اقیانوس باید شد!

با سلام و عرض ادب
در خصوص شعر «اقیانوس باید شد!» از بانوی فرهیخته شبنم حکیم هاشمی با هم گفتگو می کنیم.
اول نکته ای در خصوص وزن و قالب شعر به نظرم رسید. تکرار رکن مستفعلن را شما می توانید در سرتاسر شعر مشاهده کنید. نکته ای وجود دارد و آن اینکه گاهی باید دو سطر را پشت سر هم خواند و از این منظر اشکالی وجود ندارد

در این جهانِ تشنگی: مستفعلن مستفعلن
باران که نه: مستفعلن
اقیانوس باید شد: مستفعلن فع لن

در لحظه‌های این همه رنج شکستن‌ها : مستفعلن مستفعلن مستفعلن فع لن
مثل شکفتن _لذتی محسوس باید شد! (دو سطر را یک سطر کردیم) : مستفعلن مستفعلن مستفعلن فع لن

از این شکفتن_تا گلستانی که در رویاست(دو سطر را یک سطر کردیم) : مستفعلن مستفعلن مستفعلن فع لن

پس تا اینجا با یک شعر نیمایی مواجه هستم و قافیه ها   «اقیانوس، فانوس، کابوس و...» می باشد.

نکته ای که به نظر در هر شعری اعم از شعر کلاسیک یا نو بهتر است مدنظر قرار داده شود این است که هیچ مصرع یا سطری از صنایع ادبی، تصاویر و ترکیبات وصفی عریان نباشد که این شعر از این حیث تقریبا نمره قابل قبولی می گیرد (جهان تشنگی، سرزمین تیرگی، کابوس تلخ، یک آسمان فانوس و...) اما چرا می گویم تقریباً؟ چون بعضی از سطرها هیچگونه تصویر یا صنایع ادبی خاصی نمی بینم. برای مثال «گاهی نباید هم‌مسیر کاروان باشی» که اگر وزن را از منظر دور نگه داریم تقریبا یک جمله ساده می بینیم بدون عناصر صور خیال.
نکته دیگر که فکر می کنم رعایتش برای همه شاعران ضروری است البته وقتی می گویم همه مقصودم این نیست که خط مشی تعیین کنم ولی به نظر می رسد از واجبات اساسی شعر باشد و آن سلامت زبان است. بند زیر را در نظر بگیرید :
«گرچه قفس این‌جا فراوان است
ولی آیا
هر چه پرنده
در قفس محبوس باید شد؟»
به زبان ساده و بدون وزن اگر می خواستیم مطلب فوق را بیان کنیم اینگونه می گفتیم : آیا هر چه پرنده هست باید در قفس محبوس باشد.
در بحث سلامت زبان، رساندن مقصود به مخاطب کافی نیست. بلکه به کارگیری درست حروف اضافه و افعال و پرهیز از حشو ضرورت دارد. در این بند حداقل فعل «شد» به جای «باشد» نشسته است که درست به نظر نمی رسد. اشکال بعدی این بند در خصوص وزن است که اگر سطر اول و دوم را پشت سر هم بخوانیم هجای کشیده فعل «است» مزاحمت ایجاد می کند که مجبورم با ارفاق بپذیرم. نکته دیگری که در این بند وجود دارد این است که شاعر می توانست از آشنازدایی بهره بگیرد مثلا به جای اینکه بگوید «آیا پرنده باید در قفس محبوس باشد» بگوید «پرواز آیا در قفس محبوس باشد؟ » که به عقیده من تصویر بهتری به شعر می بخشید. به زعم من، شاعر هنگام ویرایش این بند این سوال را مدنظر قرار بدهد که «حضور این بند در شعر من تا چه اندازه ضروری است؟» و برای ویرایش زبان و تصویر و ردیف چاره ای بیاندیشد
اگر بخواهم یک جمع بندی داشته باشم، این شعر را می توانیم یک شعر نیمایی محسوب کنیم. رکن مستفعلن را پیدا کردیم و همچنین «فع لن» را که محذوف مستفعلن هست و گاهی لازم بود دو سطر را پشت سر هم بخوانیم و بهتر است یک جاهایی بازنگری در خصوص وزن داشته باشیم. سلامت زبان را حتما در نظر بگیریم و سعی کنیم هیچ سطری را بدون تصویر یا صنایع ادبی رها نکنیم و نکته فوق العاده مهم که حتما پس از پایان شعر، شعر را بازنگری کنیم. یک قیچی برداریم و کمی با شعرمان نامهربان باشیم و تصاویری که در ‌شعرمان جایی ندارد را حذف کنیم و در آخر حشو را در شعرمان بررسی کنیم و کلماتی که می توانیم حذف کنیم و جملاتی که می توانیم کوتاهتر بیان کنیم. البته در شعر کلاسیک و نیمایی معمولا به ضرورت وزن حشو تا حدودی راه پیدا می کند اما در شعر سپید ضرورت بیشتری دارد که رعایت شود.
امیدوارم مفید بوده باشد و با تشکر از همگان