چشمک‌ احساس...

هرکجا، سازم رها، موجِ نگاه
باز هم، چشمِ دلم، سوی تو هست
***
در هر نفس، خسته‌دلم؛ از بس که احساس
پنهان کند، بغضی که بند آرد، نفس را
***
در قدم‌های بزرگِ زندگی، هر روز و شب
آبرومندم که باشی، با دلِ من، هم‌قدم
***
احساسِ پاکم را، شکستی؛ رفتی و من
درگیر هستم، با تبِ شب‌های بی‌تو
***
وقتی که واژه نیست با، دیوانِ دل، ساز
دل‌واژه‌ی احساسِ قلبِ خسته‌ای تو
***

به نام یگانه پروردگار احساس و اندیشه!
درود و خیر مقدم سروران بزرگوار!

با توجّه به این‌که از یک سوی، در تک بیت‌هایی چند از پست جاری؛ -که در ابتدای پنجره‌ی سبز آورده شد-، مشتقاتی از مصدر «هستن» کاربرد یافته و از دیگر سوی، در چگونگی کاربرد فعلِ «هست» دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد، مناسب دانستم برای باری دیگر، مطلبی را پیرامون کاربردِ فعلِ «هست» از کتاب آوای احساس در پنجره‌ی سبز جاری بیاورم؛ امید که مفید باشد!

توضیح مفصّل درخصوصِ کاربردِ فعلِ «هست» را مجالی فراخ‌تر می‌طلبد؛ در دستور زبان‌هایی که برای زبان فارسی نوشته شده‌است، برای مفهومِ فعلِ «هست» بیشتر به معنای «وجود داشتن» اشاره شده است؛ در این‌جا تنها به نکته‌ای که، _شاید در کتاب‌های دستور زبان، کمتر بدان پرداخته شده‌است،_ اشاره می‌شود:
گاهی کاربردِ فعلِ «هست» رسانای مفهومی اسنادی است و برای نوعی تاکید، پیرامونِ مطلبی خاص کاربردمی‌یابد؛ مانند این بیت از حکیم نظامی:
بسم الله الرحمن الرحیم
هست کلید در گنج حکیم

و یا بیتِ زیر از شاهنامه‌ی فردوسی:
تهمتن چنین پاسخ آورد باز
که هستم ز کاووس کی بی‌نیاز

و نیز این بیت از شاهنامه‌ی حکیم طوس:
خداوند کیوان و بهرام و هور
که هست آفریننده‌ی پیل و مور
و نمونه‌های دیگری که از این مفهوم در ادبیات فارسی؛ به‌ویژه شاهنامه‌ی فردوسی وجود دارد.

,.-~*´¨¯¨*•~-.¸,.-~*´¨¯¨*•~-.¸,.-~*´¨¯¨*•~-.¸,.-~* ¯´¨ ¨*•~-.¸.....*

مطلب دیگری که در ارتباط با پست جاری می‌توانم بگویم، آرایه‌ی «ایهام تناسب» است.
ایهام تناسب، به معنای کاربردِ واژه‌ای، با حداقل دو معنی است؛ که یک معنی آن مورد نظر شاعر و پذیرفتنی است و معنای دیگر آن، با واژه و یا واژگانی از یک بیت؛ یا یک شعر و یا یک متن، تناسب دارد.
به عبارتی دیگر، ایهام تناسب، مجموعه‌ای است، مرکّب از ایهام و مراعات نظیر.
چنانکه در پی‌نوشت پست جاری نیز اشاره شده است، در بیت:
ماجرای مهرِ تو، با جوششِ احساسِ من
قصّه‌ای، از قصّه‌های عاشقانه گشته‌است
واژه‌ی «مهر» به معانی چندی است؛ از جمله: 1- محبّت (که در این‌جا مورد نظر است.) 2- اشاره به داستان عاشقانه‌ی «مهر و وفا» که در این‌جا مراد نیست و در این مفهوم تناسب دارد با: «قصّه» و «قصّه‌های عاشقانه».

نمونه‌های دیگری از ایهام تناسب را می‌توانم در غزل «شبدیز مهر» از کتاب نوای احساس مثال بزنم که غزل کامل و توضیحات مفصل پیرامون آن را، پیشتر در سایت به اشتراک گذاشته‌ام؛ ذیلا نیز برای مشتاقان مباحث ادبی، چند بیت از غزل مورد اشاره، با بیان نکات ادبی چندی آورده می‌شود:

کاشکی ‌می‌تاخت‌ بر شطرنجِ دل شبدیزِ مِهر
مات می‌شد بانوی دل، با دمِ پرویزِ مِهر
کاش‌می‌شدکامِ‌جان،شیرین‌از‌آن،گل‌بوسه‌ای
کزلبِ‌گلگونِ تو، می‌ریخت ‌بر کاریزِ مِهر

برخی نکات ادبی پیرامون ابیات نخست و دوم:
عبارت‌های: «شطرنجِ دل»؛ «شبدیزِ مِهر»؛ «بانوی دل»؛ «پرویزِ مِهر» و «کاریزِ مِهر»: همگی تشبیه بلیغ هستند.
«پرویز»: به معنای پیروز و فاتح، نام خسرو دوم شاهنشاه ساسانی، مشهور به «خسرو پرویز» پسر هرمزد چهارم و نواده‌ی انوشیروان است.
«شبدیز»: شب‌رنگ، سیه‌فام، نام اسب خسرو پرویز. بدیهی است در این‌جا از «پرویز» و «شبدیز»، مفاهیم مجازی که با «شطرنج» و «مات»، مراعات نظیر دارند، مورد نظر است؛ یعنی: «شبدیز»: در این‌جا مطلق اسب. «پرویز»: در این‌جا‌ مطلق شاه. (در معنای اصلی با هم ایهام تناسب دارند.)

«شیرین»: ۱_ طعم شیرین. ۲_ نام همسر خسرو پرویز.
«گلگون»: ۱_ سرخ‌رنگ؛ به رنگ گل سرخ. ۲_ نام اسب شیرین. در این‌جا مفاهیم نخست «شیرین» و «گلگون» مورد نظر است و در مفاهیم دومشان با هم آرایه‌ی ایهام تناسب دارند؛ همچنین با توجه به آنچه بیان شد، واژگان«شیرین» و «گلگون» با واژگان «پرویز» و «شبدیز» نیز ایهام تناسب دارند.
...
... گر بهارِ بوسه‌اَت، دل را شکوفا کرده بود
غنچه‌ی ‌قلبم ‌نمی‌شد خشک‌ در پاییزِ مِهر
«بهار»: ایهام. 1- فصل بهار. 2- شکوفه.
«بهارِ بوسه»؛ ‌تشبیه بلیغ.
«شکوفایی» مجازا طراوت.
«بوسه‌اَت دل را شکوفا کرده بود»: استعاره‌ی مکنیه.
«غنچه‌ی قلب»: تشبیه بلیغ.
«پاییزِ مهر»: تشبیه بلیغ.
«مهر»: ایهام دارد: 1- محبّت. 2- ماه نخست فصل پاییز. در اینجا معنای نخست مد نظر است و در معنی دوم ایهام تناسب دارد با واژگان «بهار»؛ «شکوفا»؛ «غنچه»؛ «خشک»؛ و «پاییز». ضمنا آرایه‌ی مراعات نظیر نیز بین برخی از واژگان بیت جاری مشهود است.

در خیالم، دیده‌اَم، تنهـا گُلِ آغوش را
در خیالم چیده‌اَم، گُل‌هایی از، پالیزِ مِهر
ورنه حسّی؛ التهابی را نبخشیدی به مـن
از دمای شورِ هُرم‌افزای‌ تند و، تیزِ مِهر
«گُلِ آغوش»: تشبیه بلیغ.
«پالیزِ مِهر»: تشبیه بلیغ.
«شور»؛ ‌«تند» و «تیز»: ایهام تناسب؛ زیرا هر سه از یک طرف در گروه طعم‌ها هستند؛ و از دیگر سوی، هرکدام معانی‌ای دارند که در این‌جا آن مفاهیم مورد نظر است. «شور»: هیجان. «تند و تیز»: مجازا سوزنده.

,.-~*´¨¯¨*•~-.¸,.-~*´¨¯¨*•~-.¸,.-~*´¨¯¨*•~-.¸,.-~* ¯´¨ ¨*•~-.¸.....*

ضمنا توجّه مشتاقان مباحث ادبی را جلب می‌کنم به توضیح و نیز نمونه‌هایی چند از آرایه‌های «ردالعجر علی‌الصدر» و «ردالصدر علی‌العجز» که در پی‌نوشت و نیز دیدگاه‌های پست جاری موجود است و تکرار مکرّرات نمی‌نمایم.

,.-~*´¨¯¨*•~-.¸,.-~*´¨¯¨*•~-.¸,.-~*´¨¯¨*•~-.¸,.-~* ¯´¨ ¨*•~-.¸.....*

امید که پنجره‌ی سبز جاری مفید باشد!

شب جمعه است؛ یادی از آسمانی‌ها فراموش نشود.