کُل کوتا

برداشت های شخصی ام از این شعر را کامل نمینویسم و صرفا به برخی ظرافت های آن اشاره می‌کنم (واقعا تحریک میشوم برداشتم را بنویسم اما میترسم تفسیرهای دیگر را خراب کنم).
در «پیامبران بی خدا» تناقضی ژرف هست. و در کلمه «بی خدا» ایهام هست: (۱) پیامبرانی که از طرف خدایی نیستند! (۲) پیامبرانی که به خدا اعتقاد ندارند (بی خدا گاهی معادل آته‌ایست یا خداناباور به کار میرود). و در هر دو مورد هم تناقض و حتی طنز به چشم میخورد؛ انگار طنزی که دل تراژدی شعر جلوه میکند.
لقب «خداوندگار چشمْ زنان» که به خورشید اطلاق شده است. در خوانش این ترکیب ابهامی هست که موجب ایهام‌های جالبی در معنا میشود:
(۱) اگر بخوانیم «...چَشم زنان» دو معنا القا می شود. اول همان «چشمک‌زنان» که لقب ستاره هاست (و در مصراع های دیگر به آن اشاره شده است).
(۲) دومین معنی که از خوانش قبلی به دست می‌آید «چشم زدن» به معنی عمل مخرب نگاه یک فرد به یک چیز است که در فرهنگ ما و دیگر فرهنگ ها باوری‌ست در میان توده های مردم. و اشاره به دید مخرب خورشید است به اطرافیانش از جمله ستاره ها که در حضور او محکوم به فنا هستند:
آخرین آویزه کدام خورشیدی 
که ستارگان را فدای غوغای خود می کرد 
(۳) می توان آن را به شکل «چشمِ زنان» هم خواند. خورشید هم چشمِ زنان را روشن میکند و حتی خودش خداونگار «چشمِ زنان» دیگر است. خورشید خودش می تواند زنی باشد که با حضور بساط همه ستاره های چشمک زن و چشم‌زننده و شب پره های مدعی در شب جمع میشود. و البته با توجه به اینکه این شعر از دفتر «بانو با من» است این برداشت معقول به نظر می رسد.
شگفتی این مورد چشم زنان این است که هر خوانشش با قسمت متفاوتی از شعر بیشتر ارتباط دارد. من را به یاد بیتی از قصیده ای از خودم انداخت:
تشنگانِ عشق! اشکِ شورِ شورم سرکشید
کآبِ چشمم شد ز کانِ کرّ و کارون بیشتر
که اگر «سرکشید» را «لبریز شد» معنا کنید بیشتر با مصراع دوم هارمونی دارد و اگر آن را به شکل فعل امر «سر بکشید! بنوشید!» معنا کنید با مصراع اول هارمونی دارد. این از آن تکنیک های بامزه - و گاهی ناخوداگاه - شاعرانه است.

اما در باب مصراع «چه کسی بر بطن طبل ها خواهد کوبید...که غم در راه است ؟؟؟»؛ همه میدانم که بر سطح طبل عزا میکوبند چون اصلا طبل بطنش خالی‌ست و کوبیدن بطن طبل مثل کشتی گرفتن با هواست! البته قلب انسان همچون طبلی است و موقع غم بد به بطنش کوفته میشود🥺. بماند...کوبیدن به بطن طبل به طور همزمان دو بیان متناقض را تداعی میکند: یا اینکه شاید میخواهد بیهودگی و بی تفاوتی را القا کند یا اینکه نه...میخواهد شدت را بیان کند: آنقدر غم عظیم است که سطح طبل کافی نیست و باید بطنش هم به صدا در بیاید.


«جنوبِ جنون»: چرا جنوب؟ چرا شمال جنون نه؟ چرا شرق جنون نه؟ به چند دلیل:
(۱) موسیقی صوتی و جناس «جنوب» و «جنون» خوش مینشیند اما نمی تواند توجیه کننده باشد...دلایل مهم تری شاید هست:
(۲) جنوب به سمت «پایین» اشاره دارد. در زبان عادی ما برای جنون از «اوج» استفاده می کنیم: اوجِ جنون! انگار جنون نقطه‌ای از کمال دارد که مجنون به آن سیر می‌کند. اما در جنوب جنون اشاره به پایینی‌ست...انگار شاعر برخلاف عادت جنون را در پایین و یا در سقوط میبیند نه در اعتلا.
(۳) جنوب در نقاط دنیای قدیم متناظر با ما یعنی آسیای غربی و اروپا...نقطه ترسناکی است. بیابان های سوزان عربستان و نیمه بالایی آفریقا. نقطه ای که وحشت، خشونت و جنون طبیعت را نشان می‌دهد.
کلی نکته دیگر هم بود ولی حوصلم نکشید متأسفسسانه (سیصد و سی و سه برابر بیشتر از متاسفانه😁).