مصّلا

سخن زر بود گوهر درنشاندی
چنین گَردِ هنر را برفشاندی (پیشکش به شعرتان).

درود بر شاعر و شعر
شعری زیبا خوانم؛ سپاس.
برخی از زیبایی‌های این شعر:

به سرم میل و تقلای فراموشی نیست
مقصدم غیر مصلای هم‌آغوشی نیست؛

ـ شاعر در این بیت، به گفتۀ شعرشناسان قدیم «صنعت»های ترصیع و موازنه بکار بسته است:
«میل و»، در برابرِ← «غیرِ»؛
«تقلّایِ»، در برابرِ← «مصلّایِ»؛
«فراموشی»، در برابرِ ← «هم‌آغوشی»؛
«نیست» = «نیست».

«به سرم»، در برابرِ ← «مقـصدم»:
چنانچه ’در سرم‘ (بجای «به سرم») می‌آمد،این هم در ترصیع می‌گنجید چون ’در سرم‘ دقیقاً بر وزن «مقصدم» است [فاعلا (= فاعلن)]. از اساس هم «به» در اینجا به معنی «در» (= اندر) است؛ یعنی از نظر وزن و معنی چنین تغییر بلامانع است چنانکه خود «به سرم» هم هیچ ایراد ندارد.

ـ «مصلّای هم‌آغوشی» ترکیبی شگرف است و بی‌گمان در ادب فارسی ماندگار خواهد شد. این ترکیبی نیست که بتوان به آسانی مصادره‌اش کرد! اگرچه مصلّا به معنی تفرّجگاه و سیرگاه هم هست، ولی این معانی ثانوی است... منظور این است که صلاة در جانِ صورت و معنی کلمه است و همین، ترکیب را شگرف کرده است...
*
به حریر تنت ای ماهِ خیال آسوده
غیر ابری نگران لایق تن‌پوشی نیست؛

قشنگ است:
ـ «ماه خیال‌آسوده» ترکیبی زیبا و جالب‌توجّه است = ماهِ آسوده‌خیال.

ـ «حریر تن»: شاید شاعر رای دوم «حریر» را با کسره نیاورده است تا خواننده را مختار بگذارد که حریرِ تنت... بخواند، یا حریرْتنت... چون هر دو صورت معنی دارد و هر دو صورت در وزن می‌گنجد. من به حریرِ تنت ای... خواندم.
حریر، بافتۀ ابریشمی است که لطافت و نرمی از صفات آن است. کاربرد اصلی حریر این است که از آن تنپوش می‌سازند. امّا در اینجا خودِ «تن» (تنِ ماهِ خیال‌آسوده) به حریر تشبیه شده است (یعنی نرم، لطیف یا نازک) که خود به تنپوش نیاز دارد. چون در هر صورت برای تن، تنپوش لازم می‌شود. بویژه اگر آن تن همچون حریر باشد زیرا هیچکس نه می‌خواهد و نه می‌تواند اجازه دهد که ماهِ حریرتن را، دیگران بی‌تنپوش ببینند. امّا اجازه هم نمی‌دهد که کسی جز «ابر» این کار را بکند یعنی فقط خودِ ابر (ابری نگران) را لایق تنپوشیِ ماهِ خیال‌آسوده می‌داند و بس؛ چون تأکید کرده گفته است:
«... غیرِ ابری نگران لایقِ تنپوشی نیست».
در اینجا، هم می‌توان ابر را به‌عنوان پوششِ ماه دید تا آن حریرتنیِ ماه از چشم دیگران پنهان بماند، و هم ابری که با وجودِ خود، تنِ ماه را می‌پوشاند و آن را در بر می‌گیرد. هردو برداشت از کلام برمی‌آید ولی برداشت دوم با «مصلّای هماغوشی» سازگارتر است که در بیت قبل آمده است.
هردو تصویر خیلی زیباست: حرکت ابر و حائل شدنش میان ماه و ما (یا دیگران) را، پوشانیدن جامه بر تنِ ماه دیدن، یا هماغوشیِ ابر و ماهی که تنی (یا پوستی) همانند حریر دارد.

ـ «نگران» هم بی‌سبب نیامده است بلکه در اینجا به چند معنی سازگار است: الف) دلواپس، مضطرب، مشوّش؛ بخاطرِ برهنگیِ ماهِ حریرتن. (هرکس باشد دلواپس می‌شود! ما در اینجا برای رقصِ یک تارِ مو هم کلّی دلواپسی و دلواپس داریم.) ب) نگرنده، ناظر، بیننده. ج) رهپا، چشم‌براه، منتظر. د) متوحّش از احتمال رخ دادن پیشامدی بد. هـ) امیدوار. و) مراقب...
این بیت خیلی زیباست.
سعدی فرموده است:
آفتاب است آن پریرخ یا ملائک یا بشر
قامت است آن یا قیامت یا الف یا نیشکر
...
گلبن است آن یا تن نازک نهادش یا حریر
آهن است آن یا دل نامهربانش یا حجر (سعدی).
*
و برخی زیبایی‌های دیگر:
راه بی‌خود شدن از خویشتنم را بنمای
تا به سر نیست سیاقت سر مدهوشی نیست؛
ـ تکرارِ پیاپیِ سین و شین، بویژه در مصراع دوم.
*
نیش‌ها بر تنم از مردم عامی دارم
خاص‌تر از نظرت در نظرم نوشی نیست؛
ـ نیش در برابرِ نوش؛ عام (و عامی) در برابرِ خاص؛ تکرار نظر؛
ـ تناسب آوایی: الف) بَر + مَر + تَر + دَر + ظَر (دو بار). ب) نَم + رَم (در دارم) + رَم (در نظرم).
...
*
لذّت و بهره بردم از خواندن این شعر.
کلکتان همیشه خرامان