تو از دریاها پنهانی آمدی

بسم الله الرحمن الرحیم


سلام مهدی جان

با توکل به خدا چند سطری در خصوص شعرت می نویسم

شعرت را دو بار خواندم گرچه طولانی است و در
اپیزود های مختلف اما انسجام عمودی کاملا برقراراست کدهایی که در این سپید داده ای قابل تامل است از قبیل اشاره به فیلم دیکتاتور ساشا بارون کوهن که یک فیلم در ژانر کمدی سیاه است
و حقیقتا شعر تو راهم کمدی سیاه دانستم

اشارات و تعابیر بکر، روایت یک پارچه، استفاده از تصویرهای انتزاعی و مخلوط کردن آنها با تصاویر عینی یکی دیگر از نقاط قوت شعر تو بود
گرچه طولانی است و مخاطب عام این حجم از داده را یک جا نه هضم می‌کند و نه میخواند اما برای من هر سطرش جالب بود همزادپنداری می‌شود کرد با کل قصه
البته ایرادهای ساختاری از قبیل اطناب و حشو و بهره ی کم بردن از موسیقی درونی وجود دارد. کش و قوس های کمتری بر کلمات وارد کردی می‌توانستی
از تصاویر پارالل در نوشته ات استفاده کنی
به زبان شعریت که می‌رسم این موضوع از دو منظر قابل بررسی است. اولی مبتنی بر حد بهره‌مندی زبان شعرت از فصاحت است و دومی جنس زبان شعریت است که به روز است و گویا
درست است که لزوماً نمی‌بایست زبان شعر شما همان زبانی باشد که در طول روز برای صحبت کردن با این و آن استفاده‌اش می‌کنید، اما قرار هم نیست زبانی باشد که کوچک‌ترین سنخیتی با زبان روزگار خودتان نداشته باشد
چه به‌لحاظ کمیت، چه کیفیت، بهترین جاهای این شعر را لحظاتی رقم می‌زنند که شاعر توانسته است از دریچه ی نگاه خود به ماجراهای نوع انسان نگاه بیندازد. پیچشِ هنرمندانه ی روایت بر خطوط معمولِ واقع‌گرایی، کشف‌های فلسفی شیرینی به‌وجود آورده است که در سراسر شعر خود نمایی می‌کند

شعر در یک سیکل بیضوی از مدرن به پسامدرن در نوسان است جایی که شاعر ایستاده مرکز بیضی است
گاه از حقیقت ماجرا دور میشود و گاهی نزدیک

در کل شعری قوی دیدم و پرملات

ایام عزت مستدام

سید هادی محمدی

سلام و عرض ادب برادر ادیب و مؤدب و دغدغه مندم
سپید دلنشینی سرودید.
در این اثر علاوه بر تصویرسازی های بکر، نوعی بازی با کلمات هم به چشم می خورد که به جان اثر خوش نشسته است.

از آنجایی که مباحث آرایه های ادبی را در وبلاگ تقدیم عزیزان میکنم، می خواهم به چند آرایه ادبی در این اثر اشاره کنم تا دوستان در عمل نیز با آن آشنا شوند:

۱. نمی دانم پیراهنم را کدام دریا از تنم کنده
پیراهن از تن کندن عملی انسانی ست که به دریا نسبت داده شده است.(جان بخشی اشیا)

۲. تمام روزها در گلوی همین شبم ورم می کند
علاوه بر تشخیص(گلوی شب)، در گلو ورم کردن کنایه از بغض کردن است.

۳. پی نخود سیاه فرستادنم
ارسال المثل. البته فکر میکنم باید بفرمایید «فرستادندم»

۴. ساحل ما دیکر موج ندارد اوج ندارد
جناس ناقص(موج و اوج)

۵. از این ماهی تن که خیال ندارد لب باز کند
تشخیص(خیال نداشتن به ماهی نسبت داده شده)
لب باز کردن کنایه از سخن گفتن و در معنای کامل تر به معنای افشا کردن

۶. تورهایی که تورش کردند
جناس تام

۷. نصفه گالن دریاچه اش
نصفه گالن مجاز با علاقه عددیه و نماد قلّت است.

آنقدر آرایه ها در این اثر زیاد است که می دانم حق مطلب را ادا نکردم. اما
آب دریا را اگر نتوان کشید
هم به قدر تشنگی باید چشید

سلام به همگی
و مهدی جان حسنلو

آن چیزی که به يك شعر انسجام می‌بخشد، یا فرم صوري و شکل ذهنی یا ساختار معنايي آن است.
این شعر فرآمدی (اپیزودیک) گرچه به قله زبانی و صلابت بیانی نرسیده‌ اما در زمینه‌ی محتوایی فوق العاده‌است. فونداسیون شعر محکم و تکنیک ابهام‌نویسی و پراکنده‌نویسی در آن قابل قبول است و ارتباطات اجزای شعر و ایماژهای آن از پس تراوشات ذهنی شاعر برآمده‌اند.
این حجم از پراكندگي که در معاني و مضامين وجود دارد شاید برای مخاطب عام به شکلی باشد که نتواند براحتی وارد اثر شود اما برای مخاطب خاص قابل درک و جذاب است. تقابل‌ها، تناسب و تقارن، و مراعات النظير بين کلمات توانسته که شكل ذهني و ساختار معنايي شعر را منسجم کند. میتوان گفت شاعر با شکستن حکم منطقی، هنجارشکنی، و آشنایی‌زدایی در کلام برجستگی ایجاد کرده است.
امپرسیونیسم و ذهن گرایی در این شعر ملموس است و شاعر بیشتر بر آن‌چه که در انتزاع اتفاق می‌افتد تاکید دارد نه آن‌چه که بطور عینی مشاهده میشود. درواقع این نامشخص بودن ژانرها و تمایز بین آنها؛ به‌طوری که در یک اثر از چندین مکتب ادبی استفاده شود، مهمترین و اصلی‌ترین مؤلفه‌ی شعر امروز است.
جریان سیال ذهن (سیالیت) که در شعر بانو عباسی به آن اشاره کردم و درآنجا کمرنگ بود، در اینجا نسبتن پررنگتر است؛ «تکنیکی که در آن، افکار و عواطف یک راوی یا شخصیت به شکلی نوشته میشود که مخاطب میتواند مسیر تغییرات پیوسته در وضعیت ذهنیِ شاعر را دنبال کند.»
این سبک نگارش امکانی را برای مخاطبین فراهم می‌سازد که افکار درونی هرچیزی را بشنوند. در این تکنیک اغلب از زبان به روش‌های نامتعارفی استفاده میشود و هدف نشان دادن مسیر (کشف و شهود) و رفت و آمد پیچیده‌ی افکار مختلف در ذهن شاعر است. به‌طور خلاصه باید گفت این تکنیک استفاده از زبان برای نشان دادن ماهیت افکار سیال در ذهن انسان‌ها است. این سبک را به‌صورت اول شخص و سوم شخص یا دانای کل میتوان نوشت.
حرکات زیگزاگی واژه‌ها و ضدشکل بودن سطرها، پراکنده نویسی، پلی فونی، کلاژهای تصادفی و... تمام این موارد مسیر حرکت شاعر از مدرنیسم به پست‌مدرنیسم را نشان میدهد و به معنی رویکرد جدید و متفاوت او نسبت به اثار قبلی است.
به قول علی باباچاهی:
شعر گفتار (شعر پستمدرن امروز) ما را از عادت به جبر و کلمات تاجر پیشه با مشتی معانی محدود نجات خواهد داد. خاصیت این جریان؛ برون رفت از کلی‌ گویی‌ های گذشته،‌ انسان دوستی،‌ هم شانه شدن و موازی زیستن با مخاطب، فروآمدن از جبروت خیالی، تنها ماندن متکلم وحده و تقسیم یا تخاطبِ انسانی اندیشه است.

«می خواند، گوش کن
نحسی چه عبایی به تنش کرده می بینی؟ 
حتی صاعقه هم از او می گریزد تا ببارد ابر خالی را !
گم شده ام، در کابوس هام، کتاب هام
در صفحه ای سیاه، گیر افتاده ام
با سطر های بی شماره، میانِ نوشته هایِ نانوشته ام!
نمی دانم کدام کلمه نایِ نفسم را گرفته!
و آن کلمه- دیکتاتور-نمی گذارد، شده لای سطرها
یک جمله یِ ساده بنویسم.   پیدا نمی کنم!»

دیکتاتور تا لحظه‌ی سقوط نه می‌شنود نه می‌بیند! دیکتاتور زمانی متوجه داستان میشود که دیگر خیلی دیر شده است:
شاعر با ظرافت‌ شاعرانه و به شکل غیرعلنی اعتراض میکند. او از دیکتاتوری خسته و کلافه است... زیرا دیکتاتور قلمش را شکسته، بطوری که اجازه نمیدهد کلمه مورد علاقه‌اش و حتی آن واژه‌ی نجات‌بخش را بیابد یا بنویسد... شاعر دل‌شکسته که از کابوس و خفقان به تنگ آمده، هیچ انگیزه‌ای برای نوشتن ندارد اما... کسی چه میداند شاید روزی برسد که تمام نانوشته‌ها نوشته شوند... کسی چه میداند شاید آن کلمه، شاید آن پیدای پنهان، شاید آن گمشده، آن رهایی‌بخش، «آزادی و عدالت» باشد.
صاعقه=خروش
ابر=اشک
صفحه سیاه= روزگار سیاه
دیکتاتور= توتالیتر
شاعر این سطرها را به شیوه‌ی سمبولیسم و رمانتیسم سیاه یا شعر سیاه (جنبشی ادبی و ضد اختناق و سانسور) نوشته است:
هنجارهای اجتماعی و سیاسی آریستوکراتیک در عصر روشنگری و توجیه عقلانی طبیعت بر اساس علم، که در واقع همگی عناصر  مدرنیته هستند.
شعر مهدی وام‌دار فضای پر التهاب این سال‌ها و این روزهاست!
یعنی شاعر با بکارگیری نشانه و نماد، به‌ظاهر و در سطح از عشق، طبیعت، اشیاء و... حرف زده، اما در عمق تمامن ارجاعات سیاسی، اجتماعی، و فرهنگی وجود دارد و هدفش پرداختن به مسائل روز جامعه است.
فضای این شعر یا این مجموعه شعر ابزورد است و مضامین و مفاهیم این پکیج شاعرانه پیرامون موضوعاتی مثل؛ آزاد اندیشی، افسردگی شاعرانه، مبارزه با سانسور و استبداد، عدالتجویی، آزادی‌خواهی و برابری، دفاع از طبقه‌ی رنجبر، انتقادهای اجتماعی و... می‌چرخد.
تأویل‌پذیری نماد و عمق­‌بخشی به آن از دلایل توجه مهدی حسنلو به نمادپردازی است. نماد باعث می­شود که متن از بن­‌بست رها شود و پنجره­‌ها و افق­‌های زیادی به‌روی خوانندگان باز شود. آنچه نماد به عنوان وظیفه بر دوش می­کشد بسیار فراتر از وظایفی‌ست که بر عهده‌ی واژه­‌ها، ترکیب­‌ها، استعاره­‌ها و دیگر صور خیال، به طور منفرد و ایستا گذاشته می­شود.
توتالیتاریسم یا تمامیت‌خواهی:
«صفت رژیم‌هایی‌ست که با استفاده از قدرت و با اصل ایجاد وحشت در جامعه، در کلیه امور اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و آموزشی به شکلی انحصاری (با ایجاد فضای خفقان) دخالت می‌کنند.  رژیم‌های توتالیتر با اهرم قانونی که خود وضع می‌کنند در کلیه عرصه‌های زندگی مردم و حریم خصوصی افراد دخالت نموده و آن را تحت سلطه خود قرار می‌دهند. به گفته هانا آرنت فیلسوف آلمانی؛ توتالیتاریسم صورت دهشتناکی از رژیم‌های سیاسی‌ست که ایجاد وحشت و ترور در آن یک اصل است.»
روز اول انتشار شعر است و فکر میکنم همین مقدار کافی باشد. اگر بخواهم پیرامون تک‌تک مسائل شعر حرف بزنم باید ساعت‌ها بنویسم. پس نقد و تحلیل را کوتاه میکنم تا لذت کشف و برداشت‌ برای مخاطب از دست نرود. انصافن دوستان هم زحمت کشیدند و نکات خوبی را گفتند.
با آرزوی موفقیت برای مهدی عزیز و سایر دوستان🌿

با سلام و عرض ادب
در خصوص شعر شاعر و استاد عزیز جناب حسنلو با هم گفتگو می کنیم.
اولین نکته در خصوص شگردهای شاعرانه است. که چاره ای ندارم جز اینکه با بیان مصداق منظورم را برسانم

نمی دانم خوابهایم را در کدام خانه جا گذاشته ام
شهری که آمده ام را در کدام راه
و زنی که دوستش دارم را در کدام ترانه ؟

1. خواب هایم را در کدام خانه جا گذاشته ام
2. شهری که آمده ام را در کدام راه جا گذاشته ام
3. زنی که دوستش دارم را در کدام ترانه جا گذاشته ام

این سه جمله با حرف عطف واو آمده اند بنابراین میان آن ها باید یک سنخیتی وجود داشته باشد و فعل «جاگذاشته ام» به قرینه از جمله دوم و سوم حذف شده است

در بین این سه جمله جمله دوم عجیب به نظر می رسد اما با کمی دقت متوجه می شوم شش کلمه مهم وجود دارد که دو به دو به یکدیگر ربط داده شده اند
خواب و خانه
شهر و راه
زن و ترانه
در سه جمله فوق جای هر واژه را با کلمه ی مرتبط به خودش تغییر دهید ببینید چه داریم:
1. خانه ام را در کدام خواب جا گذاشته ام
2. راهی که آمده ام را در کدام شهر جا گذاشته ام
3. ترانه ای که دوست دارم را در کدام زن جا گذاشته ام
معنای جمله دوم اینجا مشخص می شود. اینجا من مچ شاعر را گرفتم و یکی از شگردهای شاعر را رو کردم. جا به جا کردن عمدی دو واژه، که اتفاقا استفاده از همین نکته در جمله اول و سوم ما را به جملات معنی دار دیگری می رساند ممکن است شاعر آن ها را نیز مدنظر قرار داده باشد

_گیرم راه بیایید من تو را (عزیزِمن)بکدام خانه بیاورم؟
نکته ای که در این سطر وجود دارد محل قرار گرفتن (عزیز من) هست که با وجود پرانتز پر رنگ نمایی شده است همین جا به جایی ها است که تفاوت های معنایی، ابهام و ایهام شاعرانه ایجاد می کند و با دستکاری زبان، نرم عادی زبان گفتار شکسته می شود.
گیرم راه بیایید عزیز من، من تو را به کدام خانه بیاورم؟
راه بیایید می تواند دو معنا داشته باشد : راه بروید، با من و مشکلات من کنار بیایید
اتفاقا سوالی بودن جمله بر این ابهام افزوده و شبهه مشکلات را غنی تر ساخته، کدام خانه؟ آیا شاعر خانه ندارد؟ یا خانه اساساً آنگونه که باید باشد نیست و در شعر اجتماعی که به ریز مشکلات جامعه و تک تک افراد جامعه توجه دارد درنظر گرفتن همین نکات ریز است که مهم است! خانه ای که در آن پر است از مشکلات مالی! خانه ای که در آن مرد خانه کار ندارد! خانه ای که سر ماه صاحب خانه کرایه اش را می خواهد! خانه ای که در آن نمی توان برای فرزند یک «جامدادی» خرید...

حالا ارجاع واژه خانه برایمان مهم است. این بار دوم است که واژه خانه در شعر استفاده شده است. «نمی دانم خواب هایم را در کدام خانه جا گذاشته ام» کلمه خواب با ایهام شاعرانه اینجا صحت همان گفته ها را تایید می کند. به این معنا که شاعر به دنبال خواسته ها و آرزوهای خودش می گردد و البته این دنبال گشتن تا یک سنی می تواند معنا داشته باشد بعد از آن سن، تنها چیزی که می ماند ویرانی است و درد ناشی از این ویرانی، در اینجا اصلا خانه ای نیست که شاعر به دنبال خواب باشد و اگر می نویسد خواب برای قشری می نویسد که هنوز خواب می بینند جوانی که آرزو دارد برود سر خانه و زندگی اش اما به هزار و یک دلیل...
گیرم راه بیایید من تو را : با دست اندازی که شاعر ایجاد کرده می توانیم همینجای جمله یک نقطه بگذاریم. جمله کمی شبیه دادائیسم می شود. اتفاقا بعضی از منتقدان که از دادائیسم پرهیز می دهند من قبل از این ها به سبک دادائیسم بسیار عقیده داشتم. چون اساسا درد انسان را دیوانه می کند و وقتی انسان دیوانه شد پا را در یک فضای دیگر می گذارد در فضایی که جملات و کلماتش هم هذیان گونه است از میان همین واژه های واژگون و جملات دگردیس شده می توان به معانی جدید رسید. آن جمله که «شهری که آمده ام را در کدام راه» در خاطر دارید، می دانید که ما وقتی از سلامت زبان صحبت می کنیم به قوانین دستور زبان فارسی اهمیت ویژه ای قائل هستیم بنابراین اساسا باید جمله فوق را بی معنا می دانستم. اما من اینجا به تعمد شاعر در دستکاری جملات اشاره داشتم. همچنین باید از محل استقرار «رای مفعولی» گله می کردم. اما همین رای مفعولی هم برای من یک نشانه است. نشانه از یک آشتفتگی که می تواند تعمدی یا طبیعی باشد. اصلا چرا این جمله که فلانی دارد هذیان می گوید باید دردآور باشد؟ وقتی که هذیان بهترین نشانه از درد بزرگ شاعر است؟ چرا باید دادائیسم بد باشد وقتی که درد انسان را دیوانه می کند. البته من می گویم این نوشته آشفته است و نمی گویم دادائیسم. اما به اقتضای یک جامعه آشفته شاید یک شعر آشفته و یک شاعر آشفته در نظر من مخاطب یا من منتقد توجیه پذیر باشد حالا می گویم توجیه پذیر وانگه شاید دلپذیر

بنابراین تبدیل حروف اضافه به یکدیگر می تواند یکی دیگر از شگردهای شاعرانه باشد و توجیه پذیر و اتفاقا معنا ایجاد کند
گیرم راه بیایید من تو را :
من تو را : من با تو
و همچنین تبدیل ضمایر
من تو را، تو با من
من با شما، شما با من، ما با شما، شما با ما، تو با ما، ما با شما
راه بیایید عزیز من! با این جملات آشفته ی من راه بیایید، با این خانه ای که آشفته است راه بیایید. میگویند خانه شاعران آشفته است درسته؟ اتفاقا تصاویری که از شاعران ارائه می دهند شخصی است با موهای بلند، آشفته و ژولیده و پریشان. همینجا هم یک تناقضی هست بین نظم و آشفتگی البته آنهم توجیه پذیر. آخر بعضی آشفتگی هاشان منظم است این ها دریا هستند اشعارشان هم امواج سینوسی دریاست. نظم دارد و قافیه. قافیه ساحل هر موج هست هر موج هم یک بیت است. بعضی شاعران هم آشفتگی هاشان نامنظم است مثال نمی زنم
_گیرم راه بیایید من تو را (عزیزِمن)به کدام خانه بیاورم
بنابراین در این سطر «من تو را» می تواند برای دو جمله باشد
گیرم راه بیایید من تو را
من تو را به کدام خانه بیاورم
که دو جمله با هم یکی شده و «من تو را» مشابه «لولای در» عمل کرده و دو جمله را بهم وصل کرده

و جای دیگر خواندم از شاعر که این سطر را اینگونه نوشته بود:
_گیرم راه بیایید من تو را (عزیزِمن)به کدام خانه بیایم؟
فعل بیایم به جای بیاورم نشسته بود. و آنجا به همین تکنیک های زبانی و شگردهای شاعرانه اشاره کردم. البته خودم از این تکنیک ها گاها در اشعارم استفاده کرده ام شاید ناآگاهانه و شاید متاثر از اشعار استاد حسنلو و یا شاعری دیگر و البته می دانم از زمانی که با سبک دادائیسم آشنا شدم تعمدا کارهای زیادی انجام دادم تا آنجا که حتی جملات بی معنی را در شعرم می آوردم و هم اکنون هم معتقدم کنارهم قرار گرفتن کلمات است که به جمله معنا می دهد و نه صرفا معنای کلمات کما اینکه معتقدم کنار هم قرار گرفتن جملات در کنار هم معانی را می رساند و نه صرفا معنای یک جمله. پس پر بیراه نگفته ام اگر بگویم همنشینی کلمات و جملات معانی را می سازند و انتقال می دهند ولو این کنار هم نشینی کاملا بی معنی به نظر برسد اما حتما یک معنایی دارد و هم اکنون نیز بر همین اعتقادم و جملات را گذاشته اند برای ساختن و اساسا همین تجربه هاست که لذت بخش است. تجربه کنید به معانی بسیار زیبایی می رسید. اما بهر حال منتقدان دادائیسم با شما هستند. بر گردیم به سطر و قرار گرفتن «بیایم» به جای «بیاورم»
من تو را به کدام خانه بیایم؟
من تو را به کدام خانه بیاورم؟
که با آن «جا به جایی ضمیر» و تکنیک های زبانی که حضورتان عرض کردم کاملا هماهنگی دارم. البته با شناختی که از شاعر دارم می دانم این تکنیک ها آگاهانه است و شاعر برای ایجاد زیرساخت های معنایی و معنازایی به شعرش ساعت ها روی آن ها فکر کرده و اصلا و اصلا نمی گویم دادائیسم. فقط خواستم بگویم این پریشانی که در شعر جناب حسنلو هست آگاهانه است و من این را با شناخت عرض می کنم و این پریشانی شاید الزامی و شاید ذات شعر و شاعری باشد که جامعه اش پریشان است و البته من اگر شعری را ببینم که به سبک دادائیسم وارد شده حتما از آن دفاع خواهم کرد برای اینکه سعی کرده ام آن را امتحان کنم و می دانم حال بسیار خوشی دارد و شاید هم اقتضای جامعه ای باشد که کارش از پریشانی گذشته است اما حالا حداقل می توانم بگویم اقتضای حال بخشی از افراد جامعه است که به الکن زبان دچار شده اند. و در نظر دارم که استاد حسنلوی عزیز که سال ها با تجربه و آزمون به این نقطه رسیده است و اذعان دارم با وجود چندین سال گفتگو و نقاط مشترک بسیار به ندرت متوجه معانی اشعار ایشان می شوم و احتمالا بسیاری از معانی از ذهنم دور می ماند.

این نوشتار را به ناچار به پایان می بریم. با عرض پوزش از اطاله کلام