غول شش سر

با سلام و احترام خدمت استاد ملحق و اساتید شعر ناب

این روزها درگیریهای بسیاری دارم و حقیقتا دستیابی به شاخصه و محتوای بعضی اشعار که از بُعد زبانی با نگارنده متن فاصله عمیق دارد سخت است چرا که یک نقد درست اساسا نیرو و تمرکز زیادی را از شما می گیرد تا به متن آن وارد شوید و گرنه که شعر شهید حاشیه نقاد خواهد شد چرا که ساختار شعر با ساختار فکری نگارنده و یا نقاد متفاوت است.و این ممکن است نگارنده و شاعر را به جای درست هدایت نکند.(ذکر این نکته ضروریست که نقاد و یا نگارنده حوصله نقد هم دارد)

اگر با اشعار شاعر آشنایی پیدا کرده باشیم متوجه خواهیم شد که هنجارگریزی از مشخصه های شعر محمدرضا است
*هنجار گریزی لغوی:
اینگونه هنجارگریزی یکی از شیوه هایی است که شاعر از طریق آن، زبان خود را برجسته می سازد؛ به این صورت که برحسب قیاس و گریز از قواعد ساخت واژه زبان هنجار، واژه های جدید می آفریند و به کار می بندد. هنجارگریزی در سطح واژه ها به کارگیری واژه هایی است که پیش از این، اجازه ورود بـه شعر را نداشته یا با ترکیب با واژه های دیگر، صورت جدیدی را تشکیل داده و در زبان به کار رفته است.هنجارگریزی در سطح واژه ها در شعر محمدرضا شامل بسامد کلمات و اصطلاحاتی که به دنیای تخیلش تعلّق دارد و به کار بردن اسامی که تا کنون وجود خارجی نداشته اند، و بازی با کلمات. به این موارد توجه کنید:
---محممدرضا با تخیل بر محتواهی درونی ذهنش با یک هدف خاص(بر هم زدن هنجار حاکم بر ذهن مخاطب)تا بدین صورت به عمق و ژرفای واژه مخاطب را دعوت کند.اهمیت این هنجار گریزی مکث و تامل در معنای واژه هاست
-غول شش سر(یک سر)
-سگ شش چشم(دو چشم)
-روباه سه دُم(یک دُم)
---بازی کردن با کلمات، دیگر شگرد واژه ای در هنجارگریزی شعر محمدرضاست :
-خودگردان تر از شعر من
-پیشاپیش فراتر از یک شدن
-مادر غول دوباره الاغ را بر عکس سوار بر پشه ها
-تکرار کشتی جهنم در کنار آرایه های ادبی از دیگر بازیهای لغوی شعر محمدرضا است در این عبارات: وسط کشتی جهنم فرستاد -در زنجیر گفتار وسط کشتی جهنم بسوزاند -غول شش سر را وسط کشتی جهنم بفرستد -وتکه از چوب کشتی جهنم با گلهای باغ غول دیوانه بود .البته خود تکرار در یک مقوله دیگر می تواند جزو هنجارگریزی نحوی هم باشد شاعر برای اینکه یک موضوع را به خوبی بـه مخاطـب خـود القـا کنـد، از تکـرار استفاده می کند.در بسیاری از آثار محمدرضا،این موضوع بیشتر مشهود است. ایـن نـوع کـاربرد عـلاوه بـر تأکیـد موضوع، بر موسیقی کلام نیز اثربخش است. گویـا در نگـاه هستی شـناختی محمدرضا کـه معتقد است وجود تکرار در تمام نمادهای عالم به گونه های مختلف قابـل تشـخیص و تبیـین وزیباست.مانند تکرار فصلها و ... در شعر هـم این تکرار، عامل زیبایی شعر است.
---از دیگر شگردهای لغوی محمدرضا، کاربرد واژه های بیگانه و واقعی در کنار شخصیتهای تخیلی فرا ذهنی است که در ترکیب با کلمات و عبارات دیگر، معنای عجیبی را ساخته است. راههای ورود این واژگان به شعر محمدرضا،شاید در نگاه اول برای مخاطب خیلی ملموس نباشد اما راسخ بودن او در این هنجارگریزیها ،شعر را برای مخاطب جهت راهیابی به دنیای ذهنی شاعر جذاب می کند.این خود می تواند یک کلید باشد تا مخاطب به این نکته پی ببرد که زندگی مدرن و صنعتی جدید در کنار داستانهای اساطیری و کهنی که این واژه ها از آنها احتمالا در ذهن شاعر متولد شده است تجدّد و انقلاب علم و صنعت و رسیدن امواج بلند آن در ذهن شاعر می تواند از دلایل این هنجارگریزی ها باشد:
-غول شش سر روی نصف النهار مبدا پا گذاشت
-خط استوا را از دور خود خارج کند
-اینجا غول دیوانه شیشه عمرش
چهل و پنج بار کنار درخت کاج روی خط استوا می چرخاند
-مادر غول نشان سازنده عبور از خط استوا ست

محمدرضا یک نوع هنجار گریزی بلاغی هم دارد و آن هم با گریز از قواعد معمول حاکم بر جهان خارج، ترکیباتی خلق میکند تا از این طریق زبان خود را متمایز کند. بدین ترتیب، میدان معنایی کلام را براساس جولان تخیّل در آن بیش از زبان هنجار وسعت میدهد.البته این نوع هنجارگریزی بیش از همه حول استعاره و تصاویر غیرمتداول میچرخد. به نظر می رسد راز استعاره در تازگی آن و کشف ارتباطهای نوین و تازة غیرمتعارف و غیرمرسوم است و از این جهت شاید یکی از بزرگترین کشف یک هنرمند در حیطۀ زبان شعری اش باشد.(البته محض رضای نظر اساتید محترم،این فقط یک پهلو به استعاره است)حال اینکه این استعاره ها در کنار نمادها در این اثر محمدرضا چقدر برای مخاطب جذاب و موفقیت آمیز بوده است به آینده ای که شاید ما در آن نباشیم برگردد.اما در هر حال این آن چیزهایی بود که این حقیر جسته و گریخته با تمرکزی که خاص شعر محمدرضاست کشف نمودم.البته ذکر این نکته ضروریست که وقتی شاعر یک اثر تاریخ خلق اثر را پای تمام آثار می نویسد خود به مخاطب کمک می کند تا به فضای درونی ذهن شاعر راه یابد که این اثر مربوط به کدام دوره از زندگی شاعر است و این خود از این جهت یاریگر کشف مخاطب است که وقتی یک اثر را می خواند به دنبال اثر پیشین یا پسین آن اثر هم می رود و بدین صورت کلیدواژه ها و تکرا افکار و یا واژه ها و دنیای تخیلی و درونی شاعر بیشتر برای مخاطب باز می شود.تمام.



برای من ورود به آثار محمدرضا بسیار سخت است چون از دو دنیای متفاوت اثر را می آفرینیم اما غیر ممکن نیست.باری ایشان استاد این حقیر بوده اند و من فقط شاید زیاده گویی کرده باشم.اینکه سخت راهیابی به اثر را پای ضعف اثر بکارم از حقیر دور است.این اثر واقعا عالیست .
من به جز برخی آثار محمدرضا و مسعود خوبان، آثار بانو دکتر طالب زاده را بسیار دوست دارم و خود کلاس درسی عظیم است برای ادامه راه.یا برخی آثار مانا را دوست دارم.یک اثر را از ایشان در قبل(شاید پارسال یا دوسال پیش) نقد کردم پیرامون جنگ بود و ...که بسیار برایم ارزشمند و فاخر بود.


یک سپاس دارم خاص استاد ملحق که می دانم بیشتر اعضا ی سایت ایشان را دوست دارند بخاطر مدیریت شایسته ایشان.
بعد از این نقد از حضور استاد ملحق،سرورانم و اساتید اجازه مرخصی می طلبم باشد که همیشه دوستیهایمان پایدار باشد.با همدیگر بیشتر مهربان باشیم.


باسپاسمندی