دختر دیوانه

یا لطیف ارحم عبدک الضعیف

سپاس خدای را که فرصتی دوباره داد تا در دانشگاه شعر ناب نقدی بنویسم.

دلنوشته ای داریم از جناب آقای محمد رضا آزاد بخت که ان شاء الله چند سطری در خصوص آن خواهم نوشت البته ناگفته نماند علیرغم مشغله ی زیاد چون جناب آزاد بخت گرانمهر چندین بار لطف کرده در خصوصی از بنده درخواست نقد داشتند لذا این نقد متولد شده است
در ابتدا اگر بخشی از کلامم تند و تیز باشد
که لازمه ی جراحی ادبی ونقد است پوزش می طلبم


🔴 هزاران بار گفته ام در اشعار غیر موزون
تقطیع سطور از اهمیت زیادی برخوردار است
به طوری که با تقطیع نامناسب کلام ما ابتر می ماند خواننده به اشتباه می افتد اما کو گوش شنوا

به عنوان مثال در این دلنوشته دقت کنید

آهای دختر دیوانه
شاعر دیوانه می خواهد
تو مطلع غزلش باشی

چه لزومی دارد سطر سوم شکل بگیرد آیا در اشعار غیر موزون هرچه تعداد سطور بالا رود می‌گویند به به عجب شعری؟

سطر دوم و سوم این دلنوشته باید در هم ادغام شود تا معنی کامل گردد


آهای دختر دیوانه
شاعر دیوانه می خواهد تو مطلع غزلش باشی


🔴 نکته ی بعدی در دلنوشته ی جناب آزاد بخت اینکه

این بند را ملاحظه بفرمایید

آهای دختر دیوانه
شاعر دیوانه می خواهد
تو مطلع غزلش باشی
می خواهد تک تک ابیات غمش باشی
می خواهد ستاره ای به سمت دلش باشی

فعل هایی که می‌توانست حذف شود ولی نشده و آزار دهنده برای مخاطب است همین تکرار (باشی) ها
مگر انشای مدرسه مینویسم که اینگونه شروع به سرودن کرده ایم شعر باید برای خود ظرافت هایی داشته باشد وگرنه این سطور غیر اینکه ظاهر ‌شعر را به واسطه ی زیر هم نویسی دارد چه حسنی در آن نهفته است

در ادامه وضع از این بدتر هم می‌شود
ملاحظه بفرمایید

⬅️یک روز شاعر دیوانه به سرش زد ،دختر دیوانه را ببوسد وبه کوچه آمد ونگاه کرد دختر دیوانه با خودش حرف می زند
جلوتر رفت او را غفلت انگیز بوسید
واز فردای آن روز شاعر دیوانه با خود اندیشید که هرروز دختر دیوانه را ببوسد در این فکر بود دستی بر پشت آستینش آمد وکسی او را بوسید ➡️

جناب آزاد بخت
سوالی دارم
این بندی که مشخص کرده ام چه فرقی با نثر دارد؟
چه المان هایی از شاعرانگی در این بند هست
غیر اینکه شبیه یک داستانک شده؟
آیا شعر آن هم غیر موزون که از وزن عروضی بی بهره است نباید با سایر مولفه های زیبایی ساز ذهن مخاطب را درگیر کند؟

البته ناگفته نماند در لابلای برخی اشعار شما واقعا شعرهای خوبی هم وجود دارد اما از نظر من این نوشته بیشتر انشای مدرسه‌ است تا شعر

بی صدایی، بدترین درد و تنبیه شاعر است. انسان برای خوانده شدن و دیده شدن
می سراید و قلم فرسایی می کند. چه روزها و شبها که با مشقت فراوان، حرف به حرف و کلمه به کلمه، بر هم می نشاندتا عصاره ی فکر خویش را به رشته کلام درآورد تا ملت بخوانند و بهره گیرند. هیچ کس هم مدعی بی نقصی نیست اما باید حداقل هایی در شعر مراعات شود نه اینکه نوشته ی خود را به اسم شعر سلاخی کنیم

🔴 بهترین شعرهای عاشقانه‌ اشعاری است که از احساسات درونی شاعر میﺗﺮاود. در این‌گونه شعرها، شاعر با خویشتن خویش صمیمی است و همین صمیمیت و خلوص است که سخن او را به اوج کمال می‌رساند. عشق در کلام شاعر باید لحنی فاخرانه و باشکوه داشته باشد و مخاطب این شکوه را احساس کند نه اینکه به چند سخن دم دستی اکتفا کنیم، داریم شعر می سراییم و سرودن قاعده دارد هیچ توجیهی برای سخن
ناآگاهانه ی برخی افراد ندارم که می‌گویند من محتوا را فدای فلان چیز نمیکنم و غیر و ذالک، شعر با همین چهارچوب ها و قوانین زیباست وگرنه قرار باشد هرکس با سلیقه ی خود و برای درپوش گذاشتن به
بی استعدادی ش قوانین شعر و شاعری را نادیده بگیرد که سنگ روی سنگ بند نمی‌شود


🔴 کلام آخر

این همه عیب گفتیم نقطه ی قوت را هم عرض کنم

به زعم من بهترین و شاعرانه ترین بخش این دلنوشته بند زیر است که محمد رضا آزاد بخت اگر این بند را به تنهایی ارسال می‌کرد شاهکاری بود برای خودش

ملاحظه بفرمایید


دیوانه تر از من
بوسه جنونش افزون است
بیگانه تر از تو
بوسه رویش خون است
تا غروبی دیگر
وبوسه های روز افزون
تا دیدار ویک بیداری غروب

البته من تقطیع سطور را در این بند اصلاح کردم


برای جناب آزاد بخت آرزوی موفقیت دارم


یا حسین بن علی

سید هادی محمدی

سلام


شنیده ایم که نقد بر دو نوع تخصصی و عمومی ست . تخصصی را که بلد نبودم هرگز ، اما از نقد عمومی کمی سر در می آورم . فکر می کنم به جای پرداختن به سازه و محتوای شعر ، بهتر باشد در باب " دیوانگی " مطالبی بنویسم که به شعر این صفحه هم مرتبط است .

بعد از آنکه کار اثبات و توجیه مفاهیمی مانند توحید ، معاد ، عشق ، ایثار ، اعجاز ، کرامت ، و .... از طریق عقل فلسفی به مشکل برخورد ، عده ای از متکلمان در سراسر جهان متمدن آن روز ، راهی دیگر پیدا کردند و آن دست شستن از عقل و گرویدن به عالم دیوانگی بود . آنها اعتقاد داشتند که عقل حسابگر ، محتاط ، عافیت طلب و ناقص از درک فراتجربی خداوند است و بهتر است تنها در راه معیشت و امور دنیوی به کار گرفته شود و برای امورات معنامحور ، باید از نیروی عشق کمک گرفت :

بشوی اوراق و همدرس ما شو
که علم عشق در دفتر نباشد ( حافظ )

آزمودم عقل دور انديش را⁣
بعد ازين ديوانه سازم خويش را‌⁣
( مولانا )

....
از این رو فرق مختلف عرفان و تصوف به وجود آمد که سوای بحث صحت و سقم آرای ایشان، تاثیر بسیار بزرگی بر اخلاق و هنر آدمیان نهادند .

در جهان اسلام نام صوفیان مشهوری مانند شبلی / حلاج / بایزید بسطامی / ابراهیم ادهم / شاه نعمت الله / حسن بصری / شمس تبریزی و شاگردش مولانا / ابوسعید ابوالخیر / محمد غزالی و... را احتمال فراوان شنیده اید . چون بخش بزرگی از ادبیات غنایی ما نیز حکایات احوال و روایات رفتار این افراد بوده است . از نظر روانشناسی و جامعه پژوهی، برخی معتقدند که زمانی عرفان در جامعه شیوع پیدا می کند که مردم از سیاست و شریعت گریزان می شوند و توانایی تغییر آن را هم ندارند .

عرفا اغلب دست به کارهایی می زدند که برای عموم مردم غیرعقلانی می نمود . مثلا دوستان شبلی به دیدن او رفته بودند . گفت : شما کیستید؟ گفتند : دوستان تو هستیم ای شیخ . آنها را سنگ بزد و از اطرافش پراکنده شدند ، از قفا ایشان را صلا در داد : دوست از سنگ دوست نگریزد . شما دوستان خود بودید نه من !!
و یا در تذکره الاولیا آمده که شبلی مشعلی در دست داشت و می دوید ، گفتند به کجا ای شیخ ؟ گفت می روم تا آتش در کعبه اندازم تا مردمان خدای کعبه را بیابند !!
..
با این همه " سهل تستری " معتقد بود اینان دیوانه نیستند بلکه خلیفه ی انبیا هستند ( به این دیوانگان به چشم حقارت منگرید که اینان را خلیفه ی پیامبرانند )
در کتاب " قمار عاشقانه " دکتر سروش " یادم هست که غزلی از دیوانگی شمس را تفسیر می کرد که در آن شرح آزمودن مولوی توسط شمس را نوشته بود که شمس هربار به بهانه ای مولانا را قبول نمی کرد . یکبار می گفت تو خودت امام جماعتی، چگونه راه بدهم :

گفت که شیخی و سری
پیشرو و راهبری
شیخ نی ام پیش نیم
امر تو را بنده شدم

و جایی دیگر گفته بود تو هنوز جسم و جان داری :

گفت که تو کشته نه ای
در طرب آغشته نه ای
پیش رخ زنده کنش
کشته و افکنده شدم
..

بهانه ی دیگر شمس ثروت و حشمت مولوی بود :

گفت که با بال و پری
من پر و بالت ندهم
در هوس بال و پرش
بی سر و پرکنده شدم
..
و از همه مهمتر ، عقل و تدبیر مولوی بود که شمس آن را مزاحم سلوک او می دانست :


گفت که دیوانه نه ای
لایق این خانه نه ای
رفتم و دیوانه شدم
سلسله بربنده شدم .
....

ابن عربی نیز جنون را مقامی معنوی می دانست و معتقد بود " تجلی غیب است که آنان را چنان مدهوش می سازد که عقل شان به عالم لاهوت می رود "

حافظ نیز از این غافله عقب نمانده و عقل و مصلحت را ابزار اداره ی ملک دنیا می داند :

رند عالم سوز را با مصلحت بینی چکار؟
کار ملک است آنچه تدبیر و تامل بایدش

......
حالا از شاعر این صفحه جناب آزادبخت عزیز می خواهم بپرسم : آیا دختر دیوانه نیز ، جنونی از این قبیل دارد؟ یا دیوانگی ایشان را دلیل دیگری ست؟

ابن عربی ، زنان را در طریقت ، مستعدتر از مردان می دانست و می گفت : چون از دنده ی آدمی پدید آمد ، عشق مرد به زن ، در حقیقت نوعی خودخواهی ست . اما عشق زن به مرد ، عشق به وطن است . حال دختر که باشی یک پوئن در طریقت جلوتری و مجنون که باشی ، هزاران پوئن ....


چاره‌ای کو بهتر از دیوانگی
بگسلد صد لنگر از دیوانگی

ای بسا کافر شده از عقل خویش
هیچ دیدی کافر از دیوانگی؟


ممنونم از حوصله ی دوستان

مانا