چشم انتظاری

سلام

و

هماهنگی زبان ، لحن ، فرم و معنا به قدری در این غزل بالاست که به هیچ روی نمی توان از چند باره خواندن اش منصرف شد و هر بار لذتی و کشفی جدید را ادراک نکرد و شاید تا آن حد که می توانم بگویم در میان شعرهایی که از استاد حکیم گرامی خوانده ام ، این بهترین یا یکی از بهترین ها بود .
این غزل دقیقاً نمونه ای است موفق و مثال زدنی برای نحوه ی در هم آمیختن کلمات امروزی و کهن ادب پارسی و به قدری این اتفاق فرخنده ، درست روی داده است که هیچ گونه بلاتکلیفی یا رفت و آمد ی میان این دو نوع دیده نمی شود بلکه هر دو شبیه یک زبان واحد دیده می شوند اگر چه هستند ولی منظور در میزان استفاده و به روز بودن و نبودن است .
در تمامی بیت ها شاعر با کنار هم قرار دادن واژه ها و ترکیباتی که با یکدیگر مراعات نظیر دارند در نهایت به آن تصویر دو سویه یا چند سویه ی اصلی می رسد که نقش ایجاد قرینه و موازنه را بر عهده دارند و این اتفاق در تمامی بیت ها افتاده است اگر‌چه ممکن است در یکی بسیار قوی مانند بیت پنج و شش و در یکی کمی ضعیف تر مانند بیت سه و دو ؛
در بیت سوم آن چه که از نظر من کمی خدشه و کرده است کلمه رود است ، سایر کلمات مانند روز و لحظه // انتظار ، دیدن // کاروان و گذشتن // در تناسبی درست قرار دارند اما ما به ازای رود که بتواند تصویر را با آن تکمیل کند دیده نمی شود اگر چه گذشتن کاروان را می توان به گذشتن رود تشبیه کرد ولی در مصراع اول اگر قرینه ای برای رسیدن به تصویر مصراع دوم می بود این بیت نیز در اوج قرار می گرفت ،
مثلاً اگر ؛
لحظه ها در انتظار موجی از گیسوی تو
کاروان روزها چون رود جاری بگذرد
که موج به عنوان یکی از اجزای دریا و مجاز از آن ، قرینه ای ست بر تصویر جاری بود رود تا رسیدن اش به دریا درست مثل گذر کردن دقایق برای رسیدن به گیسوی یار که مجاز از صورت او یا زیبایی او هستند ( البته مثل همیشه باید بگویم که جسارت ام در گذاشتن این ترکیب در شعر تنها و تنها برای رساندن معنای مورد نظر صحبت ام در این زمینه بود و هیچ گونه ارزش ادبی یا ایجابی نداشته و نخواهد داشت و صد در صد و بی تردید تنها کسی که سزاوارترین است برای انتخاب واژه ها یا ویرایش آن ها شاعر آن است و بس ) .
اما در بیت دوم که تصویری بسیار زیبا با توجه به تناسب و مراعات نظیر بین اردی بهشت ، عمر ، بهار و گذشتن ، به دست آمده است دو واژه ای که می توانند قرینه ای دیگر را شکل دهند و به این شبکه ی معانی بپیوندند شادی و شیرینی هستند که البته شیرینی و شادی هر کدام با بهار در معنای دوم اش یعنی عید در تناسب کامل هستند ولی بر فرض مثال و با توجه به نبودن معشوق به جای عمر شیرین از دوزخ عمر استفاده می شد ، اولاً جهنم زندگی تصویری مناسب برای روزگار بدون یار بود و دوماً دوزخ و بهشت تناسبی زیبا را برقرار می کردند .( توضیحات داخل پرانتز قبلی واو به واو در این جا نیز صادق و جاری هستند ) .
اما
با همه ی این تفاسیر از آن روی که در همین وضعیت موجود تمامی ابیات دارای موازنه هستند و همان گونه که گفتم تنها شدت و ضعف آن ها تفاوت دارد ، این غزل را می توان نمونه ای مدرسی و دارای قابلیت سرمشق بودن نام نهاد چرا که جدای از رعایت موازنه ، در ردیف از فعل استفاده شده است و آن هم فعلی که در تقدیر خواهد گذشت را به ذهن می آورد یعنی مستقبل و آینده و این گونه از فعل با توجه به داشتن بالاترین میزان عمل در خویش ، به غزل جنب و جوشی خاص می بخشد و نیز کار شاعر را برای رسیدن به بهترین وجه از ترکیب کلمه ی قافیه با ردیف ، بسیار آسان تر می سازد .
اگر چه دو کلمه ی روز و لحظه در شعر تکرار می شوند ولی با توجه به محتوای غزل که بیان حال عاشق است در دوری از معشوق و لحظه شماری کردن برای رسیدن به او ، نه تنها این تکرار ها ناخوشآیند نیستند بلکه با القای تاکیدی درست و مبتنی بر منطق کلام نقشی به سزا در رسیدن به مفهوم مورد نظر شاعر از سوی مخاطب را دارند و ... .
حرف آخر اما عذر تقصیر است از جسارت ام در حضور اساتید عزیز برای نوشتن نقد و ابراز نظر شخصی در بعضی موارد ، که البته این جسارت نه از بی باکی من بلکه از فراخی سینه و همت بلند اساتید حاصل شده است تا بتوانم در محضر ایشان درس پس دهم .