غم سرا

سپاس خدای را که فرصتی دوباره داد تا بنویسم

شعری پیش رو داریم از سرکار خانم سارا خوش روش
که چند سطری در خصوص آن خواهم نوشت

♦️ قبل از شروع نقد مطلبی را به دوستان نوآموز و در ابتدای راه که در حیطه‌ی اشعار موزون فعالیت می کنند عرض کنم شعر، تنها موزون نویسی نیست هرکلام موزون را شعر نمی‌گویند، کلام وزن دار باید دارای پارامترهای زیر باشد تا بتوان به آن شعر گفت
✔️ استفاده از صور خیال در کلام
✔️استفاده از آرایه های ادبی مختلف
✔️ لایه مند سازی مصاریع و فرصت دادن برای مخاطب برای کشف آن
✔️ استفاده از تصاویر بکر چه انتزاعی و چه عینی

♦️هنر انتزاعی یا abstract art به نقاشی، مجسمه سازی، شعر و........ گفته میشود که نشانگر شخص، شی یا منظره ای از دنیای حقیقی نباشد. قابل ذکر است هنرهایی که دنیا را اغراق آمیز یا تحریف شده نمایش می دهند، مانند سبک کوبیسم  جزء هنر انتزاعی به شمار نمی روند.


✔️ استفاده از زبان درست برای سرودن که زبان شعر مثل آب برای ماهی ضروری است

کلام موزونی که زبان، ساختار، موسیقی، تخیل، عاطفه و اندیشه را توأم و با خلاقیت در عرصۀ تجلی قرار می‌دهد، یک اثر هنری ممتاز و موثر خواهد بود.

با این مقدمه می رویم سراغ شعر سرکارخانم خوش روش در دو حوزه ی ساختار و محتوا

🔵  شعر با وزن
فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن

(رمل مثمن سالم) در قالب غزل سروده شده است

💠 مطلع شعر بسیار زیبا است به طوری که اگر همین یک بیت تشکیل دهنده ی این شعر بود چنان گویا و چنان محکم سروده شده که کفایت می‌کرد
صنایع مختلفی مانند مراعات النظیر پیشه و بازار و دکان ، حسن تعلیل، تشخیص، تشبیه در این شعر موج می‌زند.
💠 در بیت دوم شاعر شاید خواسته حس نوستالژی برقرار کند و کوچه ی تنگ و باریک را به خیابان در عصر مدرن ترجیح دهد اما حسن تعلیل درست انجام نگرفته
مخاطب می‌تواند سوال کند
♦️ کوچه ی تنگ و تاریک چه مزیتی دارد و آیا تاریکی حُسن است و یا عیب
♦️قرار عاشقانه چرا فقط در کوچه ی تنگ و تاریک میسر است
♦️ آیا وجود صدها خیابان به نفع مردم شده یا به ضرر آنها
و تا این سوالات در ذهن مخاطب می‌چرخد پای شعر در این بیت می‌لنگد

💠 در بیت سوم
همان مطلبی که در خصوص پارامترهای شعر گفتم و یکی از مولفه های آن لایه مندی و لذت کشف برای مخاطب بود در این بیت رعایت نشده، درست است تشبیه زییایی انجام گرفته اما چه کشف و شهودی میتوان در این بیت برای مخاطب باشد معادله ی حل شده در دید مخاطب قرار گرفته است که لذت کشفی در  آن نیست. اگر به این نکته توجه داشته باشیم، شعرمان تکرار حرف‌های دیگران یا ترسیم تصاویر مکرر نخواهد شد.

💠 در بیت چهارم شاعر خواسته کمان ابروی یار و کمانِ قد و قامت را با کلامی مقایسه کند اما به زعم من همین صریح گویی از ظرافت آن کاسته است
آوردن دو کمان ضعف تالیفی است که در مصرع دوم این بیت خودنمایی می‌کند، میشد جور دیگر و با کلامی بهتر و کمی در پرده این قیاس را انجام داد شاعر هرگز نباید حل کننده ی معادله‌ی شعرش باشد.
سرکار خانم خوش روش خودشان مسئله‌ را طرح و در مصرع دوم این بیت، جواب را داده و عنوان کرده اند

♦️این کمان با آن کمان تعریف یکسان دارد اینجا؟
مخاطب مشاهده می‌کند که شاعر صراحتا اختلاف دو کمان را داد زده که این امر از ظرافت ‌شعر کاسته است


💠 در بیت پنجم
یکی از نکات مهم در شاعری رها شدن از کلیشه هاست
درست است که بیت زیبا سروده شده اما شدیدا کلیشه ای است ضرب المثل سنگ مفت و گنجشک مفت را بارها همه شنیده اند و شاعر فقط آن را روی افاعیل تکرار کرده است
شاعر باید خود را بیشتر در معرض تجربیات و تماشاهای نو قرار دهد تا از تصاویر کلیشه و ذهنیت‌های از پیش‌ساخته شده به سوی تصویرهای تازه و دریافت‌های جدید حرکت کند.

💠 دربیت ششم
می‌دانیم که سرکار خانم خوش روش دانستنی های بنیادین در خصوص شعر را می‌داند و به وزن و قافیه و اصول سرودن واقف هستند اما ایشان باید از این پله خود را به پله ی بعدی که خلق تصاویر جدید و بکر است ارتقا دهند، تا زمانی که نقشه ی  ذهنی شاعر تغییر نکند شعر او در یک مسیر به راه خود ادامه می‌دهد و اگر به تدریج بر اثر تجربیات تازه‌تر، مطالعات، گسترده‌ترشدن فضای ذهنی و دایره ی  خلاقیت‌ها، این الگو تغییر کند، شعر شاعر نیز دچار تحول خواهد شد و حرکت در مسیرهایی تازه را تجربه خواهد کرد.
این بیت علیرغم زیبا بودن و استفاده ی درست از صنایع و صور خیال، حرف نویی ندارد.
قصه قصه ی برگ است و پاییز البته این راهم بگویم چون تصاویر بکر و  خلق آن محدود است شاعر می‌تواند از تصاویر دستمالی شده به نحو احسن استفاده کند و
تصاویر بهتری خلق نماید.
به عنوان نمونه شعری در خصوص پاییز از جناب حسین منزوی را ببینید


✔️ پاییز کوچک من، پاییز کهربایی تبریزی­هاست که با سماع باد تن را به پیچ و تاب جذبه، تن را به رقص می­سپرند و برگ­های گر گرفته که گاهی با گردباد، مخروط واژگونه­ای از رنگ­انند

💠 بیت هفتم
پارادوکسی زیبا توسط شاعر در این بیت ایجاد شده، نبودن حس و حال پرواز و وجود مرغ طوفان برای پرواز که از زیرکی و تیز بینی شاعر این بیت زیبا حاصل شده است

💠 بیت هشتم

به زعم من ضعیف ترین بیت در این غزل به لحاظ محتوا همین بیت است شاعر در تله ی وزن و قافیه نتوانسته پرداخت زیبایی بر این بیت بزند، این بیت حداقل صنایع ادبی را دارد، کلامی است موزون و فقط همین اگر این شعر را به نثر برگردانیم
راست میگویند هر دردی دوایی دارد
اما راه درمان یکی است و صد درد پنهان وجود دارد

چنان چه می بینید بیت فاقد شعریت است و فقط کلامی است موزون، بیت  یک گزارش عاطفی و موزون است. از مولفه‌هایی که شعر را از گزارش یا از نظم جدا می‌کنند تنها اندکی عاطفه در این بیت حس می‌شود و از سایر ویژگی‌های شعر جز وزن ، که شکل ظاهری شعر به این کلام داده است و یک مورد بیان کنایی که ساختی هنری به مصرع دوم داده است ، نشانه ی  بارز دیگری از شعر در این بیت خودنمایی ندارد.


💠 بیت مقطع

تا جایی که دیدم و سرچ کردم عبارت نشان دار شده در شعری نبود شاید هم من دقیق سرچ انجام ندادم

جز این مصرع از بانو ارکیده

قدری برای گریه هایم جان بیاور

اما این بیت بسیار زیبا مهندسی شده است
زیبا تر از این بیت نشان دار کردن این عبارت و حفظ امانت توسط بانو خوش روش بود که قابل تحسین است و سپاس از ایشان بابت این همه درک بالا
این بیت بسیار بیت کوبنده ای است هم از نظر بکر بودن تصویر و هم از نظر تاثیر گذاری روی مخاطب
تصویرسازی‌ها و صحنه‌پردازی‌ها در این بیت ، حکایت از قوه ی  تخیل بلندپروازانه ی شاعری دارد که به درستی از کلمات استفاده کرده است.


در کل شعری بود زیبا و عالی که برای شاعر این شعر
شاعرانگی های زیادی را آرزو دارم

ایام عزت مستدام

سید هادی محمدی




منبع : نت