پشت پنجره

سلام و عرض ادب مهدی عزیز
وقتی فضای سیاسی و اجتماعی جامعه تغییر کند و شرایط به سمت دو قطبی شدن برود طبیعیست که شاعران به سمت شعر نمادین یا «سمبولیک» میروند. نگرش و دیدگاه شاعران به جهان هستی - جامعه - محیط پیرامون و آفرینش ابهام هنری و عمق بخشیدن به شعر نیز از عوامل دیگری‌اند که میتوان به آنها اشاره کرد. در واقع هدف از کاربرد نماد در شعر شاعران معاصر: خلق بافتی پیچیده و شعری عمیق - چندلایه، تأثیرگذاری بیشتر و شرکت دادن مخاطب در آفرینش معنای شعر است. یعنی باعث می‌شود حرکت شعر از حالت تک‌معنایی به سوی «چندمعنایی» برود و خواننده به درک و تأمل ژرف‌تری در معنا - مفهوم شعر دعوت شود.
بهار نماد جوانه‌ زدن، سبز و زنده شدن، و بالندگی است و زمستان نماد سردی و انجماد و... غیره. گرچه معانی نمادین قطعی نیستند و ممکن است از شعری به شعر دیگر جا‌ عوض کنند اما در مجموع پیوندهای متنوعی که میانشان برقرار میشود، بر غنای محتوای شعر می‌افزاید. نماد به‌جز چشم انداز معنایی که میتواند از این راه زیباشناختی شعر را بگستراند، در برابر «سانسور» نیز به یاری شاعران می‌آید. در اصل برای برداشت یا تفسیر تازه از شعر به‌کار گرفته میشود و محتوا را «بروز رسانی» میکند.

شاید اگر بجای شاعر بودم اینچنین مینوشتم:
عقد زمستان با بهار... اما چون به ترتیب سبز و سپید و سرخ است از او می‌پذیرم. (آفرین هوشمندانه عمل کردی. البته بارها عرض کردم که برداشت مستقل مخاطب موضوع بسیار مهمی است و حتما نباید برداشت ایکس با برداشت ایگرگ یا برداشت ما با منظور شاعر دقیقا یکسان باشد.)
بهاری که قرار بود سفره‌هامان را بزرگ و بزرگتر کند!
قرار بود در کنار مادیات، معنویات و انسانیت ما نیز زیادتر شود!
اما اکنون معنویات ما دربدر کوچه‌های مادیات و تجمل‌گرایی شده و سفره‌هامان مثل گنجشک قصه‌ی مهدی روز به روز کوچک و کوچکتر میشوند. در واقع گنجشک‌روزی شدیم و بجای جشن پایکوبی، اشک میریزیم و هر روز شاهد صف‌کوبی و مخ‌کوبی هستیم.
براستی چه بر سر آرمان‌ها و ارزش‌های ما آمده است؟!!!
چهار فصل و شعر دیداری:
کانکریت و نقطه‌چین شعر را نباید نادیده گرفت زیرا شاعر برای قشنگی، آن سطر (برگی زرد - برگریزان پاییز) را اینگونه ننوشته و حتما منظوری دارد. بشخصه ربط آنرا در پایان یافتم، از زبان خود شاعر که می‌گوید:
«و من باز به برادران و خواهرانم می گویم
پشتِ پنجره درختی افتاد»
خیلی جالبه اگر خوب دقت کنید متوجه می‌شوید که شبیه یک درخت افتاده است. پس لابد پشت پنجره اتفاقی بزرگ افتاده که شاعر آن‌را به درخت تشبیه کرده است. به قول فریدون مشیری: صحبت از پژمردن یک برگ نیست بلکه درختی تنومند افتاده است، درختی به وسعت سرزمین مادری. از این بیشتر باز نمیکنم و فقط به اشارتی اکتفا میکنم: آری یک آرمان بزرگ به خاک افتاده است.
به‌نظرم از دیروز تا امروز و اکنون همچنان روایت این شعر دردمندانه ادامه دارد! پس باتوجه به این توضیحات، نقطه‌چین یا جای خالی را پر خواهم کرد.
انجماد - یخبندان در سطح نماند و سراغ ریشه‌ها نیز رفت؛ می‌دانید که “ریشه“ مهمترین بخش خاک و ارزشمندترین بخش زندگی‌ست و اگر نباشد نه حیات معنی میدهد و نه حیاط.
شمع، بلبل، گنجشک و... تمام این المان‌ها در علم نماد شناسی و زیبایی‌ شناسی تعریف دارند اما برای طولانی نشدن بحث مجبورم که خلاصه بنویسم. بنابراین قصد ندارم تمام نشانه‌ها را رمزگشایی کنم چرا که بهترست با رعایت ممیزی و خودسانسوری سریعا به نتیجه‌گیری برسم.
شاعر میگوید گنجشکی لای شکوفه‌ها پنهان شده بود:
(سپس مکث تصویر و فریز شدن فضای شعر...
از کوچکترین عضو یک خانواده یا گنجشکان یک جامعه بگیر تا بزرگترها مثلا بازنشستگان که همگی درگیر مشکلات هستند. راستی این روزها مدرسه هم جای امنی نیست!)
تا پرید... که در سه - چهار سطر پایین‌تر میخوانیم:
بر پشتِ شاخه ها
دور کمرِ ساقه ها
یعنی باد لعنتی وزید و گنجشک بیچاره را پراند و نمایانش کرد! و اما جغد...
جغد برای شب، مانند عقاب برای روز است. سکوت شب و چشمان خوفناک جغد - با آوازی شوم که خبر از فاجعه‌‌ای بزرگ میدهد. جغدها هم اندیشمندند و هم شکارچی! و این یعنی بی‌هدف اقدام نمیکنند بلکه طبق استراتژی و برنامه‌ریزی خود وارد عمل میشوند.
اگرچه خیلی از فرهنگ‌ها بر این باورند که جغدها جادوگر و پیام آور مرگ‌‌اند اما جغد سفید سمبل خرد و استقامت است که حال بماند زیرا باید به فضای شعر نگاه کرد تا بتوان منظور شاعر را فهمید و درک کرد. در اینجا معنا و منظور ”فرصت‌طلبی“ است. ناگفته نماند: نام شعر (پشت پنجره) ابهام جالبی دارد و بتنهایی نیمی از بار اثر را به‌دوش می‌کشد.
با اینحال امید به فردایی بهتر را نمیتوان در جانمایه‌ی اشعار مهدی محمدی و اندیشگی او نادیده گرفت. اصلا مگر میشود انسان‌های دغدغه‌مند وجود داشته باشند اما ظلم تا ابد باقی بماند؟ مگر میشود در مقابل بی‌عدالتی سکوت کرد! مگر ما کامپیوتر یا آدم آهنی هستیم؟! مگر این که شاعران و نویسندگان و الیت جامعه (نخبه‌ها و روشنفکران) دور از جان دوستان مرده باشند.

با آرزوی موفقیت برای مهدی جان محمدی و سایر دوستان ناب

سلام خدمت استاد احمدی زاده با اجازه
وسلام خدمت اساتید شعر ناب
تاملی بر شعر پشت پنجره استاد مهدی محمدی

واژه اجباری یا اجبار در واژه
عقد بین دو فصل ،اجبار در چه چیزی خواهد بود ؟
به هر حا ل اساتید از منظرهای گوناگون گفتند ومراتب قدر دان دانششان خواهم بود
از منظر روانکاوی شعر
چه چیزی این اجبار را ایجاد میکند؟
چه چیزی میتواند حد فاصل اجبار در زیبایی باشد ؟
رعایت کردن نظیرها در همدیگر باعث زیبایی در شعر میشود
آیا نظیرها در شعر موجب اجبار نمیشوند؟
در کدام جشن در پایکوبی باید گریست وقتی عنصر بعدی آن شمع هم میگرید
برگ زرد مفهوم چه چیزی است
رنگ زرد در برخی مناطق نشانه یمن وخوشبختی است اینجاباید دریمن وغیر یمن بودن آن با تامل نگریست
ریشه سراغ سرما میرود یاسرما سراغ ریشه
یاهر دو متمایل به همدیگر
بلبل میسوزد وگنجشکها پنهان میشوند لای شکوفه ها
آیا گنجشکها از ترس چه چیزی پنهان میشوند
شاید در شکوفه درخت تردیدی دارند یا از خود درخت
چه چیزی عامل این پنهانیاست؟
ویا پنهان شدن گنجشکها لای شکوفه ها باعث زیبایی شکوفه ها نمیشود
جغد وسایر عناصر از زمستان تا شکوفه وارتباط همدیگر
جغد باعث سرنگونی درخت در پشت پنجره نیست؟
چرا بعد از واژه جغد درخت در پشت پنجره بیافتد؟
سپاس از اشتراک زیبایتان