خوان عشق

سلام
نقد ساختاری غزل (خوان عشق) سروده ی آقای محمدجواد سامع:

ای آنکه دل همیشه بُوَد بی قرار تو     
 لب، تشنه لب به وعده ی نوش و خمار تو

شیطان و انس هر دو دمادم به سجده اند    
بر خاک پای و مقدم و اندر گذار تو

صد وعده ام به خلوت شیرین همی دهی   
من تشنه ام به محفل بوس و کنار تو

ای نازنین خرام آهوی وحشی به گاه صید  
تنها خوش است دل به گریز و فرار تو

گسترده پیش پات نمودم تمام شب              
شاید شود مقام ز بهر نهار تو

از من مپرس سرخی چشمت برای چیست    
این اشکها به دیده بُوَد یادگار تو

مطرب به خوان عشق مرا ره نمی دهد    
دل بسته ام فقط به تو و اختیار تو
شاعر: محمدجواد سامع


غزل خوان عشق، سروده ی آقای محمدجواد سامع، غزلی در بحر مضارع است(مضارع مثمن اخرب مکفوف مخذوف)
مفعولُ فاعلاتُ مفاعیلُ فاعلن
این وزن از وزنهای نسبتاً پرکاربرد شعر فارسی است که اشعار بسیاری از بزرگان شعر فارسی در آن سروده شده:
امروز روز شادی و امسال سال گل
نیکوست حال ما که نگو باد حال گل... (مولوی بلخی)

خلوت گزیده را به تماشا چه حاجت است
چون کوی دوست هست به صحرا چه حاجت است...(حافظ عزیز)

با این مقدمه به بررسی ساختاری غزل (خوان عشق) می رویم:
وزن در تمام مصرع ها به جز مصرع هفتم با توجه به استفاده از اختیار شاعری زبانی(کمیت یا کشش) به خوبی و با مهارت و تسلط کافی رعایت شده، و تنها در مصرع هفتم یک لغزش وزنی به چشم می خورد:

ای نازنین خرام آهوی وحشی به گاه صید

در مصرع فوق نوعی به هم ریختگی وزنی وجود دارد که به راحتی و با حذف (_ی وحشی) و افزودن یک هجای کوتاه، مثلاً(چو) به قبل از واژه ی (آهو) قابل اصلاح است:
(ای نازنین! خرام چو آهو به گاه صید)

البته این یک پیشنهاد است و شاعر خود می تواند با بررسی وزن و اصلاح آن به هر صورتی که خود صلاح می داند، این لغزش وزنی را برطرف کند.

ردیف و قافیه ها کاملاً درست است.

زبان شعر، با استفاده از واژه هایی مثل(بُوَد) و (اندر) زبانی میانه است، میان زبان امروزی و کهن، لیکن این بهره گرفتن از واژه های کهن(جز در بیت پنجم)، بر طبع خوش نشسته است و گران نمی آید، و این نشان از مهارت شاعر در کاربرد آنها دارد.

در مصرع دوم :
لب، تشنه لب به وعده ی نوش و خمار تو

شاید اگر بصورت:
لب تشنه ام به وعده ی نوش و خمار تو
گفته می شد بلاغت بیشتری داشت(البته این پیشنهاد بیشتر مبتنی بر سلیقه است و هیچ قطعیتی ندارد).

بیت پنجم:
گسترده پیش پات نمودم تمام شب
شاید شود مقام ز بهر نهار تو
این بیت با وجود تضاد بین شب و نهار، از بلاغت کافی بخصوص در مصرع دومش برخوردار نیست، و آنگونه که باید بر طبع نمی نشیند، ضمن آنکه استفاده از (ز بهر) در اینجا یکپارچکی زبانی شعر را خدشه دار کرده.

در کل:
غزل (خوان عشق)، غزلی روان و خوش ساخت است که نشان از مهارت شاعر در سرایش غزل کلاسیک دارد، و باید به او برای سرودن چنین غزل لطیف و زیبایی تبریک گفت.

سلامت و سربلند باشید

م. فریاد