سایه ساقی

به نام پروردگار احساس و اندیشه

درود بر بانو آهنگران مهربان

سپاس که نقد پیشینم را خرده نگرفتید و اشعار بعدی را با غلط املایی کمتری نسبت به قبل به اشتراک گذاشتید!

به حرمت قلم  و به پاس احساس زلالتان، خارج از پرداختن به محتوا، وزن و قالب، برخی از اصطلاحات و‌ نیز پاره‌ای از ترکیب‌های زیبای شعرتان واکاوی می‌شود؛ البته مواردی را که هنوز دارای غلط املایی است، به شکل درست می‌نویسم؛ حتما متوجه خواهید شد.

✍ در ناف غزل شمع دل  پروانه بود

_ «ناف غزل»: اضافه‌ی استعاری، (استعاره‌ی مکنیه و تشخیص)

_ «شمع دل»: اضافه‌ی تشبیهی، (تشبیه بلیغ)


✍ چنگ و مطرب در چمن دل خوش پیمانه   بود

- «چنگ» و «مطرب»: مراعات نظیر. _این دو واژه، با «پیمانه» هم مراعات نظیر دارند؛ از این دیدگاه که گاهی باده‌نوشی همراه با آوای چنگ‌‌ و مطرب بوده است.  وارد آن مقوله نمی‌شوم؛ بدآموزی دارد ماه رمضان است.😊_

(ضمنا دل‌خوش بودنِ چنگ به پیمانه نیز استعاره‌ی مکنیه و تشخیص دارد.)


✍ ناخوشان با نوای چنگ می‌رقصیدند ز درد 

_ واج‌آرایی (تکرار واج «ن» و‌ «ا»)

_ «نوا»، «چنگ» و «می‌رقصیدند»: مراعات نظیر.


✍ آنچه می‌خواندند سرود، سینه پرخونابه  بود

_ واج‌آرایی (همان دو بار تکرار «س» و نیز «خ») خوش نشسته و حس خوانشی و شنیداری شاعرانه‌ای را به مخاطب القا نموده است.

_ موسیقی درونی بین «سرود» و «بود»


✍ چهره‌ی گل دلربا بلبل باغش خصیص

_ «چهره‌ی گل»: اضافه‌ی استعاری (استعاره‌ی مکنیه و تشخیص)

_ «گل»، «بلبل» و «باغ»: مراعات نظیر

_ واژه‌ی «خصیص» به معنای: «مخصوص» و  «بسیار خاص» است؛ اما در این‌جا با توجه به قرینه‌ی معنوی جمله، گویا منظور «خسیس» به معنای «بخیل» و «تنگ‌نظر» بوده و غلط املایی رخ داده است.


✍ خوشتر از آفتاب چه باشد در قانون زمان

_ «قانون زمان» ترکیب زیبایی است.

_ «قانون» با «قارون» در مصراع بعدی، آرایه‌ی جناس ناقص اختلافی دارند. (اختلاف در ابتدای بخش دوم، بین واج «ن» و «و»)


✍ طایفه‌ی قارون به زیر سنگ بازنده بود

_ مصراع تلمیح دارد به داستان قارون؛ که شخصی ثروتمند، بخیل و حسود بود و به نفرین حضرت موسی، با زلزله‌ای، همراه با گنجش در خاک مدفون شد.


✍ قاب حق بر بازوی عدل انداختند دست خرد 

_ «بازوی عدل»: اضافه‌ی استعاری (استعاره‌ی مکنیه و تشخیص)

_ «دست خرد»: اضافه‌ی استعاری (استعاره‌ی مکنیه و تشخیص)


✍ شنیدم از  نسیم صبح یکی دل داد به  ققنوس 

_ «شنیدن از نسیم»: استعاره‌ی مکنیه و تشخیص دارد؛ ضمن این‌که نسیم، نقش پیام‌رسانی بین عاشق و معشوق را بر عهده دارد.

_ «دل دادن» عبارتی کنایی است و آرایه‌ی واج‌آرایی نیز دارد. (کنایه از عاشق شدن)

_ می‌دانیم که: ققنوس مرغی است افسانه‌ای؛ که تنهاست و جفت ندارد. هر هزار سال یک بار، بر توده‌ای بزرگ از هیزم، بال می‌گشاید و آواز می‌خواند و وقتی از آواز خویش به وجد می‌آید، با منقارش آتشی می‌افروزد؛ در آن آتش می‌سوزد و از خاکسترش، ققنوسی دیگر متولد می‌شود.
گفته‌اند: ققنوس صدای دل‌انگیزی دارد و موسیقی، از آوای او پدیدار شده است.
در بسیاری از فرهنگ‌ها، ققنوس را رمز جاودانگی می‌دانند و در پاره‌ای از فرهنگ‌ها نیز آمده که اشک ققنوس، زخم را درمان می‌کند.

_ واژه‌ی «حریص» با املایی که داخل گیومه خواندید صحیح است.


✍ شرف دارد به آیین هنر رقصیدن به باغ گل
 به زیر سایه‌ی ساقی که می  پیمانه بود

_ واژ‌ه‌ی «آیین» به معانی‌ای؛ چون: «رسم» و‌ «شیوه» است. واژه‌ی «هنر» دربردارنده‌ی مفاهیمی؛ چون: «دانش» و «شناخت» است.  «به آیین هنر رقصیدن»: مطابق با شرایط مطلوب رقصیدن است و رقصی هنری را نیز به ذهن متبادر می‌سازد.
شاعر، فضای این رقص را نیز در جایگاهی بسیار زیبا و شاد و در باغ گل به تصویر کشانده است؛ همراه با وجود مراعات نظیرهایی؛ چون: «ساقی» و «می» و «پیمانه». (چه شود دیگر...😊)

_«سایه‌ی ساقی» واج‌آرایی

تمام این مطالب و نکته‌های ادبی، نشانگر استعداد ذاتی و نیز مؤانست شما بانوی گران‌ارج با ادبیات کلاسیک پارسی است.

شاعرانه‌هایتان ماندگار بانوی مهر

زهرا حکیمی، ۱۶ فروردین‌ماه ۱۴۰۲.

📕📕📕