پست های وبلاگ

سپاس خدای را که فرصتی دوباره داد تا بنویسم.
سوالی از طرف مدیر مدبر سایت وزین شعر ناب استاد احمدی زاده مطرح شده که ان شاء الله از دید قرآن کریم در این خصوص چند سطری خواهم نوشت

🔷 قدرت «تفكر» فصل مميز نوع انسان از حيوان است. انسان در پرتو همين امتياز ذاتى به شناخت دقيق و همه‌جانبه از خالق هستى، هدف و مقصد آن، اشيا، پديده‏ ها ، افكار، گرايش‏ها و نگرش‏هاى پيرامون خود مى پردازد و قادر ميشود به وسيله تفكر پرده از مجهولات خود بردارد. در مجموع آيات قرآن‏ کریم ، مشتقات ماده «فكر» هجده بار به كار رفته است كه سيزده مورد از كاربردهاى آن در سور مكى و پنج مورد آن در سور مدنى است. قرآن در اين گروه از آيات افزون بر دعوت آدميان به تفكر، اهميت، منابع و نتايج برآمده از تفكر صحيح را نيز متذكر مى ‏شود. در نگاه برخى از همين آيات،قدرت تفكر مى‌تواند در جهت ناصواب نيز به كار گرفته شده و به نتايج باطل و نامنطبق بر حقيقت منتهى شود. مسئله مهم اين است كه كدام موانع، سير تفكر را به انحراف میکشاند و آدمى را از نيل به حقيقت بازمى دارد
موانعی که انسان با وجود علم بر بی منطقی کار خود دلیل موجه برای آن می تراشد.

🔷 تفكر در لغت
«تفكر» مصدر ثلاثى مزيد از ماده «ف ك ر» است. ابن منظور در بيان معناى لغوى فكر میگوید «اَلفَكرُ وَ الفِكرُ: اِعمالُ الخاطِرِ فى الشى‏ء»؛ فَكر يا فِكر به كار گرفتن ذهن است در موضوع معينى.


تفكر در اصطلاح
ابن‌سینا در بيان معناى اصطلاحى فكر چنين میگوید «مراد از فكر در اينجا [منطق ]حركت و انتقال انسان از امور حاضر در ذهنش ـ تصورات يا تصديقات خواه يقينى باشند يا ظنى و خواه وضعى باشند يا تسليمى ـ به امور غير حاضر است، آن‏گاه كه تصميم و عزم چنين حركتى را داشته باشد.»

ملّاهادى سبزوارى، در تعريف اصطلاحى فكر میگوید «فكر عبارت است از حركت ذهن (از مجهول) به مقدّمات پيشين و بازگشت ازمقدّمات ‏به‏ سوى مطلوب.»


🔷 روش‏ شناسی تفكر صحيح

از آن‏رو كه قدرت تفكر ريشه در ذات و خميرمايه ی وجودى انسان دارد، فعليت آن در گرو هيچ دستورالعمل درونى يا بيرونى نمى‏ باشد . قوّه تفكر با رشد حواس مادى و بلوغ نسبى جسم و جان انسان فعليت مى یابد و تمايز عينى انسان از حيوان را رقم میزند

آنچه محتاج دستورالعمل و ضوابط بسيار است تصحيح تفكر و قرار دادن آن در مسيرى است كه از هرگونه خطاى احتمالى در امان باشد. خطا در تفكر واقعيتى است كه انسان‏ها از هر صنف و طبقه ‏اى همواره با آن دست به گريبان بوده‏ اند. بی ‏گمان، استنتاج از مقدّمات ناصحيح، استنتاج غلط از مقدّمات صحيح، خلط مقدّمات صحيح و سقيم، بی‏ توجهى به اصول حاكم بر شيوه ی سازمان‏دهى استدلال و... به خطا در تفكر می انجامد.

🔷🔷🔷🔷🔷🔷


موانع شكل ‏گيرى تفكر


⛔ جهل
«وَلاَ تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ.»
(اسراء: 36) در نگاه قرآن، عدم احاطه علمى، يكى از علل اصلى بار نيافتن به حقيقت وحى و تكذيب قرآن و همچنين كتب آسمانى پيشين است.

قرآن كريم در بيانى عتاب ‏آلود، اهل كتاب را از محاجه پيرامون آنچه درباره آن علم و آگاهى ندارند بر حذر داشته و چنين می‏گويد: «فَلِمَ تُحَآجُّونَ فِيمَا لَيْسَ لَكُم بِهِ عِلْمٌ وَاللّهُ يَعْلَمُ وَأَنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ.» (آل ‏عمران: 66)


⛔ غفلت
غفلت عبارت است از نسيانى كه به علت
بی ‏توجهى و عدم هشيارى بر انسان عارض
می ‏شود.

قرآن كريم اين حقيقت را به روشنى در آيه ذيل متذكر مى ‏گردد: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرا مِنَ الْجِنِّ وَالإِنسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لاَّ يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لاَّ يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لاَّ يَسْمَعُونَ بِهَا أُوْلَـئِكَ كَالأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُوْلَـئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ»(اعراف: 179)؛ به يقين، گروه بسيارى از جن و انس را براى دوزخ آفريديم. آنان دل‏ها [عقل‏ها]يى دارند كه با آن (انديشه نمی‏كنند و) نمی‏فهمند؛ و چشمانى كه با آن نمی بينند؛ و گوش‏هايى كه با آن
نمی ‏شنوند. آنان همچون چهارپايانند، بلكه گمراه‏تر! اينان همان غافلان ‏اند


⛔ كبر و غرور
كبر به حالت روحى گفته می ‏شود كه انسان به سبب آن، خود را برتر از ديگران می ‏بيند. تكبر اثرى است كه به خاطر وجود آن حالت روحى [= كبر]، از انسان ‏ظهور می یابد
كبر، تكبر و استكبار در كاربردهاى قرآنى نزديك به هم استعمال شده‌اند

قرآن كريم درباره افرادى كه بدون هرگونه برهان به مجادله در آيات خدا می ‏پردازند چنين مى ‏گويد: «إِنَّ الَّذِينَ يُجَادِلُونَ فِي آيَاتِ اللَّهِ بِغَيْرِ سُلْطَانٍ أَتَاهُمْ إِن فِي صُدُورِهِمْ إِلَّا كِبْرٌ مَّا هُم بِبَالِغِيهِ» (غافر: 56)؛ كسانى كه در آيات خداوند بدون دليلى كه براى آنها آمده باشد ستيزه‏ جويى مى ‏كنند، در سينه ‏هايشان فقط كبر است و هرگز به خواسته خود نخواهند رسيد.


⛔ پیروی های کورکورانه

قرآن كريم همگان را به تفكر براى شناخت حق فراخوانده و پيروى كوركورانه از بزرگان و شخصيت‏ها را موجب انحراف از مسير حقيقت دانسته است. قرآن از زبان مردمى كه اين‏گونه به انحراف رفته و در قيامت حقيقت را يافته‏ اند، چنين نقل مى‏كند: «وَقَالُوا رَبَّنَا إِنَّا أَطَعْنَا سَادَتَنَا وَكُبَرَاءنَا فَأَضَلُّونَا السَّبِيلَا» (احزاب: 67)؛
و می گويند: پروردگارا، ما از بزرگان و برجستگان خود پيروى كرديم و در نتيجه، ما را گمراه ساختند.

افكار و باورهاى نسل‏هاى گذشته نيز به ويژه آن‏گاه كه به سنت رايج جامعه تبديل شده باشند، می‌توانند نسل‏هاى بعدى را به پيروی هاى كوركورانه بكشانند و مانع از تفكر شوند

🔷🔷🔷🔷🔷

موانع تفکر صحیح

⛔ تكيه بر ظنّ

قرآن كريم به صورت صريح از ناكارآمدى ظن در رساندن آدميان به حق سخن گفته و با تأكيد اعلام مى كند: «وَإِنَّ الظَّنَّ لَا يُغْنِي مِنَ الْحَقِّ شَيْئا.»(نجم: 28)

لازم به يادآورى است كه جواز عمل به ظن در احكام عمليه، كه بسيارى از فقیه هان بر آن صحّه گذاشته‏ اند، مبتنى بر دليل علمى خاص است كه اطلاق آيات ناهى از پيروى از ظن به وسيله آن تخصيص خورده، اما امور اعتقادى كه مبتنى بر تفكر و شناخت
مى باشند تحت اطلاق آيات باقى است

بر اين اساس، مى‌توان نتيجه گرفت كه در نگاه قرآن تكيه بر ظن يكى از موانع جدى در مسير تفكر صحيح و شناخت حقيقت و كشف مجهول به شمار مى‏ آید.


⛔ تأثيرپذيرى از دوستى ‏ها و دشمنى ها

قرآن كريم در بيان علت گمراهى برخى از امت‏هاى پيشين چنين مى ‏گويد: «وَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبِيلِ وَكَانُوا مُسْتَبْصِرِينَ» (عنكبوت: 38)؛
شيطان اعمالشان را براى آنان آراسته بود، پس آنان را از راه حق باز داشت، در حالى كه بينا بودند.

اينكه شيطان اعمال آنان را آراسته بود، كنايه از اين است كه شيطان اعمال پست آنان را به گونه ‏اى در نگاهشان زيبا و دوست‏داشتنى قرار داده بود كه با همه وجود به آن اعمال تعلّق ‏خاطر يافته بودند. همين تعلّق ‏خاطر همه ‏جانبه، آنان را از ورود به جاده حقيقت و نيل به حق بازمى ‏داشت


⛔ پیروی از هواها

قرآن كريم به روشنى اين حقيقت را متذكر شده و در آيات متعددى آدميان را از پيروى از هواها در مسير جست ‏وجوى حقيقت پرهيز داده است. قرآن در علت بارنيافتن مشركان به شناخت خدا با وجود آنكه اسباب و زمينه هدايت الهى براى آنان فراهم شده بود، چنين مى‏ فرمايد : «إِن يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَمَا تَهْوَى الْأَنفُسُ وَلَقَدْ جَاءهُم مِن رَّبِّهِمُ الْهُدَى.»نجم: 23) آنان فقط از گمان‏هاى
بى ‏اساس و هواى نفس پيروى مى ‏كنند، در حالى كه هدايت از سوى پروردگارشان براى آنان آمده است.

قرآن در جاى ديگر در تعليل عدم پذيرش وحى آسمانى توسط مشركان عصر پيامبر چنين مى‏ گويد : «فَإِن لَّمْ يَسْتَجِيبُوا لَكَ فَاعْلَمْ أَنَّمَا يَتَّبِعُونَ أَهْوَاءهُمْ وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَوَاهُ بِغَيْرِ هُدىً مِنَ اللَّهِ...» (قصص: 50)؛ پس هرگاه مشركان به تقاضاى تو جواب ندهند، بدان كه آنان فقط از هواهاى خود پيروى مى ‏كنند . و آيا گمراه‏تر از آن‏كس كه پيروى هواى نفس خويش كرده و هيچ هدايت الهى را نپذيرفته، كسى يافت می‏شود


⛔ شتاب زدگی

قرآن كريم به صورت مكرر به اندك بودن سرمايه ی علمى بشر و كافى نبودنش براى برخى قضاوت‏هاى بزرگ اشاره می‏كند و اظهار جزم را دور از احتياط تلقّى مى ‏نمايد.

قرآن يكى از علل تكذيب قرآن توسط مشركان عصر پيامبر و همچنين تكذيب كتب آسمانى پيشين توسط امت‏هاى گذشته را عدم احاطه علمى بر مسئله و تعجيل در قضاوت دانسته، چنين مى‏ گويد : «بَلْ كَذَّبُواْ بِمَا لَمْ يُحِيطُواْ بِعِلْمِهِ وَلَمَّا يَأْتِهِمْ تَأْوِيلُهُ كَذَلِكَ كَذَّبَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ.» (يونس: 39)

امام صادق عليه ‏السلام فرمود: «خداوند اين امت را به دو آيه در كتابش اختصاص فرمود: يكى اينكه تا به چيزى علم نيافتند تصديق نكنند (شتاب‏زدگى در تصديق) و ديگر اينكه آنچه را نمى ‏دانند رد و نفى نكنند (شتاب‏زدگى در انكار). سپس دو آيه ذيل را قرائت كرد: «أَلَمْ يُؤْخَذْ عَلَيْهِم مِّيثَاقُ الْكِتَابِ أَن لاَّ يِقُولُواْ عَلَى اللّهِ إِلاَّ الْحَقَّ» (اعراف: 169) و «بَلْ كَذَّبُواْ بِمَا لَمْ يُحِيطُواْ بِعِلْمِهِ.» (يونس: 39)




یا علی مدد

سید هادی محمدی







منابع اسنادی


🔘 ابن‏ سينا، حسين‏ بن عبداللّه، الاشارات و التنبيهات، ترجمه و شرح حسن ملكشاهى، تهران، سروش

🔘 ابن ‏منظور، لسان العرب، بيروت، انتشارات دار صادر


🔘 تميمى آمدى، عبدالواحدبن محمد، غررالحكم و دررالكلم، ترجمه و تحقيق سيدهاشم رسولى محلاتى، چ چهارم، تهران، دفتر نشر فرهنگ

🔘 رازى، فخرالدين، التفسيرالكبير، ط. الرابعة، بيروت، داراحياء التراث العربى

🔘 كلانترى، ابراهيم، «تفكر و منابع آن از ديدگاه قرآن كريم»، انديشه نوين دينى، سال سوم

به نام خدا
سلام و عرض ادب جناب استاد احمدی زاده گرانقدر و همه عزیزان و اساتید گرامی

در جمله ی فوق از واژه های((همه)) و ((همیشه)) استفاده شده است و بر فراگیری آن تاکید دارد
به نظر بنده جواب ((بله)) می باشد. مسلما همه ی افراد بشر یک دلیل بی منطق دارند.
ولی سؤال اینجاست که:
چه کسانی از آن دلیل بی منطق استفاده می کنند؟
آنهایی که به حقیقت رسیده اند؟
یا آنهایی که به حقیقت نرسیده اند؟

یک حکایت واقعی عرض می نمایم خدمت عزیزان.
مردی کشاورز سوادی ندارد مگر در حد خواندن و نوشتن ولی از آگاهی خاصی برخوردار است .
روزی در یک مجلسی که بحث شراکت در مال و چگونگی تقسیم آن می باشد حضور دارد و در این میان یکی میگوید که فلان قسمت ارزشی ندارد و میشه از آن صرف نظر کرد.
مرد کشاورز گندمی را به او نشان میدهد و میگوید خوب نگاه کن ، چه می بینی؟ و طرف مقابل میگوید دانه ای گندم
مرد کشاورز دوباره میگوید لطفا دقت کن دیگر چه می بینی؟
طرف مقابل میگوید گندم که خطی هم در وسط دارد.
و مرد کشاورز میگوید وقتی که در این دانه دو نفر شریک باشند این دانهٔ گندم باید از همین خط وسط نصف گردد و هر نفر سهم خودش را بردارد و یا با هم توافق کنند و لاغیر.

حالا
کدام منطق قابل قبول و به حقیقت نزدیکتراست؟
با سپاس فراوان و عذر بخشش از همه ی عزیزان
بدرود
با کسب اجازه از مدریت محترم تیک نقد را می زنم امیدوارم نواقص بنده را به بزرگواری و دانایی خودتان ببخشید

سلام بردوست بزرگوارواندیشه مندم
جناب سید هادی محمدی
باعرض پوزش
گوشه ای از کامنت تان را می خواندم دیدم بد نیست به این نکته اشاره شود

🔷 روش‏ شناسی تفكر صحيح

از آن‏رو كه قدرت تفكر ريشه در ذات و خميرمايه ی وجودى انسان دارد، فعليت آن در گرو هيچ دستورالعمل درونى يا بيرونى نمى‏ باشد . قوّه تفكر با رشد حواس مادى و بلوغ نسبى جسم و جان انسان فعليت مى یابد و تمايز عينى انسان از حيوان را رقم میزند .

چیزی را که ما باتجربه عینی وعملی ویابا کسب مطالعه قبول داریم ، واغلب معترف به آن هستیم ، (عقل کامل) ویا (کمال عقل) در انسان است وعرفان نیز دراین زمینه اندوخته های زیادی در آرشیو خود دارد . حال سوال اینجاست ، آیا قدرت تفکری که ریشه در ذات وخمیرمایه انسان دارد ، تفکری ست که از عقل کامل می خیزد وتراوش عقل کامل است یاخیر ؟...

ما می گوییم ؛ عقل کامل ، حقیقت تجزیه ناپذیر وجود هرکسی ست که طبعا از آن هیچ خطایی سر نمی زند . اما اینهمه اعمال خطای آدمیان ، پس نشات گرفته از عقل کامل در آنها نیست ، بلکه تراوش مرکزی انحرافی وخطامحور در آنهاست که ما آن را ذهن شرطی شده می بینیم . ذهن شرطی قوه ای القایی و کاذب است که هیچ سنحیت و ارتباطی با ذات و سرشت وخمیرمایه آدمی ندارد وبه همین دلیل افراد را دچار لغزش و انحزاف و بروز اعمال خطا می سازد . ذهن شرطی شده افکارش در گروِ زخم وعُقده های درونی ودستمایه علت وانگیره های بیرونی ست ، در صورتی که عقل کامل تحت تاثیر هیچ انگیزه و عامل بیرونی قرار نمی گیرد و فردی نیز که به کشف عقل کامل در خود رسیده باشد ، هیچ زخم وعُقده ی درونی در وی بوجود نمی آید که اورا تحت استیلای خود در آورد .

وباز فرمودید ؛

آنچه محتاج دستورالعمل و ضوابط بسيار است تصحيح تفكر و قرار دادن آن در مسيرى است كه از هرگونه خطاى احتمالى در امان باشد. خطا در تفكر واقعيتى است كه انسان‏ها از هر صنف و طبقه ‏اى همواره با آن دست به گريبان بوده‏ اند. بی ‏گمان، استنتاج از مقدّمات ناصحيح، استنتاج غلط از مقدّمات صحيح، خلط مقدّمات صحيح و سقيم، بی‏ توجهى به اصول حاكم بر شيوه ی سازمان‏دهى استدلال و... به خطا در تفكر می انجامد.

ما اگر تفکر خودرا در شاهراهی درست نیز قرار دهیم ، باز این ذهن شرطی شده ی ماست که تفکر صحیح ما را پشتیبان و رهنمون می شود پس نفسا تفکر ذهنِ شرطی شده ، تفکری ناروا و خطاست. برای دست یافتن به تفکر صحیح و سالم و برّی از تمام لغزش و خطایی ، الزاما باید به فراتراز ذهن شرطی شده ی در خود ، راه یافت . ما این نکته را براساس تجارب عملی وشهودی می گوییم ؛ افکار ذهن ما براساس نکات وافکار دیکته شده ای ست که قبلا به ذهن وارد شده اند و ثبت مداوم همان افکار قدیمی ست که با تجزیه و تحلیل آنها ، افکاری تازه که نفسا کهنه هستند از ذهن تراوش می کنند ، یعنی ذهن ما افکاری تازه و نو را هرگز نمی تواند به ما اهداء کند چون ذهن از این توانایی برخوردار نیست . برای صیدِ افکار تازه و نو ، باید از ذهن در خود فراتر رفت وبه عقل کامل در خود دست یافت .تمامی افکاری که از ذهن ما بیرون می ریزند ، دیکته شده ی همان ذهن اند واین افکار با ذات وخمیره ی وجودی ما همخوانی ندارند . ومی توان گفت ، ذهن ما دچار عارضه ای شده که باید از این عارضه پاک شود ، بعداز آن آدمی به افکاری درست ، سالم و صحیح می رسد....