پست های وبلاگ

درود بر شما جناب ظهوری آرام

همین که نیاز به استدلال است، و اینهمه کنکاش در لابلای این واژه‌پاشی‌ها برای یافتن و تافتنِ وزن، فاصله‌ی این محصولاتِ ادبی، از آهنگین بودن را دلیلی روشنتر از روشنایِ خودِ بامداد است.

شعر را که ها ساختند؟ آنهایی که رادیو و تلوزیون و روزنامه نداشتند تا پیامِ خود را به دوردستِ جامعه‌های جزیره‌ایِ روزگارِ خود برسانند.
رسانه‌ای ساختند که دارای قدرتِ نفوذ و پیشروی باشد. هرکس که شنید، برای دیگری تعریف کند.
نه اینکه از آغاز پیچیدگیِ سخنِ حافظ را داشت!

«یه توپ دارم قل‌قلیه...»
«دویدم و دویدم...»
«بارون می‌باره گندم می‌کاره...»
«اتل متل توتوله»

هر کدامشان را یک بار برای ما خواندند و در ذهن و جانمان نشست، و شاید آخرین تصاویر و صداهایی هم که پروازشان در فکرمان هنگامِ جان سپردن باعثِ
سرگیجه‌مان شود همین‌ها باشد!

پس شعر، یک رسانه‌ «بود» برای رساندنِ آنچه شاعر می‌خواست، چه خوبی، و چه بدی، به دست‌نیافتنی‌ترین مخاطبانش، چه مکانی و چه زمانی.
پیشرفت کرد، تخصصی‌تر شد، طبقه‌ای شد، اشراف شعر خودشان را داشتند، دهقانان هم شعر خودشان، و بعضی شعرها هم همگانی بودند، امّا همه از این قاعده‌ی آهنگین بودن پیروی می‌کردند، چرا؟
چون هدفشان، هنر و آفرینش و چه و چه و چه نبود! بلکه نفوذ و گسترش کلامشان بود.

نه در آن روزگار، نه امروز و هیچوقت، قرار نیست همه‌ی خوانندگان، استادیارِ ادبیات فارسی دانشگاهِ تهران باشند تا بتوانند با گذاشتنِ مدت زمانی طولانی، و سفید کردن و نیست کردنِ موهای بسیار، وزن‌کی از متن استخراج کنند و آنقدر مشعوف شوند که مقاله‌اش کنند.
در این بازارِ شعر که همیشه داغ بوده، مخاطب مانند گذری‌ها است، نگاهی می‌اندازد و رد می‌شود. مگر اینکه کلامی در نگاهِ نخست، همه چیز تمام باشد و او را متقاعد کند تا آخرش بخواند. و اگر اندک ذوقی داشت برای دیگری بفرستد.

آنچه به واژه‌ی «شعر» اُبهت و اعتباری را داده که امروز اینهمه به اصطلاح شاعر، دلشان خوش باشد که در فلان شبکه‌ی اجتماعی چند نفری مطالبشان را لایک می‌کنند، یا ده‌ها دفتر شعر دارند(که هیچ‌کس نخواهد خواند)، محصولِ تلاش و ذوق و عظمتِ ارائه شده در سخنِ صدها شاعرِ بزرگ در طول هزاران سال است.
به عبارتی اگر آنها از روز نخست، می‌گفتند اینها «نظم» است و از شعر استفاده نکرده بودند، امروز شاید این گفتوگوها بر سرِ تعریفِ واژه‌ی نظم بود. و آقای دکتر یا دکتری دیگر در حالِ جستوجویِ نظمی نوین در سروده‌های شیخ‌شان بودند.

در اینجا، خوب است اشاره کنم، بودا چند هزار سالِ پیش، طوماری از خرافات را در لابلای چند حرفِ حساب پیچید و تحویل هندوان داد. امّا لااقل آنقدر حساب شده بوده که هنوز میلیاردها نفر به اعتبارِ آن چند حرفِ حساب، چشم بسته، خرافات را هم می‌پذیرند و راهبان کار سختی برای متقاعد کردنشان نداشته باشند.

امّا شاملوی جاودان شاعری معاصراست، محصولی ارائه داده که پیروانش هنوز هزاران سال که هیچ، چهل پنجاه سال هم نگذشته، به این زحمت افتاده‌اند که باید بر خلافِ گفتمانِ خودِ ایشان(که وزن را کلاً مردود می‌دانست) مانندِ آنچه طالبان با بزهای ماده می‌کنند، شلوارِ وزن برپای سروده‌های شاعری که خودش با وزن مخالف بوده بپوشند.

جناب ظهوریِ آرام، و دوستان بزرگوارِ دیگر،
شعری که کودکِ پنج ساله وزنش را نفهمد
شعری که باید استادِ دانشگاه باشی تا متوجّه شوی چند واژه‌ی تصادفی از فرهنگِ لغت را نمی‌خوانی
شعری که حفظ شدنی نیست، چون آهنگین نیست،
...
دوست داشتنی می‌تواند باشد، هنرمندانه می‌تواند باشد، مردمی می‌تواند باشد...، امّا آن شعری نیست که قرار بود باشد.

##################################
#####پاسخ بنده به فرمایش جناب ظهوری آرام######
##################################

از توجه تان به سخنِ کمتر از عرضِ این مدعی‌نمای بی‌ادّعا، بی اندازه سپاسگزارم.

کارنامه‌ی جناب شاملو در زمینه‌های ادبی و غیر ادبی، دستاویزی شده برای گروهی که از فکر گریزانند(و نشانش همین که لذّتِ سخنِ آهنگین سرودن را زحمت می‌دانند)، تا پرسش‌های امثالِ بنده را برچسبِ کینه‌ی متحجرانه از شاملوی بت‌شکن بزنند.
تا بتِ‌شان چندصباحی بیشتر پرستیده شود.

بنده کل متن را خواندم.
و سعی کردم با زبانی که بدونِ نیاز به دانستن درباره‌ی مکانیک کوانتوم و فیزیکِ هسته‌ای باشد، یا بدونِ یادآوریِ اینکه امروز در انتهای عصرِ انقلابِ سومِ صنعتی هستیم، تا به نظر برسد خیلی عقلِ کل هستم، دیدگاهم را تنها برپایه جمله‌هایی که ته‌شان به فکر و اندیشه برسد و نه کینه، لج‌بازی، ادّعا، خودخواهی ... بیان کنم.

به هر روی یک مقاله‌ی مفصّل که همه‌ی دیدگاهم درباره‌ی شعر را شرح دهد ارائه خواهم نمود. و در آن به سپید هم خواهم پرداخت.

امّا، خیلی خلاصه عرض کنم، تقارن یکی از قوانینِ شهودیِ آفرینش است. به هر زیبایی که می‌نگرید، تقارن را می‌بینید. و حتی نظریه‌های فیزیک همه‌گی تقارن را ضمیمه دارند.
نقاشیِ نامتقارن، مجسمه‌ی نامتقارن و ... ، گران است، امّا زیبا نیست...
... باشد، زیبا است، امّا آن زیبا نیست!

با کلّی بازارگرمیِ فُکُل کراواتی‌های اتوکشیده‌ی حراجیِ لندن، قیمتشان سر به فلک می‌کشد.
درست است که تا در فضا نباشی، نه می‌آفرینی‌شان و نه اوجِ لذّتشان را می‌بری، ولی هیچ وقت آنها را سوارِ شاتل، به فضا نمی‌فرستند، چون پس از آنهمه هزینه آدم‌فضایی‌ها را فراری می‌دهند.

.... به همین شکل هم کلامِ نامتقارن.

امّا از آن سو، کریستالها زیبا اند و درخشان... و سخت و برّان!
چون شبکه‌ی بلوری دارند مبتنی بر تقارن: هگزاگونال، تتراهدرال، اوکتاهدرال ... درست مانندِ دسته بندیِ اوزانِ عروضی در شعر، رمل، هزج، رجز...

نثر هم دارای آوا و آهنگ است و کلی آرایه‌ی ادبی هم دارد. امّا هیچ لزومی بر حفظِ هیچ شکلی از قانونِ تقارنِ آوایی ندارد. مانندِ پُلیمرها، کِدِر، و شل و ول.
این خلاصه‌ای بود از آنچه بنده را مصمّم ساخته تا چندصباحی خنده‌ی استاید آینده نگرِ نامتحجّرِ برچسب بدست را برانگیزانم.

آیندگانِ خوش‌خنده‌، گورِ بنده را نگویید،
که نمی‌خواستم درسهایتان سخت شود.

##################################
#### این نوشته پس از ویرایش افزوده شده است#####
##################################

نازنینم، فصل الخطاب اگر خرد باشد چه می‌شود؟

بنده به مجردِ دریافتِ منطق، برای پنداشت‌ها و گفته‌هایم عذرخواهی میکنم.

موسیقیاییِ مفهومی و ... این اصطلاحاتِ من‌درآوردی، دور از سخنِ حساب اند.
بیشتر شبیهِ «فالومالی» کردنِ لیدرهای بالادستی‌ در شرکت‌های هرمی است تا منطق و خرد.

شاگردِ خرَد باشیم بهتر است تا اینکه استادِ فالومالی.

* پانویس:

درست است گوسِپندی ولی
مرا گاز نگیری! که گرگ می‌شوی

بگیر گاز و فرمان و آنجا برو
تو هم مثل لولو بزرگ می‌شوی

(باز عرض می‌کنم احساسی نباشیم. عاجز و خاک پای حکمِ خردم و بس)
####################################

خاکسار و ارادتمند

با سلام مجدد
به طور خلاصه نظر بنده در مورد موسیقی در شعرهای شاملو(فقط شاملو نه شعر سپید دیگران)این است که آهنگین بودن اشعار سپید شاملو تنها بر اساس گستردگی دامنه لغات و شناخت ذهنی ایشان نسبت به ریتم و ضرباهنگ درونی آنهاست به عبارت ساده تر ایشان طنین ، ارتفاع و آهنگ کلمات را می شناخت از ترکیب آنها شعر های آهنگین می سرود قابلیتیکه اکثریت سپید سرایان فاقد آن بوده و هستند
تنها راز آهنگین بود اشعار شاملو اینست که ایشان راز کلمات را می شناخت و این راز تا. مورد موشکافی و واکاوی علمی قرار نگیرد فاش نخواهد

سلام مجدد دوست خوبم سینا خواجه زاده عزیز، شاعر فرهیخته، منتقد و مهندس خوب
نقد ویرایش شده ات را به دقت مطالعه کردم
در مورد نظم صحبت به میان آوردی و قوانین فیزیک و ساختمان منظم را زیبا خواندی و ساختمان نامنظم را هم تا حدودی
از هگزاگونال گفتی و اوکتاهدرال
از قوانین فیزیک و کوانتوم و مجسمه متقارن و نامتقارن
و محتمل از مقاله ای که پیشتر حرفش را با من زدی و تلفیق شعر و فیزیک
و نظرت راجع به شعر و سپید

نظم فقط فاعلاتن فاعلاتن نیست
فقط تساوی مصرع ها نیست
فقط قافیه نیست
زدودن شاخ و برگ های اضافی، پرهیز از حشو، انتقال معنا با کمترین واژه، تشبیهات دقیق و به جا همه نشانه نظم است
می دانیم و قبلا هم به من گفته ای که شعر بهینه یا غزل بهینه آنقدر همه واژه هایش سر جایش قرار گرفته که نه امکان جا به جایی واژگان است و نه کم و زیاد کردن واژه ها
مصرع ها و ابیات در بهینه ترین حالت ممکن است به ادبیات خاص خودت که بحث فیزیک و انرژی را در ابیات باز کردی
در یک شعر سپید هم همینگونه است چه از نظر انرژی چه از نظر صرفه اقتصادی مصالح که واژگان هست
حالا این صرفه اقتصادی، حتی پرهیز از تصاویر غبر لزوم هم می باشد گاهی یک تشبیه هر چند زیبا جایی در شعر نمی تواند داشته باشد
تنها بحث مربوط به قلمرو آزادی و عمل است
بدون شک وزن و قافیه که زبان مولانا را به گلایه باز کرده، شاعران سپیدسرا را به ستوه آورده، از شاعران مدرن و فرامدرن هم که نگویم آن ها متعلق به زمان امروز هستند و حتی در چند قرن بعد از خود زندگی می کنند چه بسا آیندگان از ما کم حوصله تر باشند
ما امروز می بینیم که معنای س، سلام است معنای خ، خنده است معنای پی رفتن به خصوصی است
زمانه ای که حتی وقتی می خواهند بروند دستشویی می گویند دیش ، دیگه نه جمله ای نه فعلی نه بیانی نه ادبیاتی
برای مخاطب کم حوصله امروز، برای مخاطبی که شعر حافظ را نه می خواند و نه علاقه دارد، خیلی لطف کند به اندازه ما برای حافظ احترام قائل باشد، لطف کند فال بگیرد، لطف کند سر سفره هفت سین حافظ را بنشاند
چه نسخه ای وجود دارد؟
اولا تنوع را بپذیریم
در ثانی تفاوت ها را بپذیریم
به خدا همه این سبک ها قشنگ هستند
من خودم هم غزل دارم هم مثنوی هم قطعه دوبیتی
شعر نو، شعر سپید، شعر کوتاه
حالا یکبار مخاطب از من شعر کلاسیک می خواهد یکبار شعر سپید یکبار شعر کوتاه
این روزها حال دل خودم غزل هست اما واقعا نکنید این کارها رو
به خدا هیچ کس مخالف شعر کلاسیک نیست مگر از روی جهالت