حُکم

هر عهد محکمی که به سوگند بسته ام
تنها به یک اشاره ی چشمش شکسته ام

قصرش ستاره ی زحل و فرشش آسمان
من دل به خاک و یارِ زمینی نبسته ام

بس باشدم نصیحت رندان مِی طلب
از مستیِ پیاله ی انگور خسته ام

یک لحظه دیدمش وَ نگفتم حدیثِ دل
حالا به خاک و خونِ فراقش نشسته ام

لبخند میزند لبِ بیچاره ام ولی
فریاد میکند نگهِ دلشکسته ام

سهوا نبوده سردیِ من با معاشران
من عامدانه رشته ی اُلفت گسسته ام

رازی به سینه دارم و فاشش نمیکنم
دارم ز یار حُکم و لبِ خویش بسته ام
حکم علی حقیری (الیسع)

بی تردید این اثر علی حقیری را می توان در مقایسه با آثاری دانست از گذشتگان که چندی است برچسب هایی به نام سبک به آثارشان خورده، و بر این اثر تنها می توان برچسب سبک "هندی" به زعم امروزی ها زد.
درخورترین حرکت و شایستگی در این سبک چیزی جز استفاده از وزن "مفعول فاعلات مفاعیل فاعلن" نیست که علی حقیری با لغزشی جزئی که گمان می رود ایراد تایپی باشد از آن بهره گرفته.
ایرادی جزئی که در مصرع سوم این غزل به چشم می خورد
قصرش ستاره ی زحل و فرشش آسمان
که حکایت از کوتاهی این مصرع دارد و با اضافه کردن یک "در" بین دو واژه "فرشش" و "آسمان" مصرع را به تعادل می رساند.
قصرش ستاره ی زحل و فرشش "در" آسمان

اما آن چه حکم علی حقیری را بارز می کند استفاده از فنونی است که در سبک هندی رایج است.
همنشینی عهد و سوگند و شکستن آن با اشاره چشم در بیت مطلع، ترسیم جایگاه آسمانی و پرهیز ار خاک و یار زمینی در بیت دوم، خستگی از نصیحت مستان می انگور و اشاره پنهانی در تمایل به می وحدت در بیت سوم، پنهان کردن راز دل و حسرت خوردن در فراق یار در بیت چهارم، لبخند ظاهر و فریاد باطن در بیت پنجم، گسستن هدف دار رشته الفت و سردی در بیت ششم و توضیح تمام این حکایت ها در تکامل بیت مقطع که حکایت از رازداری صاحب اثر به حکم یار دارد، هزارتو بودن لایه های ذهنی شاعر را به خوبی به مخاطب القا کرده است.
چیره دستی در صنعت تکرار قافیه البته به شکل منفی در بیت دوم که یکی از صنعت های غزلسرایان است را می توان نکته ای بارز در مسائل فنی این اثر گرانبها دانست.
اما از آن جا که در نقد جداسازی برخی ایرادها جایگاهی خاص دارد در این اثر هم مرورش خالی از لطف نیست.
توجه به به کارگیری حرف ربط (و) در دو نمونه از مصاریع این اثر نکته ای را نمایان خواهد کرد.
من دل به خاک و یارِ زمینی نبسته ام
حالا به خاک و خونِ فراقش نشسته ام
بی تردید خواننده این اثر در این دو مصرع حرف ربط "واو" را به شکل " اُ " می خواند و روانی مصاریع در این دو نمونه که به عنوان شاهد مثال در نظر گرفته شده مدیون این تغییر لطیف است.
اما در مصرع
یک لحظه دیدمش وَ نگفتم حدیثِ دل
شکست خوانداری در لحظه رسیدن به حرف "واو" که با فتحه همراه شده را می توان نکته ای منفی در کارنامه شاعر منظور کرد و بی تردید خود شاعر می داند بهترین راه گریز از ایراد که خشونت کلامی را در طبع خواننده پس از خواندن این مصرع شیوع می دهد چیست.
گریز از چنین دشواری هایی برای شعرا، تنها در بررسی چندین و چندباره مفاهیم و توزیع آن در واژه ها میسر است که به نظر می رسد علی حقیری با توجه به توانایی هایی که در خلق اثر نشان می دهد در این رابطه سهل انگاری و تنبیل کرده که باید به رفع و رجوعش بپردازد.
در کل این اثر را بدون ورود به تفسیر می توان دریچه ای واضح از دید صاحب آن دانست که با مخاطب ارتباطب ساده و عمیق می گیرد و در کلیت خود توفیق دارد.

عزت زیاد
وحید سلیمی بنی سوم شهریور هزار و چارصد خورشیدی

به نام او که می داند

آن چه باعث شد این سطور در پای اثر علی حقیری رقم بخورد، پاسخی بود که ایشان به نقد من در همین صفحه داده که عینا آن را نقل می کنم:

سلام
سپاسگزارم از نقد دقیقتان جناب سلیمی
شرمنده میکنید مرا
در رابطه با بیت دوم من ایراد وزنی پیدا نکردم و اضافه کردن (در) وزن را به هم میزند
قَصرَش سِتاره ی زُحَل و فرشَش آسمان
نکته های دیگر بسیار مفید بود ، انشالله که در شعر های دیگر ایرادات بنده رفع شده باشد.
یاعلی

به خود خرده می گیرم که چرا پاسداری ذهنی ام از دست رفت و نقدی در پای اثر این جوان ناآگاه نوشتم.
اما چرا از صفت ناآگاه برای حقیری استفاده کردم این است که به نظر می رسد علی حقیری از روی ندانستن در پاسخ به نقد من نوشته است:
در رابطه با بیت دوم من ایراد وزنی پیدا نکردم و اضافه کردن (در) وزن را به هم میزند

بی تردید در امتحان درستی اوزان کافیست که وزن را در وزنی هم عرض امتحان کرد. چنانچه وزن
مفعول و فاعلات و مفاعیل و فاعلن
هم عرض است با وزن
مستفعلن مفاعلن مستفعلن فَعَل

برای روشنگری بیشتر هم عرضی ارکان این دو وزن را با هم می سنجیم:
مفعول و فا = ( مستفعلن ) - علات و مفـ = ( مفاعلن) - اعیل و فا = ( مستفعلن ) - علن ( فَعَل )

و برابری ارکان یکی از مصاریع این سروده با وزن مستفعلن مفاعلن مستفعلن فَعَل
تنها به یک - اشاره ی - چشمش شکسـ - ته ام
مستفعلن - مفاعلن - مستفعلن - فَعَل
حالا می ماند وزن مصرعی که ایراد کاشتی در آن گوشزد شده بود و صاحب اثر از روی ناآگاهی آن را صحیح می داند.

قَصرَش سِتا - ره ی زُحَل و - فرشَش آ - سمان
مستفعلن - مفتعلن = مفاعلن - فاعلات - فَعَل

رکن سوم این مصرع کاستی دارد و به جای رکن "مستفعلن" از "فاعلات" بهره گیری شده و این لغزش وزنی است.

برای رفع این ایراد کافی است تا در رکن سوم تغییری جزئی حاصل شود چنان پیشنهادی که داده شد.
فرشش در آ = مستفعلن

با توضیحاتی که گذشت این که صاحب اثر بپذیرد دچار لغزش وزنی شده یا نه دیگر به منتقد ربطی ندارد که بسیار افرادی را دیده ام که اگر خورشید را در دست راست و ماه را در دست چپشان بگذارند تا ایراد خود را بپذیرند هرگز نخواهند پذیرفت، بماند.
اما بی تردید در شعر ناب بسیاری هستند که مشتاق آموختن اند و نباید به واسطه ناآگاهی یا خشکی مغز برخی دیگر دچار گمراهی در اوزان شوند و این دلیل بود که دوباره پای شعر علی حقیری بیایم و توضیحات لازم را مکتوب کنم.

این هم بماند که در حین تحریر این سطور احتمال این که برخی ایراد به رکن دوم مصرع مورد بحث بگیرند هم هست که توصیه ام برای این دوستان، مطالعه و درک مبحث "هاء غیرملفوظ" در عروض است.


عزت زیاد
ششم شهریور هزار و چارصد خورشیدی