فال عشق

شاعری که باید از نو شناخت
درود بر بانوی هنرمند و شاعر گرانقدر خانم سارا خوش روش و اهالی شعر ناب
بدون مقدمه با رجعتی مختصر به آثار قبلی خانم سارا خوش روش آغاز می کنم.
ایشان، در « عجز عشق » بیانی به غایت عاشقانه و تصویرگرانه دارد اما خودش از زبان خودش می نالد. همه اش آفرین و تحسین دریافت می کند ولی دریغ از یک دستگیری و یاری و نقد.
در به « رنگ خزان » ، او گامی بزرگ به پیش بر می دارد از چهارپاره به غزل می رسد. تابلویی ترسیم می کند که می توان با همه حواس پنجگانه آن را احساس کرد با به کار گیری عجیبی از صنایع ادبی و شاعرانه. گریزی می زند با حزن و افسوس به روابط و تصاویر عاشقانه اما به حداعلی زیبا و فسونگر. اینجا نقدی دریافت می کند در مایه سطحی ترین نگرش و تعصب به سبکی خاص. بقیه تحسین و آفرین.
در شعر « راز » به غزل سرایی ادامه می دهد. از طبیعت نگاری و تغزل عاشقانه گام به بیانات فلسفی و اخلاقی می گذارد و اندیشمندانه و نه ادعاگرانه و نه با باد غرور به طرح سئوالات اصلی فلسفه می پردازد. از کجا آمده ایم به کجا میرویم و هدف از خیلی از بود و نبود ها چیست و خیلی مطالب دیگر که هر خواننده ای را به تفکر و اندیشیدن و یافتن و بیان پاسخ وامی دارد. شاعر « راز » در این سروده دو نقد بسیار کوتاه اما مهم و وزین و مفید دریافت می کند و به احتمال قوی انرژی دریافتی را در نوک قلم ذهنش جاری می سازد. نقدهایی که خود از افزایش جذبه و نفوذ کلام شاعر خبر می داد.
این چند اثر ظاهرا قبلا سروده شده و با فاصله بیست و چهارساعته به اشتراک گذاشته شده بودند. در هر صورت غزل « دلستان » به تمام معنی زیبا و مکَمَّل بود و تمامی بازدید کنندگان خبره لب به تحسین واقعی آن گشودند اما بدون نقد و گشودن پنجره سبز.
فردای آن روز، « محنت » به اشتراک گذاشته می شود. غزلی با آغازی شکوه جویانه از زبان، و اعلام دلی پر و بدبیاری در عشق و دوری از یار. اما انصافا نیمه دوم غزل چیزی از یک غزل کلاسیک با بیانی فاخر کم نداشت. باز بدون نقد سبز و با بازدید کنندۀ کم. این جا دیگر باید گفت که خود شاعر اجازه جذب و هضم و شناخته شدن و خوانده شدن اشعارش را به اهالی شعرناب نمی داده است و باید خودرا ملامت کند.
چهار پاره « سوگ » ایشان واقعا در اوج قرار دارد و دو نقد عالی و سازنده در یافت می کند که برای هر شاعری می تواند بال پرواز بشود. هنوز فاصله بارگزاری اشعار یک روز و دو روز است.
« طلاق » پانزده روز بعد به اشتراک گذاشته می شود. قالب این شعر آزاد بود که معلوم نیست یعنی چه؟ اما می توانست یک نیمایی بسیار پر طنین باشد. تصاویر فراوان و بیان احساسات زنانه بی نظیری در آن نهفته بود. ایشان در شعر طلاق نشان می دهد شاعری هست زن و زنانه گو ، بدون آن که لازم باشد پرده دری کند. کاملا آگاه و آشنا به احساسات و تمنیات زنانه. بنده بدون این که در خود متن سروده مکث کنم و به قضاوت و داوری آن بپردازم از ساختار عجیب آن واقعا شگفت زده شدم. اینهمه احاطه و هنرورزی را عجیب دیدم. مثل برنامه نویسان پیشرفته و مدرن بعد از مقدمه ای کوتاه آکولادی باز می کند محتویات برنامه را در آن می آورد وقتی کار تمام شد آکولاد مربوطه را به طرز شایسته و روان شناسانه ای می بندد. آکولاد اول سطر سوم آن بود : « به لبان تر دختر گل لبخند نشست . » و آکولاد پایانی در سطرهای آخری عبارت بود از : « لب خشکیدۀ دختر لرزید . . . » . شاید یکی از تأثیر گذارترین صحنه های حسرت بار و غم انگیز زن ها و دختر ها همین دو تصویر روان شناسانه و زنانه باشد . در این جا نیز نقدی وجود نداشت به جز یک نصیحت از طرف یک شاعر زن و یک وعده نقد از طرف خود بنده که تازه وارد سایت شده بودم و هیچوقت صورت نگرفت.
شاعر « اشرف مخلوقات » دیگر آن فیلسوف پرسشگر « راز » نیست بلکه مصلحی پرخاشجوست که علیه کل انسان یورش برده است. با برداشتی کم و بیش رمانتیک از موضوع فقر و ثروت و چشم بستن به واقعیات جوامع بشری این بار حکم می دهد و بیرحمانه قضاوت میکند. البته با سمومی از جانب مخاطبین سایت با الفاظی نظیر فال قهوه و فنجان قاجاری ( که این روزها جای شمع و گل و پروانه را گرفته است. ) دواتش زهر آگین می شود. البته افت محسوسی نیز سردوه اش پیدا می کند.
در « ضیافت خیال » شاعر با سرودن یک مثنوی عاشقانه دوباره به اوج بر می گردد و میدان تاخت و تاز هنری خودش را باز می یابد و موفق است. تحسین بسیار می شنود اما نقدی سبز دریافت نمی کند.
در سروش هایی که این اواخر سرودند چاشنی طعنه زنی های اجتماعی بی هدف و دوباره فنجان و فال قهوه مخاطبین خاصی را هیجان زده می کند بدون نقد خاصی تحسین های فراوانی را دریافت می کند. که بخشی از آن ها مربوط به هنرنمایی پرداختن به سروش سرائی عالی و برخی برای چاشنی های مد روزی .
و البته با افتی محسوس در محتوی و ساختار شعر.
در آزاد کوتاهی ایشان دست به طرح و سرایش مطلب نغزی می زنند که استعداد ایشان را در سرودن شعرنو و سپید به نمایش می گذارد. اینجا تا حدودی مستقل عمل می کند اما نیم نگاهی هم به مخاطبان مد روزی دارند.
بعد از این توضیحاتی که عرضه شد می پردازیم به « فال عشق » . در این سروده ما به طرز محسوسی از سبک و سیاق و روانی و بیان عاطفی و شاعرانۀ شاعر دور شده ایم. این فاصله گرفتن از شواهد پیداست که تحت تأثیر جو نیش دار سایت از طرف کسانی است که با زبان پذیرفته شده و مأنوس فارسی زبانان و شعرا که از قدیم و جدید به صورت شیرین و فاخر و زیبا مورد استفاده قرار می گرفت سر سازگاری ندارند، نشأت گرفته است. ورود کلمات قرار دادی و از رمق افتادۀ فنجان، قهوه، جلاد، قهوه قاجاری و غیره تمایل و یا امتیاز دهی کلامی به سبک های مدروزی ( و نه البته دقیقا مدرنیستی، پست مدرنیستی، و یا مکاتب شناخته شده دیگر ) نمایانگر این ادعا می باشد که بیرحمانه آن طراوت و زیبایی سروده های قبلی را به زیر سایه برده است.
این که صاحب نظرانی برخلاف شیوه معمول خود « فال عشق » را بی عیب و نقص اعلام کنند خدمتی به شاعری که شخصیت و مقام بی عیب و نقصی داشته و تاکنون بیش از آن که خود و آثارش را به نمایش بگذارد، در پای اشعار همه بدون توجه به سبک و سیاق آن ها حاضر شده و مشوق و برانگیزانندۀ قدرتمندی بوده است، محسوب نمی شود. شاید بخاطر این ادای دین کسی زبان به نقد و تجزیه و تحلیل سروده های ایشان نگشوده و اورا در وادی انتخاب این یا آن راه تنها گذاشته اند. تردیدی نیست که خانم خوش روش شاعر خودساخته و توانایی است که آثارش پرمضمون و حائز اهمیت است. اما همتی جدی و روحیه ای پرنشاط می طلبد تا در انتخاب موضوعات با ارزش و صرف کار و نیرو روی آن ها متمرکز شود. تا همه مشتاقان سروده های ایشان و از جمله خود بنده شاهد کارهای جدید و بهتری از ایشان باشند.
ای کاش رخت نقش ببندد ته فنجان
آن چشم فریبا و همان صورت خندان
انتخاب بیت فوق آن هم برای مطلع غزل که باید زیباترین باشد، حاکی از یک نوع احساس تکلیف برای استفاده از واژه های نمادین فنجان و قهوه و فال مربوطه است که تشبثی روشنفکرانه بوده و ما در اشعار قبلی نشانی از این نوع ندیده بودیم. دیدن چشم فریبا و صورت خندان در ته فنجان که در مقایسه با جام می و دیدن تصویر در آن هیچگونه ایهام و کنایه و معنی ثانوی از آن دریافت نمی شود و این کاش را به امری محال و نه چندان زیبا تبدیل می کند.
من فال بگیرم دلم آشوب شود باز
دریای وجودم کند از عشق تو طغیان
در بیت دوم و مکمل بیت اول و مطلع غزل، باز هم وامداری برای به کار بردن فال اصل قرار می گیرد و بقیه توابع بی اهمیت آن . مثلا « من » بصورت یک حشو و زاید در کنار ضمیر متصل « م » در آخر بگیرم، یا نا رسایی معنایی دلم آشوب شود که معمولا گفته می شود در دل آدم آشوب برپا می شود. یعنی حالتی که در دل ایجاد می شود نه حالتی که خود دل تبدیل به آن می شود. باز هم فال که آنقدر تأثیر قوی داشته باشد که در دریای وجود طغیان ایجاد کند که البته صحیح تر بود گفته شود طوفان که برای دریا مناسب تر است.
نوشیدم از آن قهوه قاجار دوچشمت
قربانی جلاد نگاهت شدم آسان
بیت بالا کاملا از گرایش خاصی حکایت دارد که تلقینات آن را قبلا در یکی از نظرات دیده بودیم. قهوه قاجاری که خود بنده نمی دانستم کنجکاو شدم و فهمیدم که قهوه ای بوده که حاکمان قاجار برای کشتن مخالفانشان به کار می بردند. و چنین خشونتی را ما در بیت بالا به چشم کسی نسبت می دهیم که آرزو داریم ته فنجان قهوه ببینیم. و آن را جلاد می نامیم که در هیچ شعری تاکنون بنده ندیده ام. چشم می تواند صیاد باشد و معشوق خود را صید کند به کنایه از عاشقی و دلبستگی اما این که سرش را ببرد و اورا مسموم سازد نه. مگر این که بخواهیم امروزی گو ها را از خودمان راضی نگهداریم.
در دو بیت آخر برداشت ما از چشم و نگاه به سوی شیرینی و رطب و رقیب مه و مهتاب بر می گردد اما این بار با افت محسوسی در بیان شاعرانه و پرداخت مصرع ها. مانند این که مست می شویم مست و غزلخوان، و « مهتابی » و مه را در برابر نگاه یار تسلیم می بینیم و آن را چراغانی کننده شهر دلمان می دانیم.
در خاتمه غرض از این پرگویی، بیان این نکته است که شاید بیشتر از ارزش هنری هر شعر و سروده ای خاص از یک شاعر آن چه حائز اهمیت است ثبات رأی و قدم و حرکت رو به پیش و کسب مهارت ها و قدرت بیان افزونتر از جانب خود شاعر است که از هنرمندی صاحب قریحه و دل و احساسی پر مانند استاد بانوی محترم خانم سارا خوش روش انتظار می رود.