غائله

سلام

اندام تو پرجاذبه و ولوله‌خیز است
اندام به اثر بیش تر رنگ و لعاب عشق زمینی می زند
و البته گفته شده است
المجاز قنطره الحقیقه
جاذبه بیش تر به نظر می رسد در چشم جولان دارد و ولوله هم که بیش تر جولان زبان را به خاطر آورد

گویا که به روی گسلی زلزله‌خیز است
گویا در معنایی دیگر ارتباط دارد با زبان
روی صورت و وجه را نیز در بطن خویش دارد

هم پادشه ملک پریشانی خلقی
مخفف کردن پادشاه آیا فروکاست او نیست؟ البته می دانم شه و پادشه در ادبیات آمده است
ملک با فتحه م تناسب معنایی دارد با پادشاه
خلق با ضمه خ دیوانگی را نیز اگر نوعی خلق بدانیم در بر می گیرد

هم خطه‌ی دیوانگی‌ات سلسله‌خیز است
سلسله را اگر زنجیر بدانیم مرتبط با دیوانگی
و در معنای سلسه هایی که در پادشاهی ها است مرتبط با پادشاه

با هر قدمت صحنه‌ی جنگ است خیابان
این قسمت به یاد آهنگی افتادم
دختر خوشگل تو چقد بلایی
چن روزه پیدات نمیشه کجایی
وقتی دونستی که شدم گرفتار
با من گذاشتی سر بی وفایی
با هر نگات هزار تا دل خون میشه
هر جا میذاری پا رابندون میشه

تقصیر خودت نیست تنت غائله‌خیز است
غائله و جنگ
تن و اندام

سودای تو چون جاده‌ی ابریشم دل‌هاست
این راه جگرسوز عجب قافله‌خیز است
مراحل چهارگانه ای برای گوارش ذکر شده است مرحله ی دوم چنین آمده است
گوارش مرحله دوم گوارش کبدی است که کشکاب طی مراحلی در کبد تبدیل به خلط می‌گردد (همان چهار مایع روان و سیّال خون، صفرا، بلغم و سودا)

در شهر، صدا نیست بجز چه‌چه عشاق
افسون فریبا قفست چلچله‌خیز است
امشب مگر به وقت نمی‌خواند این خروس
عشاق بس نکرده هنوز از کنار و بوس
حالا در این مورد خروس و ... در سکوت مطلق بوده اند و فقط بانگ عشاق
بجز به نظر آید اندکی قدمایی است
کلمه ی قفس را حال پاگرد بخوانیم یا به نحوی این واژه نوعی پل زدن بدانیم یا حالا بخواهیم از اصطلاح قصیده ای اش استفاده کنیم تخلص
آمده است که
تخلّص در قصیده به معنی گریز زدن و خلاص شدن است و در اصطلاح، بیت یا ابیاتی است شاعر با آن به طرز ماهرانه از مقدّمه و تغزّل به تنهٔ اصلی قصیده وارد می‌شود.
البته همان پاگرد بیش تر شاید تناسب داشته باشد چون مسیر غزل به نظر می رسد متفاوت می شود

کندوی لبت عطف‌ترین نقطه‌ی وصل است
افسوس که نیش سخنت فاصله‌خیز است
زنبور و نیش و عسل
حرف عطف هم داریم که مرتبط با سخن
تک بیتی ای در همان اوایل ارسال کرده بودم
به رخسارش نگه کردم سراسر گل تر از گل بود
چه آسان من شدم غافل ازان خار زبان او

ای کاش نمی‌رفت زبانم به شکایت
بله ای کاش نمی‌رفت زبانت به شکایت
زان یار دلنوازم شکریست با شکایت

اما چه کنم بی تو روانم گله‌خیز است
من بی تو طاقت ندارم بیا
من بی تو یک بی قرارم بیا
من بی تو آرامشی و قراری توی دلم ندارم بیا
مطلبی هست منتها سلیقه ی شخصی است و آن آمدن بی قبل از تو که خطاب به معشوق است اگر به کار نرود شاید بهتر باشد البته گاه شاید چاره ای نباشد
در درگه ما دوستی یک دله کن
هر چیز که غیر ماست آنرا یله کن
یک صبح به اخلاص بیا بر در ما
گر کار تو برنیامد آنگه گله کن

با من صنما دل یک دله کن
گر سر ننهم آنگه گله کن

مجنون شده‌ام از بهر خدا
زان زلف خوشت یک سلسله کن

سی پاره به کف در چله شدی
سی پاره منم ترک چله کن

مجهول مرو با غول مرو
زنهار سفر با قافله کن

ای مطرب دل زان نغمه خوش
این مغز مرا پرمشغله کن

ای زهره و مه زان شعله رو
دو چشم مرا دو مشعله کن

ای موسی جان شبان شده‌ای
بر طور برو ترک گله کن

نعلین ز دو پا بیرون کن و رو
در دشت طوی پا آبله کن

تکیه گه تو حق شد نه عصا
انداز عصا و آن را یله کن

فرعون هوا چون شد حیوان
در گردن او رو زنگله کن

۱۶ اردیبهشت ۴
سیاوش

اندام تو پُرجاذبه و ولوله‌خیز است
گویا که به روی گسلی زلزله‌خیز است

هم پادشه مُلک ِ پریشانی ِ خَلقی
هم خطه‌ی دیوانگی‌ات سلسله‌خیز است

با هر قدمت صحنه‌ی جنگ است خیابان
تقصیر خودت نیست تنت غائله‌خیز است

سودای تو چون جاده‌ی ابریشم دل‌هاست
این راه جگرسوز عجب قافله‌خیز است

در شهر، صدا نیست بجز چَه‌چَه عشاق
افسونِ فریبا ، قفست چلچله‌خیز است

کندوی لبت عطف‌ترین نقطه‌ی وصل است
افسوس که نیش سخنت فاصله‌خیز است

ای کاش نمی‌رفت زبانم به شکایت
اما چه کنم بی تو روانم گله‌خیز است

مهرداد عزیزیان


با احترام به ساحت بلند شعر و ادب ایران زمین

دهخدا در باب معنی "تلنگر" آورده‌ است:
به در تلنگر زدن؛ تا تنها آنکه منتظر است بشنود و کسِ دیگر نداند.

دلم برای نوشتن
به دفترم تلنگر می‌زند.
قلمم اما...
بیم آن دارد دشنه‌ای فالگوش ایستاده
خون کاغذی را به ناحق بریزد

بداهه‌ای بود تا به شرحِ "غائله" مهرداد عزیزیان بپردازم.

برای آنکه به چون و چرای این اثر برسیم؛ بگزارید تا با شرحی بر فایل صوتی ارسالی شروع کنیم که خالی از لطف نیست.
"آواز دشتی" یکی از ملحقات دستگاه "شور" است که - خود - به روایاتی دارای گوشه‌های متعددی است از جمله: درآمد-اوج-گیلکی-بیدگانی-چوپانی-دشتستانی-حاجیانی-غم‌انگیز-دیلمان-مثنوی. (روایت استاد محمود کریمی)
دوستان عزیزِ آشنا با موسیقی به خوبی می‌دانند که آواز "دشتی" یکی از آوازهای غم‌انگیز و سوزناکِ موسیقی اصیل است. (مشخصا آواز دشتی منظور است نه آهنگسازی در این مایه. چرا که یک آهنگساز کاردان می‌تواند حس غم‌انگیزی و جانسوزی را به یک حس حماسی و مهیج تبدیل کند مانند اثرِ مشهور "ای ایران ای مرز پرگهر" ساخته‌ی "روح الله خالقی" در مایه‌ی دشتی.)
در فایل صوتی ارسالی بلافاصله بعد از شروع... صدای زخمه‌ی سه‌تار را در آواز دشتی و در گوشه‌ی درآمد می‌شنویم و در ادامه دکلمه‌ی جناب عزیزیان را.
با آن که دکلمه‌ی زیبایی‌ست اما کشفِ ارتباطِ حسیِ مشترک با نوای سوزناکِ ساز تقریبا ممکن نیست چرا که حس و حالِ غریبِ برخی تعابیر و برخی عناصرِ بصری در کلام، مانعی‌ست برای ایجاد یک ارتباطِ حسیِ همسو.
گاهی تعریف و تمجید زیاد از حد - حتی اگر به جد باشد - فحوای کلام را بطورِ غیر عمد به سمت و سویی دیگر سوق می‌دهد.
- اندام جذاب و لرزان و.... گسل زلزله خیز
- اندام مقصر و تصویر غائله در خیابان
- چهچه مستان و نیش زبان
- افسون و فریبا بودن
تعابیر و عناصری هستند که اثر را ناخواسته رنگ و بوی طنز بخشیده و حتی برخی ابیات و مصاریع جدی‌ترِ آن را تحت شعاع داده تا "غائله" را در زمره آثارِ طنز جای بدهد.
با این حال ایرادِ ساختاری در برخی مصاریعِ "غائله" را نمی‌توان نادیده گرفت از جمله؛
"گویا که به روی گسلی زلزله‌خیز خیز است"
در این مورد ممکن است برخی از دوستانِ صاحب نظر با نظرِ کمین مخالف باشند و ایرادی در صورتِ این نوشتار نبینند.
در این مصراع؛ "به" و "رویِ" همراه هم آمده‌اند در حالی که هیچ جبری در کار نیست بعلاوه یک حرف ربطِ "که" هم داریم؛ ("که به رویِ")

و مورد دوم؛
"کندوی لبت عطف‌ترین نقطه‌ی وصل است"
شاعر نقطه‌ی عطفِ رابطه را کام گرفتن از لب معشوق یا شیرینی لب او می‌داند و گویا بین نقاط عطفی که در زندگی شاعر شکل گرفته، این نقطه بارزترین آنهاست اما اینکه چقدر در پرداخت و ارائه‌ی مفهوم موفق بوده است را در پاسخ به سوالِات زیر جستجو کنیم.
آیا استفاده از پسوند "تر" یا "ترین" برای واژه‌ی "عطف" که اسم مصدر است جایز است؟
آیا این عملکرد موجبِ ایجادِ آسیب در صورت و سیرتِ کلام گشته است؟



با احترام
ابراهیم هداوند
۱۷/اردیبهشت/۱۴۰۴