غنیمت

یا لطیف ارحم عبدک الضعیف

سپاس خدای را که فرصتی دوباره داد تا بنویسم.
شعری پیش رو داریم از جناب استاد استکی که چند سطری در خصوص آن خواهم نوشت.

شعری با عنوان غنیمت در قالب افراغ اندیشه با موضوع اجتماعی _اعتراضی

💠 قالب افراغ اندیشه چیست؟

افراغ در لغت به معنای ریختن است و افراغ اندیشه هم ریختن تفکر در کالبد و روح یک شعر است.
بر خلاف نظر عده ای که این نوع قالب را بی درو پیکر و بدون قاعده و قانون میدانند بنده معتقدم این قالب از الگوی خاص تعریف شده ای تبعیت می‌کند
در این نوع سبک علیرغم اینکه شاعر تفکر خود را در آن واحد جاری می‌کند اما پشت سر آن اهداف و برنامه هایی وجود دارد تا مفهومی را برای مخاطب تداعی و یا عنوان دارد.
گرچه موسیقی در این شعر کمی ضعیف و تحت تاثیر نبود وزن عروضی افت کرده اما شاعر تمام سعی خود را می‌کند تا از قاعده ی حسن همجواری کلمات بتواند موسیقی شعر را روی پیک ماکزیمم نگه دارد.
رستن گاه کلمات در این شعر بیشتر سمت و سوی اجتماع می‌رود البته گاهی قلیان عشق از این سبک هم سواری گرفته و مشاهده گر آثار فاخر عاشقانه در این سبک هستیم.
اکثر توابع در این قالب خطی است و گاهی از توابع پله ای هم برای رساندن مفهوم استفاده می‌شود.
با این مقدمه برویم سر شعر

🔷 شاعر این شعر جز یک مصراع و یا بهتر بگویم جز یک سطر برای توازن موسیقی شعر خود قوافی زیر را به کار برده است.

🚩 رقابت، شراکت، ملت، رفاقت، تجارت، غنیمت، سیاست،🚩

🔷 در طول تاریخ، شاعران از نقاط مختلف جهان شعرهایی را سروده اند که موضوع آن با سیاست گره خورده و به نوعی اعتراض به عملکرد و یا خود دولت حاکم بر کشورشان بوده است. این دسته از اشعار را در بخش شعر سیاسی طبقه بندی می‌کنیم.

🔷 زبان در این سروده ها معمولا صریح و بی پرده است و خب ارتباط مستقیم با شرایط خفقان و موقعیت اجتماعی شاعر آن دوره دارد. اگر دستش باز تر باشد می‌تواند مقصود خود را ساده و بی پرده تر بیان کند اگر تحت فشار و سانسور باشد شعرش به زبان کنایی نزدیک تر خواهد بود.

🔷 یکی از ویژگی های بارز شعر جناب استاد استکی کاریکلماتور بودن آن است.

✍️ کاریکلماتور یعنی کاریکاتوری که با کلمات نوشته می شود. کاریکلماتور کلمه‌ای است ترکیب یافته از کاریکاتور و کلمه به عبارتی دیگر، کاریکلماتور بازی باکلمات است.دقیق شدن در معانی گوناگون کلمات و قرار دادن آنهابا ظرافت درکنارهم با استفاده از ترکیبی از آرایه های ادبی ؛ همانند کنایه،تشبیه، ایهام، تمثیل،استعاره ،تضاد تلمیح ،و... همینطور کوتاه بودن ، پختگی بیان ازویژگی های این نوع ادبی یعنی کاریکلماتورمی باشد . نباید فراموش کرد که زیاده روی وافراط بیش از حد باعث بی معنی شدن جملات می شود.

🔷 یکی دیگر از شاخصه های شعر جناب استاد استکی گفتاری بودن آن است.
شعر گفتار با بهره‌مندی از زبان، لحن و وزن طبیعی ، رو به سوی سادگی دارد و با ادعای جایگزینی مخاطب حضوری به جای مخاطب غیابی به شعر رنگ صمیمیت می­زند. مجموع این مشخصه‌ها، همان سادگی موجود در زبان گفتاری را برای این شعر در پی دارد. در شعر گفتار مسأله ی زبان نخستین حوزه‌ای است که باید بدان پرداخته شود؛ زیرا شاعران آن در آفرینش­های ادبی خود از زبان و ظرفیت­های بالقوه موجود در سطوح مختلف آن بیشترین الهام را می­گیرند و مدّعی هستند که به کشف ادبیت از بطن زبان محاوره نائل شده‌اند.
و این سادگی و گفتار محوری است که مخاطب را با خود هم داستان می‌کند البته به زعم من در این مقوله نباید زیاد افراط کرد و شعر را تا حد نثر ساده پایین آورد آن هم به بهانه ی گفتار محور بودن اما در هر صورت اقتضای مسائل سیاسی و اعتراضی این است که در این حیطه بیشتر بال و پر بزند که گهگاهی شعر هم فدای زبان میشود.

🔷 به اعتقاد من در اشعاری با قالب افراغ اندیشه محوریت باید بر روی
(دیدن آنچه دیگران نمی بینند) باشد در هر ژانری هم این اتفاق افتادنی است چه سیاسی، اجتماعی و چه عاشقانه و فردی.
حتما و قطعا شاعر اینگونه قوالب باید خود را یک سر و گردن از عامه ی مردم بالاتر ببیند و چشم خود را بالای سر همه به چرخش در آورد و از لابلای موارد نادیده ی مردم مطالب بکری را دستچین و روانه ی روان مردم سازد.

🔷 افراغ اندیشه باید حول محور پراگماتیسم بچرخد

پراگماتیسم دکترینی است که در تعیین مصادیق "حقیقت"، عمل‌باور است. یعنی آنچه نتیجه‌بخش و مصلحت‌آمیز یا عملا مفید است، از منظری پراگماتیستی "حقیقت" دارد و شایستۀ پیگیری است.
در واقع شعار پراگماتیسم به طور خلاصه این است: آن کار را باید کرد که سودمند باشد.
در اشعاری از این دست عمل حرف اول را می‌زند و اگر این دیدگاه غالب نباشد باور اشعاری با این کیفیت محال است.
پراگماتیسم در اوضاع و احوال سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جوامع اثرات انکارناپذیر داشته است و شعر هم از این قاعده مستثنی نیست.

🔷 عوامل روانشناختی بال و پری برای اشعار افراغ اندیشه

بررسی اوضاع و شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در شعر افراغ اندیشه به شاعر اعتراضی آن تصویری از یک ساختار معیوب و ناسالم در نظام قدرت را نشان می دهد. در این فضا، قدرت در انحصار طبقه ای خاص است و نهادهای فرهنگی دارای کارکردی ایدئولوژیک اند تا این وضعیت در جهت منافع عنصر مسلط استمرار یابد. در این شرایط، ساختار بیمار قدرت، تحقیر را تکثیر کرده و منجر به ایجاد عقده ی حقارت می گردد. در پی ایجاد این احساس کهتری، میل به قدرت و مهتری شدیدا احساس می شود و سپس انواع مختلفی از واکنش ها و مکانیسم های جبرانی، متاثر از این گره روانی، بروز پیدا می کند که عمده ی این مکانیسم جبرانی در شعر اعتراضی نمود دارد و اینجا است که افراغ اندیشه به داد شاعر رسیده و او را به باز آفرینی این امر ترغیب می‌کند.


یا حسین بن علی

سید هادی محمدی






………………………………………………....................................

💠 یک آیه، یک نقد 💠


إِنَّ اللَّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّی یُغَیِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ سوره ی رعد آیه ی 11


خداوند سرنوشت هیچ قوم (و ملتى ) را تغییر نمى‌دهد مگر آنکه آنها خود را تغییر دهند



……………………………………………….....................................


منابع اسنادی

☑️ وولف، ویرجینیا، اتاقی از آنِ خود، ترجمۀ صفورا نوربخش، تهران: نیلوفر


☑️ الیاده، میرچا (چشم­اندازهای اسطوره) ترجمه جلال ستاری، انتشارات سروش


☑️ ابراهیمی، علیرضا؛ اشکی در گذرگاه تاریخ، بررسی محتوای آثار وبیان احوال فریدون مشیری، ناشر قهستان


☑️ زرقانی، سید مهدی؛ چشم انداز شعر معاصر ایران؛ نشر ثالث


☑️ -حسین پور چافی، علی؛ جریانهای شعر معاصر فارسی از کودتا( 1332) تا انقلاب (1357)، امیر کبیر، تهران، چاپ دوّم