بوی بارون چه خوبه

یا لطیف ارحم عبدک الضعیف

سپاس خدای را که فرصتی دوباره داد تا بنویسم.
شعری پیش رو داریم از سرکار خانم فیروزه ی سمیعی با موضوع ادبیات کودک که چند سطری در خصوص آن خواهم نوشت.

🔷 برخلاف نظر عده ای از اساتید ادبیات، شعر سرودن برای کودک از سخت ترین و طاقت فرسا ترین امور است چرا که بدل کردن الفاظ در قالب فهم کودک هنری است که باید تمرین و ممارست زیادی در آن به کار رود.
مارگارت رومر گودن OBE نویسنده انگلیسی می گوید:
(( بهره‌مند کردن کودک از عشق به شعر، به این می‌ماند که چشمه‌ای یا جویباری درونی و همیشگی از شادابی و تازگی در درونش روان کنیم. آن هم نه شادابی تنها چرا که دوست داشتن و درک شعر، گونه‌ای دریافت و حس ششم برای فرد به ارمغان می‌آورد که در روبرو شدن با زندگی و جهان پیرامون از او انسانی چالاک می‌سازد. چالاک به مفهوم بسیار بسیار زنده))

برای کودک امروز که به وسیله ی دیوارهای صوتی و تصویری تلویزیون و دنیای مجازی اینترنت محصور شده است، شعر سفر عاطفی بسیار جالبی است که در آن رویاها و احساس‌های خویش را باز می‌یابد و نشانه‌های غم و شادی، هراس و نفرت خویشتن را می‌بیند.

✍️ شعر خانم سمیعی که چرخه ای است شاد در طبیعت و درسی برای کودک که با عوامل طبیعی آشنا می‌شود و فضای شادی را در بین خود تقسیم می‌کند از آفتاب و ماه و برگ تا هیاهو و بالا پریدن های کودکانه.

🔷 بیشترین اثر گذاری در ادبیات کودک در بار موسیقایی شعر است هرچه این بار به سمت مثبت سیر کند دامنه ی تاثیر بیشتر می‌شود و کودک بهتر و بیشتر می‌تواند کلمات شعر را در جانش ذخیره کند.
موسیقی و ادبیات به عنوان دو فصل جدا نشدنی از دیرباز مورد توجه خاص قرار گرفته اند تا جایی‌ که نمی‌توان مرزی واقعی بینشان قرار داد و این در حالی‌ست که این دو مقوله با توجه به بسترهای گوناگون دارای استقلال و شخصیت‌های خاص خود هستند. وقتی به ادبیات کلاسیک ایران رجوع می‌کنیم می بینیم اکثر شاعران فارسی‌زبان موسیقی‌شناس هم هستند و بعضا نوازندگی و خوانندگی هم می‌کنند، اما نه به‌عنوان موزیسین، بلکه به‌عنوان شاعرانی که از موسیقی استفاده‌ی ابزاری می‌کردند، به این ترتیب که شعرهای خود را با توجه به محتوای آن، در مقام به ‌خصوصی که هماهنگی کامل با هم داشتند، به همراه ساز و با آواز اجرا می‌کردند، با این هدف که اثر شعری خود را بهتر و با قدرت بیشتری به مخاطب خود ارائه کنند. موسیقی به عنوان هنری که بی‌واسطه و از بکرترین راه، با مخاطب برخورد می‌کند، به نسبت و با توجه به شرایط گوناگون، تاثیر عمیق تری از سایر هنرها دارد. به خاطر همین امر خطیر است که ادبیات کودک هم از این قاعده مستثنی نیست هرجا در این حوزه بیشتر روی موسیقی کار شده نتیجه ی بهتری اخذ گردیده است.
این شعر خانم سمیعی از آن دسته اشعار کودک محور است که موسیقی به بهترین شکل ممکن در آن رعایت شده و باید برای شاعر این شعر از این جهت تبریک گفت.

🔷 ادبیات کودک باید رشد محور باشد

«از فیلسوفی چینی پرسیدند بزرگترین شادی او در زندگی چه بود، پاسخ گفت: کودکی که پس از پرسیدن راه از من، شادمانه آواز می خواند و در جاده پیش می رفت»
اگر ادبیات کودک به سمت رشد و تعالی کودک پیش نرود نوشته هایی عبث و بیهوده خواهد بود که صرفا ذهن و روان کودک را به قهقرا می کشاند.
در جامعه ای که خانواده ساختار گذشته ی خود را از دست داده و کوچک شده و محدود و مادر در تامین معاش خانواده به شکلی متفاوت با پدر، سهیم شده و
پدیده هایی از جمله تلویزیون جانشین مادر بزرگ قصه گو و پناه کودک شده است. این پدیده همراه با دگرگونی هایی در نظام آموزش رسمی و غیر رسمی و همگانی، روابط بین انسانی را مخدوش کرده و همراه آمدنها و رفتن ها
و نوشتن ها، سهم ادبیات عامیانه ی کودکان و بازی ها به دست فراموشی سپرده شده است کسی مانند خانم سمیعی دست به نوشتن در این محدوده و جغرافیا می‌کند که جای تقدیر و تشکر دارد.

✍️ لازم به ذکر است که این روزها که به دلیل دگرگونی ها، مربیان در مهدهای کودک به گونه ای بعضی وظایف خانواده را عهده دار شده اند، از وظایف آن هاست که خلاء های ذهنی – عاطفی کودکان را از این بابت پر کنند. اگر مسئولان و مربیان مهدهای کودک با ویژگی رشد ذهنی – عاطفی و نیازهای کودک آشنا نباشند و در این راستا آمادگی لازم پیدا نکنند و از فعالیت های ضروری از جمله قصه گویی، قصه سازی، کتابخوانی و دیگر فعالیت های هنری از این دست، غافل بمانند، بیشترین لطمه را متوجه یادگیری غیر مستقیم کودک کرده اند، چرا که او در سنین ۳ تا ۶ سالگی بیشترین آمادگی را برای یادگیری نسبت به تمام عمر خود دارد، و همین دوره است که شکل تداوم زندگی و شخصیت او را به گونه ای رقم می زند.

امید که شاعر این شعر در این راه موفقیت های لازم را کسب کند



یا حسین بن علی

سید هادی محمدی







منابع اسنادی


☑️ سرخوملینسکی، تعلیم و تربیت علمی برای همگان ، ترجمه ی رضی هیرمندی (خدادادی)


☑️ محمد هادی محمدی. روش شناسی نقد ادبیات کودکان (تهران: سروش، ۱۳۷۸)، ص ۲۶.


☑️ جودی دان، اردک کوچولو، عکاسی از قبه دان. ترجمۀ امیر علی محسنیان



☑️ اولف لف گرن. کی از کی می ترسد. ترجمۀ سیروس طاهباز (تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، ۱۳۷۷) ، ص ۱۷، ۱۹.


☑️ چارام کرتیس. من در آنچه می بینیم، هستم. تصویر گر سینتیا آلدریج، ترجمۀ گیتی خوشدل. (تهران: نشر گفتار، ۱۳۷۵) . ص ۱-۶، ۱۲، ۳۴



_______________________

💠 یک آیه یک نقد 💠


بازی و سرگرمی، حق طبیعی کودک است که دست حکیمانه خلقت، در نهاد وی به ودیعت نهاده است. والدین نباید به بهانه کثرت مشغله، ترس از اتفاقات حین بازی و...کودک را از این حق محروم کنند. از طریق همبازی شدن با کودک، می‌توان کنترل خشم، مهرورزی، همکاری و تعاون، مهارت آموزی، رعایت حقوق دیگران (همبازی) و... را به کودک آموخت. در این خصوص تنها به یک آیه از قرآن اشاره می‌کنم
در داستان یوسف (ع)، برادر حسود، برای پیاده‌سازی نقشه شوم خود، می بایت یوسف (ع) را از پدر دور می‌کردند. و پدر که نسبت به حس حسادت ایشان به یوسف (ع)، واقف بود، مخالف می‌کرد. اما تنها سلاح منطقی فرزندان که حضرت یعقوب (ع) را تسلیم خواسته آن‌ها کرد، تأکید برادران بر نیاز کودک به تفریح و بازی است از این رو با این استدلال، خطاب به پدر بیان داشتند:
أَرْسِلْهُ مَعَنَا غَدًا یرْتَعْ وَیلْعَبْ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ (یوسف/12) فردا او را با ما (به خارج شهر) بفرست، تا غذای کافی بخورد و تفریح کند؛ و ما نگهبان او هستیم!»
از این آیه نکته دیگری هم مستفاد است و آن اینکه بهتر است تفریح و ورزش ترجیحاً در فضای آزاد و سبز صورت گیرد، که بر جنبه‌های روانی شادابی و سلامت جسمانی فرزندان بیافزاید.

التماس دعا

با سلام و عرض ادب خدمت دوستان عزیز و با کسب اجازه از مدیر محترم شعرناب،تیک نقد را روشن میکنم،تا عزیزان هم از این نکات بهره مند شوند.

حین خواندن شعر بانو جانم خانوم سمیعی با چیز عجیبی مواجه شدم، آن هم این بود که تقطیع شعرشان خیلی جاها متفاوت بود بعدها متوجه شدم،سبک وزن های ادبیات
کودک با شعرهای کلاسیک فرق دارد.

اگر این شعر را بصورت عروض سنتی تقطیع کنیم:

⭕ وزن بعضی از مصراع های اینطوری میشد:

📌مصرع های1,2,5.9.17,18,19,22,23,26
بر وزن مفاعلن فعولن سروده شدند،
اما مصراع ۱۳ بر وزن مفاعلن مفعولن است.

✅بعضی از مصاریع هم بر وزن مستفعلن فعولن رفتن،مثل3,4,21,...(_ _ U /_ U _ _)
مصراع ۱۵ هم بر وزن مستفعلن مفعولن رفته است.
(_ _ U _ / _ _ _)

💠مصراع های ۲۰ و ۲۱ هم بر وزن فاعلاتن فعولن است.

و بعضی مصراع ها تعداد هجاها هم تغییرکرده بود.

کنجکاو شدم راجب این سبک هم بدانم به گوگل سری زدم و مقاله های در این رابطه خواندم.
که مقداری در رابطه آن برای عزیزانم در این صفحه ی قشنگت به یادگار می نویسم.

✔وزن در ادبیات کودک
✴نخست وزن می تواند کمی ک کاملا عروضی باشد
♦️مثال:
من یـــــــــک دوچرخه
در خــــــــــــــــــانه دارم
با چـــــــــــشم بســــــته
بـــــرآن ســـــــــــــــــــــــوارم
از ایـــــــن دوچرخــــــــه
خوش رنـــگ تر نیست
یــــــــک روز، قرمــــــــز
یک روز آبی است
زیــــــــن قشـــــــــــــنگش
ازجنس چرم است
مثــــل پــــر قــــو ســــت
از بس که نرم است
بـــــا اینکـــــه چـــــرخم
زیبا و عــــــالی است
یــــــــک عیــــــــــــب دارد
چرخــی خیـــالی است
(شاعرقاسم نیا و دیگران ۱۳۸۶)
این شعر همانطور که می بینید برطبق قواعد عروضی سروده شده (بحر رجز مربع مرفل)یعنس دوبار مستفعلاتن

🚩نکته اما اشعار کودکانه اینگونه نیستند و برخی در هیچ کدام از اوزان عروضی جای نمی گیرند
پس
💎نوع دوم اشعار کودکانه.اشعاری هستند که از شکل عروضی سنتی خارج هستند

✔نمونه:

مامـــان مـــیگـــه: بـــزرگ شـــدی
خودت برو تنها بخواب
بابــــا میگــــه : موقــــع خــــواب
خودت بخون از رو کتاب
کاشــکی کــه مــن کوچیــک بــودم
کوچیک تر از سن حالام
تــا کــه مامــان خــوابم مــی کــرد
قصه می گفت برام بابام
(قاسم نیا)

وزن عروضی در این شعر رعایت شدهاست؟ به نظر می آید باید به دنبـال وزنـی
همچون «مفعول فاعلات» در این شعر باشیم (اما تقطیع این شـعر
در این وزن هم در تلفظ کلمات و هم در برابري هجاها ایراد دارد:
در مصراع اول کلمۀ «بزرگ» باید از سوي شاعر به صورت «بزُگ» (بدون تلفظ «ر»)
تلفظ شده باشد؛ همانگونه که برخی از کودکان اینگونه کلمه را تلفظ میکنند.
در مصراع سوم دو کلمۀ «بابام میگه» پشت سرهم آورده شـده ، درحـالی کـه حـرف
خاتمۀ کلمه نخست حرف ابتداي کلمۀ دوم است؛ به نظر می آید حرف «میم» در «بابام»
نباید از سوي شاعر تلفظ شده باشد و یا به صورت مدغَم با کلمۀ بعد تلفظ شدهاست کـه
به هر صورت یک حرف «میم» در اینجا کفایت میکند
⚜تحلیل وزن شعرعامیانه در فارسی
این وزن را تکیه ای _هجایی می دانند.
مکث در آن از مهمترین اصول است.
طبیبزاده عقیده دارد که واحـد وزن
در این نوع شعر مصراع است و هر مصراع از یک یا چند شطر و هر شطر خود از یـک یـا
چند پایه تشکیل شده است. براي نمونه مصراع «اتل متل پریدن» بـه دو قسـمت تقسـیم
شود و در هر یک از این شطرها در جایی که الزاماً پایان کلمه نیست، مکثی کوتاه وجود
دارد که باعث میگردد شطر به پایه تقسیم شود
*پایه=اتل
۱_⬅️شطر=
مصراع ! *پایه= متل
*پایه:پری
۲_⬅️شطر
*پایه=دن

الان اگر بپذیریم که هجاهای قبل از مکثهای کوتاه و بلنـد و نیـز هجـاي پایـانی
مصراع همواره تکیه برهستند، به اصول کلی این وزن دست یافته ایم.
طبیبزاده از یافته های خود در این کتاب برای تحلیل اشعاری که به گویش گیلکـی
سروده شده، استفاده کرده و نتیجه گرفته است با اینکه بسیار کوشیده میشود تا اشعار آن
گویش در اوزان عروضی جای دادهشود، اما این کوشش بی سرانجام است، زیرا این اشعار را
اصولاً در وزنی مغایر با عروض سرودهاند (طبیبزاده، 1389 :28 .(نویسندگان مقالۀ «بررسی
وزن شعر عامیانۀ فارسی براساس نظریۀ وزنی» براي دست یافتن به اصول وزن شعر عامیانه
از نظریۀ وزنی بروس هیز استفاده کرده و به نتایج مشابهی دست یافته اند؛ آنها معتقدند که
با این روش توصـیف دقیـق تـري از وزن شـعر عامیانـه بـه دسـت داده انـد (طبیـب زاده و
ضیامجیدي،1390 :79 .(به عبارتی دیگر، آنان اصول این وزن را جهانی میدانند.

🚩 مطابق با کار طبیبزاده، مکثهاي کوتاه را با یک خط عمودي (|) و مکث
بلند را با دو خط عمودي (||) نشان خواهیم داد. حال به جاي هجاهاي نوشته شـده، از علایـم
خط کشیده استفاده میکنیم. چنانکه میبینیم هر مصراع به دو شطر و هر شطر بـه دو
پایه تقسیم میشود. اما تعداد هجاها در شطرها برابر نیست. پایه هاي چهارهجایی در شطر
نخست جاي میگیرد و پایۀ سه هجایی در شطر طرف دوم قرار میگیرند؛ آیا نظیـر ایـن
الگو در شعر عامیانه نیز وجود دارد؟ طبیبزاده چنین آوردهاست:
وزن 4 ،3 شاید بتوان این وزن را پرکاربردترین وزن در میان وزنهاي شعر عامیانه فارسی دانست.
بسیاري از معروفترین اشعار عامیانه به این وزن است (طبیبزاده، 1382 :99 .(
بدین ترتیب ملاحظه میشود که وزن شعر کودك را میتوان براساس الگوي وزن شعر
عامیانه تقطیع کرد.
بر این اساس مقداری از شعربانو را. عامیانه تقطیع می کنم
⭕اتل متل ،پریدن= مکث بلند (همان شطر)که با کاما نشان دادم را با دو خط نشان میدهند.اما مکث های که بین خود واژه ها وجود دارد را با مکث کوتاه (همان پایه)می دانند و با یک خط نشان میدهند.
مکث بلند =اتل متل اا پریدن
مکث های کوتاه= اتل ا متل اا پری ا دن(_ _ ا_ _اا _ _ا _)
و رعایت این مکث ها حین خواندن بسیار ضروریست.
⭕تو آسمون، دویدن
مکث های کوتاه و بلند=توآ ا سمون اا دوی ا دن(_ _ ا _ _اا_ _ا_)

⭕رفتن به باغ ابرا= رفتن ا به با اا غ اَب ا را(_ _ا_ _ اا_ _ ا _)


⭕گل ستاره چیدن= گل ا ستا اا ره چی ا دن (_ _ ا _ _ اا_ _ ا _)

⭕اتل متل چه ماهه = اتل ا متل اا چه ما ا هه(_ _ ا_ _ اا_ _ ا _)

⭕آینه اش حوض آبه=آی ا نه اش حو اا ض آ. ا به(_ _ ا _ _ اا _ _ا_)

⭕لبش مثل گل سرخ=لبش ا مثل. اا گل ا سرخ(_ _ ا _ _ اا _ _ ا _)

⭕لپاش رنگ اناره=لپاش رن ا گ اا انا ا ره(_ _ _ ا_اا _ _ ا _)

⭕اتل متل چه خوبه =اتل ا متل اا چه خو ا به(_ _ ا _ _ اا _ _ ا_)
⭕بوسیدن روی ماه=بوسی ا دن اا رو ا ی ماه(_ _ ا _ _اا _ا_ _)

⭕مهتاب دلش لک زده=مهتاب ا دلش اا لک ا زده(_ _ l_ _ اا_ا _ _)

⭕آغوش آفتاب می خواد=آغو ا ش آف اا تاب امیخواد(_ _ ا _ _ اا _ _ ا _)


بنابراین وزن شعر زیبایی بانو جانم 4 ،3 است(یعنی بصورت هجاهای ۴ و ۳ قابل تقطیع است؛اگر دقت کنید قبل از مکث بلند چهار هجا ولی بعداز آن سه هجا داریم که علت نام گذاری این وزن همین است) شاید بتوان این وزن را پرکاربردترین وزن در میان وزنهاي شعر عامیانه فارسی دانست.
بسیاري از معروف ترین اشعار عامیانه به این وزن است.

📝منبع:گوگل

امیدوارم تقطیع ام اشتباه نباشه(دوستانی که سررشته دارند لطفا راهنمایی بفرمایند)
و لطفا عزیزانی که در رابطه با سیک این شعرها میدانند مقداری برایم بنویسند ممنون

امیدوارم برای دوستان عزیزم مفید باشه
ان شاءالله