نوبت مطب

با احترام به ساحت بلند شعر و ادب ایران زمین
با درود به ناخدای کشتی ناب جناب ملحق ارجمند
و با درود به صاحب اثر جناب مانای عزیز


خیلی اهل سپید و سپید سرائی نیستم اما نه بدان معنا که قصد و غرضی با اهلش داشته باشم، ولله نه! ولی دوستدار زیبائی چرا.
بارها عرض کرده‌ام وقتی هنری عرضه می‌شود یا اثری خلق می‌شود، شکل و قواره‌ و رنگش برایم فرقی نمی‌کند، مهم زیباییِ آن است که یا شکار من می‌شود یا خود مرا شکار می‌کند که در هر دو لطافت بسیار است و این نقطه ضعف کمین است در مواجهه با زیبایی.
و قبل از پر حرفی برای مانا و گلاله‌اش آرزوی سلامتی و شادکامی می‌کنم و این آرزوی قلبی فی‌الواقع بازتابِ درونی من است نسبت به آنچه که از بُعد عاشقانه‌ی این سپید برداشتم که البته نسخه‌یِ آغازینش را چند سال پیش خواندم.
باری بر آن شدم مختصری پیرامون ابعاد متعدد و متنوع آن بنویسم تا مگر مانا اینقدر این سپیدِ بالا بلندش را به اشتراک نگذارد و به رخ ما نکشد...
مانا به دل نگیر مزاح کردم از همان ابتدا قصد نوشتن داشتم اما مجالِ نوشتنم دست نداد و بهتر که فرصتی گشت تا برای انکه نزدیکتر به مفهوم و محتوا بنویسم، این سپید را بیشتر از سی بار بخوانم و هر بار به جانِ کلام نزدیک و نزدیکتر بشوم. به تعبیری هر بار قد و قواره‌ی این سپید برایم کوتاه‌تر شد و از نظر مفهوم و محتوا منسجم‌تر. بنابراین اولین ویژگی این شعر بلند را مفهوم و محتوای هدفمند آن می‌دانم که به زعم کمین چیزی جز جهان‌بینی و ایدئولوژی سراینده نیست. جهان‌بینی و طرز فکری که اساس آن بر پایه‌ی خرد و خرد ورزیِ شاعر رقم خورده است.
در این سناریویِ نمک‌سود اگر چه گاها با گلایه‌هایِ عاشقانه‌ای همراه می‌شویم اما جان کلام همانی‌ست که عرض کردم و این عاشقانه‌ها چاشنی و مزه‌ی کلام‌ست تا راهِ درازِ این سپیدِ "خرد‌ محور" را برای خواننده شیرین و خستگی ناپذیر بسازد.
مع‌الوصف از واکاویِ مستقیم این اثرِ تامل برانگیز و تعقل گرا چشم‌پوشی می‌کنم و به نکاتی که به نظرم قابل توجه است می‌پردازم؛

" می دانی دکتر،
تمام این تبخال از دق داعش است؟"
می‌شود کل این سپید را یک تبخال فرض کرد یا تبخال را به شکل واقع در دهان شاعر، که مانعِ بیانِ صریحِ او شده است.
اما چرا "تمامِ" این تبخال مانا جان؟!
وقتی می‌شود "تبخال" را به اشکالِ مختلف تشبیه و توصیف کرد چرا اینقدر ابتدائی؟!
خاقانی:
دید مرا گرفته لب، آتشِ پارسی زِ تب
نطقِ من آب تازیان، برده به نکته‌یِ دری
(مفتعلن مفاعلن، مفتعلن مفاعلن)
آتش پارسی: تبخال است. در ذخیرۀ خوارزمشاهی آمده است : آماسی است که حوالی آن سرخ باشد و سخت سوزان و گرم باشد آن را آتش پارسی گویند. (ذخیره خوارزمشاهی، ج 1 صفحه ۱۶۰)

"به پهلوی چپم دست بکش
دسست بکشششششش دکتر
اینجا موطن قدیسه ای از تبار آب است
که به ویار سیب مبتلا شد"
شناختنِ مفهوم نمادینِ سیب در مذهب، اسطوره شناسی و فولکلور کار دشواری است. هنوز هم در بین برخی اقوام فولک، این میوه‌یِ ممنوعه و اسرار آمیز، یک معنای عام برای تمام میوه‌هاست. گاها مشاهده می‌شود مادری به فرزند یا به پدر می‌گوید رفتی شهر سیب بخر. پدر یا فرزند متوجه‌ است که باید میوه بخرد.
راویان و مفسران دینی آفرینشِ حوّا را از دنده‌ی چپِ آدم و یا خلقتِ زن را از دنده‌ی چپِ مرد نقل می‌کنند. زنی که به خوردنِ سیب وسوسه و گناهکار می‌شود...!
"تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل"

"پس لطفا نگو مانا چه شده
که کوهستانها به فتح شانه ات کمر بستند 
و کتابها برای خواندن نگاهت صف کشیدند
یا فیلمها برای دیدن دلت ؟!"
شاعر اهل ورزش (کوهنوردی)، اهل مطالعه، و اهل فیلم دیدن است. به تعبیری اهل دل و دانش است. هیچ ایرادی ندارد که گاهی تعریف یا تمجیدِ شاعر را ببینیم یا بشنویم اما به مصداق این بیت از دفتر اول مثنوی که؛
"خوش‌تر آن باشد که سِّرِ دلبران
گفته آید در حدیثِ دیگران"
عرض می‌کنم که لطف و تاثیرِ کلام در این چند سطر بسیار کم‌رنگ است. اگر چه شاعر به ظاهر دکتر را از گفتن این عبارات نهی می‌کند اما فی‌واقع خود در حال تمنا برای شنیدن این عبارات است. شاید اگر با صراحت می‌نوشت:
"پس لطفا نگو مانا چه شده
که کوهستانها به فتح شانه ام کمر بسته‌اند 
و کتابها برای خواندن نگاهم صف کشیده‌اند
و فیلمها برای دیدن دلم"
...موثرتر می‌نمود.

"پس چرا کسی نمی پرسد دو مار شانه ی ضحاک
مغز سر چند هزار شفیره را در پیاله کردند
که کنون جهان از پوپک و پروانه خالی ست ؟؟"
به همین جمله بسنده می‌کنم که متاسفانه اغلب افرادی که اهل دانش و شناخت هستند جرات پرسیدن ندارند!

"دیدن بدر کامل در بادیه زیباتر است
یا تماشای منیژه از پنجره ی چاه ؟؟"
مانا به نظرم ترکیبِ "بدرِ کامل" حشو قبیح باشد.
اما من با توجه به عِرقی که به این داستان دارم تماشای منیژه از پنجره‌ی چاه را زیباتر می‌بینم.

"گاهی فکر می کنم
یکی که نامش را نمی دانم،
مرا وقتی جنین بوده ام
شلاق زده که شاعر شو !!
وگرنه نمی گذاریم
از دانه ی صدفی که در تبسم کودکان است،
به کشف خورشید برسی !
اینجا جائیست که شاعر باز بجای صراحت و جسارت در کلام، حرف خود را در دهانِ دیگران می‌گذارد و باز از تاثیرِ سخن می‌کاهد. به زعم حقیر موثر‌تر است که؛
"گاهی فکر می کنم
یکی که نامش را نمی دانم،
مرا وقتی جنین بوده ام
شلاق زده که شاعر شو !!
وگرنه از دانه ی صدفی که در تبسم کودکان است،
به کشف خورشید نمی‌رسیدم!

راه دراز است و سخن بسیار و وقت ضیق.


با احترام
ابراهیم هداوند
۳۰ آبان‌ماه ۱۴۰۳