منطق پلاس 💌

و حالا با شعری طرف هستیم که از نظر وزنی مرا یاد یکی از رایج ترین اوزان شعر فارسی می اندازد ( مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن ) البته پشت فرمان و در ترافیک نوشتن برای منی که کلا در عروض تپق العالمین هستم ، امکان تشخیص و تقطیع دقیق را سلب نموده است )
و شاعرش در عین اینکه قالب شعر را " آزاد " نوشته ، فرم نوشتاری اش را نیز شبیه " رباعی " کرده است . حال آنکه غزل بودن این سروده به هیچ گواه و شاهدی نیاز ندارد .


من که با آیه ی چشمان تو عاشق شده ام
وقت دیدار لبت منکرِ منطق شده ام
نطقم از دیدن چشمان تو کور است ولی
وقت خندیدن لبهای تو ناطق شده ام


در این قسمت که به نظرم تکنیکال ترین قسمت شعر است ، شاعر با آوردن چشم و کور در کنار هم ، دست به یک طباق لطیف زده است و از طرفی با آوردن نطق و منطق نیز ، جناس ناقص هجایی را چاشنی زیبایی کار کرده است . همچنین آوردن " آیه " و " منکر " نیز که دارای سابقه ی تقابل در انگاره های مخاطبین است، موسیقی معنوی خاصی به این قسمت اضافه کرده است .


سرّ این خنده ی شیطانی دلبرکش تو
چیست هر اَمر که نشنیده موافق شده ام

اگرچه ظاهر این بیت خبر از سادگی کار می دهد ، اما شعر حقیقی چون از نهاد شاعر بر می خیزد ، باید برای کشف آن به همان نهاد مراجعه نمود . حافظه ی عقیدتی ما می گوید : شیطان نماد سرکشی ست . و توافق و امرپذیری را بر نتافت . و ساز مخالف زد . حالا شاعر از این روایت، آشنازدایی کرده و در اینجا شیطان لب او شاعر را امرپذیر و موافق اراده ی او کرده است .

شعر در سه بیت بعدی نیز ، اگرچه به حلاوت سه بیت اول نبوده اما به هر شکل از پس کار برآمده ست . مراعات نظیر در بیت چهارم ( وقت ، بی وقت ، دقایق ) و اشاره به حیرت و حقیقت در بیت پنجم که هر دو از مباحث عرفان و تصوف هستند ، و همچنین واج آرایی خلقت و خلایق و خداوند در بیت ششم و نیز تضمین غیر مستقیم آیه ی " فتبارک الله احسن الخالقین " ، مواردی بودند که توانستم در این شلوغی بلوار رحمت متوجه شوم . اما شاعر در دو بیت آخر افت شدیدی کرده است و ای کاش اصلا این دو بیت وجود نداشتند ( البته از نظر بنده ) چرا که هضم " آبادترین عاشق حاذق " برایم ناممکن بود . و همین طور ترکیب " خلقت لایق " را نتوانستم بپذیرم . شاید تنها نقش لایق و حاذق در این دو بیت ، تامین قافیه بود .

و اما در این صفحه بحث " امر پذیری " پیش آمد . در نقد ناقصی که دیروز نوشتم، صحبت " لاهوت " شد که توضیح داده بودم نام دیگر عالم لاهوت را " امر " ذکر کرده بودم . امر را در برابر خلق آورده اند . در قرآن هم " بامرنا ( به دستور ما ) دادیم :

و جعلناهم ائمه یهدون بامرنا ( و پیشوایانی برایشان قرار دادیم که به دستور ما هدایتشان کنند )

و هم " من امرنا " ( از امر ما ) داریم :

کذالک اوحینا الیک روحا من امرنا "

اگرچه بیشتر مفسران متوجه حروف اضافه ی " ب " و " مِن " پیش از " امر" نشده اند و هر دو رو دستور فرض کردند . اما مولوی معتقد است ، امر جهان اولی ست . که همه چیز در آنجا اصل و ماهیت است و پدیده های جهان خلق در واقع از آنجا عاریت ( وام ) گرفته شده . البته مولوی این شکل از تأویل را از افلاطون و بحث " جهان مثل " یاد گرفته است و در واقع مولوی تفسیری افلاطونی_ اشراقی از قرآن ارائه داده است .

عرض می کردم که " به امر ما " که مشخص است . اما " از امر ما " را مولوی اشاره به عالم اولی می داند که در آنجا غرور و کبکبه و دبدبه و شوکت و جلال در واقع ماهیت آن است . اما طمطراق کردن در جهان خلق ، عاریتی و قرضی ست و نباید به آن دلخوش بود :

امر را طاق و طرم ماهیت است
خلق را طاق و طرم عاریت است





و در پایان خدمت دوستان دو مطلب را عرض کنم : اول اینکه وزن شعر را به گمانم اشتباه نوشتم و بیشتر شبیه( فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فعلن ) است که البته چنین وزنی هم غریب است و معمولا " فعلاتن " بوده . ( تشخیص این با دوستان )
و دوم عرضم هم این است که این هفتمین کامنت سبز بنده بود و صبر می کنم که ستون سمت راست از اسمم تخلیه شود و دوستان دیگر که عاقل اندر سفیه نگاهم می کنند و منتظرند ببینند تا کی حرافی های بنده تمام می شود ، به ستون نقد ورود کنند . و بعد از آن مجددا بر می گردم به شرط عمر و حوصله و صد البته باز بودن حساب کاربری ام


و باز هم سپاس🌷🌷🌷🌷

مانا