ایران نامه ۵ . یعقوب لیث صفاری

درود ...... به گام پنجم رسیدیم و آن داستان سردار بی باک ایران زمین یعنی یعقوب لیث است . می خواستم جدای از آنچه امیرحسین سروده ، در مورد درخواست یعقوب برای پارسی سرایی و نیز داستان سنگ نمک بنویسم . اما دیدم ایشان هم این گفته های نغز را آورده است .
ماجرا بدین پایه است که یعقوب نخست در جرگه ی عیاران بود و رهزنی و دزدی می کرد از خداوندان زر ، و آنرا به دریوزگان و بی نوایان می بخشید . شبی به خانه حاکم دستبرد زد اما در تاریکی سنگ نمکی دید و آنرا چشید و آن شب از دزدی دست برداشت . و مال بر جای خود نهاد . روز بعد حاکم در شهر جار زد و به دزد امان داد و سبب پرسید . یعقوب گفت من همان دزدم و چون به آن گونه ، نمک گیر شما شدم نتوانستم گنجت را ببرم . چون نمک در نزد ما از دولت بالاتر است . پس حاکم او را پیش خود نشاندی و این شد که کار یعقوب کم کم بالا گرفت و پس از حاکم ، بر جایش نشست . و سپس طاهریان را که دست نشانده خلیفه بودند از خراسان و فرارود بیرون کرد و حسن داعی را از مازندران برانداخت و سپس ملک فارس و سپاهان و خوزستان گرفت و با خلیفه روبرو شد . معتمد آب دجله را بر سپاه یعقوب روانه کرد و سببی ساخت تا او به اهواز برگردد . اما همچنان در سرش سودای جنگی دیگر بود و حتا پیشنهاد آشتی را نپذیرفت و در پاسخ نامه ی خلیفه ، شمشیر و نان و پیاز نهاد و گفت میان ما این شمشیر داور است . اگر هم کامیاب نگردم به همان نان و پیاز خود بر می گردم .
باری بیماری و مرگ زودهنگام کار یعقوب را ناتمام گذاشت .

گویند چون یعقوب از جنگ بر می گشت شاعران او را به زبان تازی ستایش نمودند .وی برآشفت و گفت مرا به پارسی بسرایید تا بدانم . و محمدبن وصیف سرودی بساخت و از آن زمان آیین پارسی سرایی بنیان نهاد :

پرستنده را شاه صفار گفت
که جز پارسی را نشاید نهفت
تو با من مگو جز زبان دری
نخواهم به جز گویش مادری
تو ایرانیی شعر ایران سرای
ابر گویش نره شیران سرای
که شیرین زبانی است ، پرمغز و ناب
الهی بتابد چونان آفتاب.
یکی طرح نو پس درافکند بن
بحز پارسی ، کس نگوید سخن



در سروده ی " وطن " از مانا هم به این واقعه اشاره شده است :



وطن یعنی پوستین صفای پاره کن و
جامه ی عیاری بپوش
و بگو من از پندار نیک می آیم
به پارسی ام بسرایید