دریاچه ی آرام

سلام بر شعر دوستان و سلامی خاص خدمت جناب نصرالهی گرامی.بدلیل اینکه اجازه اظهار نظر را به همه دادید و نگفتید شاعر اثر از اثرش دفاع کند و با توجه به اینکه ظاهرا سرکار خانم خیاط پیشه برای ارائه ی دفاعیات خود حاضر نیستند بنده به خودم اجازه ی اظهار نظر میدهم.صاحب اثر و اساتید هر کجا سخن من خطا باشد گوشزد خواهند کرد.
بی شک این عجیب ترین نقدیست که تا کنون در سایت محترم خوانده ام و عجیب بودن آن بنده را شدیدا گیج کرد تا آنجا که چند ساعتی صبر کردم و اکنون دست به تایپ شدم.
جواب بنده به سوالات شما این است....
۱.مفهوم هیاهوی نفیر را کاملا اشتباه متوجه شده اید.توصیه میکنم با تاملی بیشتر غزل را بخوانید آنگاه متوجه میشوید که غزل سراسر نوید و امید است نه ناله و گریه.در مورد واژگانی که بیش از یک معنی برای آنها ارائه شده بسته به محتوای متن باید استخراج معنی کرد. تا عرش خدا ( حدا) رفته غوغای آواز من. به هیچ وجه حشوی در این بیت وجود ندارد.
۲.بشیر مخفف و شکسته شده ی بشارت و امیدواری است،در واقع شاعر میگوید در شب شعری که رسالتش بشارت و امید و نوید است غزلخوان و سر مستم
۳.قافیه ی غزل کویر،نفیر،بشیر،مسیر،نپذیر ،بگیر،اسیر و فقیر همگی ختم به ( یر) است که همین وجه اشتراک برای قافیه کافیست
۴. اَم ردیف غزل است
۵.غزلهای بدون ردیف بیش از حد شمار موجود است و من اصلا از این حرف سر در نمیاورم.واقعا فکر میکنم صحبت شما را متوجه نشده ام.از حضرت سعدی غزل شماره ۱،۲،۳،۲۵،۲۶،۲۷،۳۷،۳۰،۳۳،۳۹،۴۰ الی آخر میتوان مثال آورد
۶.اگر بحث سلامت قافیه مطرح باشد که مثلا بگوییم کویر اسم است و مثلا نپذیر فعل است و نمیشود مبنای قافیه قرار بگیرد
اگر تو بر فکنی در میان شهر نقاب
هزار مومن مخلص در افکنی به عقاب
به موی تافته پای دلم فرو بستی
چو موی تافتی ای نیکبخت روی مَتاب
اسیر بند بلا را چه جای سرزنش است
گرت معاونتی دست میدهد دریاب
حضرت سعدی ( استاد سخن)
ملاحظه میفرمایید که هم اسم و هم فعل قافیه هستند
۷.اگر بحث سلامت ردیف مطرح است که مثلا بگوییم ( اَم) در بعضی قافیه ها ( ام) الحاقی به معنی هستم به کار رفته مثل ( از طایفه ی شهر کریمانِ کویرم/ کویر هستم) و در بعضی مصرع ها ( ام) الحاقی به منزله ی ضمیر اول شخص بکار رفته مثل(غیر از تو کسی را به تغزل نپذیرم) آن هم گمان نکنم محل ایراد باشد که شاعران بلند آوازه عجیب تر از این کار را هم کرده اند
اگر تو فارغی ز حال دوستان ( یارا)
فراغت از تو میسر نمیشود ما ( را)
تورا در آینه دیدن جمال طلعت خویش
بیان کند که چه بودست نا شکیبا ( را)
حضرت سعدی ( استاد سخن)
ملاحظه میفرمایید که استاد سخن یار+ ا دارد که در مصرع های بعدی آنرا با ( را) هم ردیف کرده .
منتظر اعلام نظر دوستان دیگر نیز میمانم و متشکرم از شما جناب نصرالهی عزیز و دوست داشتنی که باب این مباحثه را گشودید
درود بر شما و سرکار خانم خیاط پیشه گرامی🌺🌺🌺

با سلام خدمت دوستان نمونه ای غزل را از دیوان شمس آورده ام

غزل نیمه مردّف 12 رکنی (ترکیبی از مستزاد و مثنوی)

بیا بیا،دلدار من،دلدارمن، درآدرآ، در کار من، درکار من


تویی تویی، گلزار من، گلزار من، بگو بگو، اسرارمن، اسرارمن


بیا بیا، درویش من، درویش من،مرومرو،از پیش من، از پیش من


تویی تویی، هم کیش من، هم کیش ‌من، تویی تویی، هم خویش من، هم خویش من


هرجا روم بامن روی،بامن روی،هر منزلی محرم شوی،محـرم شوی



روزوشبم مونس تویی مونس تویی،دام مراخوش آهوی، خوش آهوی...


فضل خدا همراه تو، همراه تو، امن و امان خرگاهِ تو، خرگاهِ تــو


بخشایش و حفظ خدا، حفظ خدا، پیوسته در درگاه تو، درگاه تو



در این غزل– که در دوازده رکن عروضی( هر مصراع از"مفاعلن"و پنج بار"مستفعلن" و یا شش بار " مستفعلن" و از کلمات وجملات مکرّر و مؤکّد سامان یافته- در مطلع، «من» ردیف و کلمات قافیه «کار» و «اسرار» است؛ امّا در بیت دوم با حفظ همان ردیف، قافیه،به «پیش» و «خویش» تغییر یافته و در بیت سوم و چهارم و پنجم و هفتم ردیف ندارد؛بیت ششم باهمان ردیف ولی با قافیة «خاقان» و «چشمان» و بیت مقطع، مقفّا به «خرگاه» و «درگاه» و مردّف به ردیف «تو» است.

چنانکه آشکار است، این غزل ترکیبی از مثنوی و مستزاد است؛ تکرار ردیف در میانة مصراعها و تکریر قافیه و کلمة قبل از آن در پایان هر مصراع موسیقی افزا و توجّه کردنی است.

گفتنی است اگر هر مصراع آن را به یک بیت تقسیم کنیم، ‌از آن غزلی 6 رکنی ( رجز مسدّس ) با همان قالب و ماهیّت به وجود می‌آید

منبع
مقاله ای از جناب عطا محمد رادمنش استادیار زبان و ادبیات فارسی

درودها بر شعرای گرامی و با اجازه چون در نقدها مشکلاتی می‌بینم که به جدال هم کشیده شد لذا چند خطی جهت استفاده‌ی عزیزان عرض می‌کنم.
۱_بشیر : اسم فاعل است یعنی بشارت دهنده
۲- قافیه واژه‌هایی که آخرشان مثل هم باشد هر معنایی که داشته باشد مهم نیست و بحثش مفصل است
۳- شعر می‌تواند ردیف داشته باشد یا نداشته باشد. ردیف بار موسیقایی شعر را بیشتر می‌کند
۴_شعر بانو طلعت ردیف ندارد و( ام) حروف بعد از روی هستد (ر ، در بشیر روی است )
۵_ غزل حافظ الا یا ایاالساقی...( وناولها ،مشکلها) ردیف وجود ندارد (ها )از حروف بعد روی هستند
۶_هیاهوی نفیر حشو ملیح است چون باعث تعقید می شود
۷_ در جایی که استاد استکی فرمودند قافیه اش کو ؟ فرق می کند زیرا اون شاعر محترم فقط ردیف آورده بود و قافیه نداشت .ردیف ضروری نیست اما قافیه چیزی ضروریست
قافیه در اصل یک باشد و هشت آن را تبع
چار پیش و چار پس ،این مرکز آنها دایره
حرف تاسیس و دخیل و قید و ردف آنگه روی
بعد از آن وصل و خروج است مزید و نایره

بنا بر این (م) که بعد از روی آمده وصل حساب می شود
با پوزش از همه‌ی دوستان

سلام ...

ردیف فعلی داریم :

بازا بازا هر آنچه هستی بازا
گر کافر و گبر و بت پرستی باز آ
درگه ما درگه نومیدی نیست
صد بار اگر توبه شکستی بازآ



ردیف اسمی هم داریم :

دل من در هوای کوی فرخ
بود آشفته همچون موی فرخ


ردیف حرفی هم داریم :

دردم از یار است و درمان نیز هم
دل فدای او شد و جان نیز هم
یاد باد کرده و قصد جان ما
زلف را بشکست و پیمان نیز هم


ردیف مخلوط هم داریم:

یوسف گمگشته باز آید به کنعان غم مخور
کلبه احزان شود روزی گلستان غم مخور


تازه دیوان حافظ را که باز کنید همان اول کار " الا یا ایها الساقی" را می بینید که محمل و محفل و مشکل ، قافیه هستند و حرف "ها " ردیف حساب میشود.
اگر ما "ها " را ردیف حساب نکنیم . پس این غزل ردیف ندارد و اگر حساب کنیم که پس نتیجه این می شود که حرف در نقش ردیف می تواند بیاید .


ردیف جزء امتیازات غزل است و شاعران اغلب غزل مردف گفتند . اما قانون و اجبار هم نیست . و غزل بدون ردیف تا دلتان بخواهد وجود دارد . یک نمونه ی معروفش را میآورم :



رستم از این نفس و هوا زنده بلا مرده بلا
زنده و مرده وطنم نیست به جز فضل خدا

رستم از این بیت و غزل ای شه و سلطان ازل
مفتعلن مفتعلن مفتعلن کشت مرا

قافیه و مغلطه را گو همه سیلاب ببر
پوست بود پوست بود درخور مغز شعرا


و اما یک سوال عیسا جان : شما چرا اینقدر خوشتیپی؟ نمیگی من کچل حسودیم میشه ؟ وجدانی این عدالته؟

درود/
چند نکته در این سروده یِ زیبا هست که شاید واگویه شان کارگر واقع افتد.
اولین نکته پدیدار شدن یک حشوِ ناپسند در مصرع دوم بیت اول است، واقعا حیف دیدم که شعری با این استخوان، در حشوی نامرسوم گیر افتد.

هیاهویِ نفیر یک معنا دارند... مانند نالهِ گریه. آیا میتوان در شعری از واژگانِ ناله یِ گریه بهره بُرد؟ مسلما پاسخ این بانوی بزرگوار منفیست.
مورد بعدی شبِ شعرِ بشیر است... این بشیر چیست؟ چرا مخاطب با آن رابطه ای برقرار نمیکند؟ بشیر اسم شخص است؟ مکان است؟ چیست؟
در اینترنت کاویدم و دیدم که بشیر نام روستایی در آذربایجان شرقیست. در واژه ی بشیر میخکوب شدم و سردرگم. کاش توضیحاتی اینجا داده شود.

بحث مهم بعدی ردیف و قافیه در غزل است... اینجا ردیف نیامده است. بعضی از دوستان هم مینویسند که، پس قوافی؟ یا پس ردیف کجا رفت؟ و تا این لحظه هیچ شخصی پاسخ قابل اعتنایی نداده است. راستش کنجکاو شدم و سری به غزلیات حافظ زدم و غزلی به این شاکله که ردیف نداشته باشد یا قافیه نداشته باشد پیدا نکردم... اگر کسی از اعضای گرامی نکته ای در این باب دارد دریغ نکند.. آیا غزلی که بانو طلعت آورده اند صحیح است؟ تکلیف قافیه ای مجهول یا بعنوان مثال ردیف مجهول چیست؟ آیا فقط ردیف یا فقط قافیه در غزل بیاوریم صحیح است؟ مانند همین شعر بانو. راستش بنده از این دست اشعار زیاد دارم و تکلیفشان واضح نیست.

در پناه یزدان