کتیبه

ممنونم ازتقدیمی ارزشمندتان جناب مانا
استاد عزیز خانم زهرا حکیمی بافقی یکی از بهترین و دلسوزترین بانوان ادیب و زحمت کش ساایت ادبی شعرناب می باشند جای دارد ضمن تبریک تولدتان همینجا از حضرت استادم سرکارخانم بافقی تشکر و قدر دانی نمایم

درود بر خواهرزاده‌ی مهربانم

بی‌نهایت سپاس از تقدیمی زیبایتان

زادروزتان فرخنده باد

مانا باشید به مهرِ یزدان پاک با خوبی و مهرورزی

با دیدنِ این شعر ناب، گل از گلم شکفت و بداهه‌هایی در احساسم شکوفا شد.

تقدیمتان با مهر که زاده‌ی مهر و محبّت هستید و سرچشمه‌ی جوششِ این دل‌سروده‌ها:

بخوان زیباترین حسّ را، هر آنی

بمان با شورِ شعرِ مهربانی

که مانا می‌شود، هرکس که باشد

به مانندت، پر از مهری نهانی

🍃🌸🍃

همزاد شدی با مهر از نای نهانِ جان
در بسترِ خوبی‌ها، مهرت نشود پنهان

از بس که صفا داری، چونان گلِ بی‌خاری
دشتِ دلِ تو، گشته، دنیای گل و، ریحان

آن‌گونه که گردیدی، سرشارِ محبّت‌ها
مانا بشود نامت، با شورشِ بی‌پایان

دارد دلِ من، هر دم، امّید، که باشی تو
شادان‌نفَس و، خرّم، چون سبزه و چون بستان

سیّاره‌ی احساست، چشمک بزند بر مهر
دلتای دلت باشد، یارِ نفَسِ باران

زهرا حکیمی بافقی، ۳۰ مهرماه۹۹، تقدیم به خواهرزاده‌ی خوبم مانای مهربان، برای زادروزش و برای تمام مهرورزی‌هایش در سایت ادبی شعر ناب.

سلام

و

حتی یادداشتی ساده در پای این شعر آدم را می ترساند چه برسد به این که بخواهد نقدی بنویسد بر این آتشین کلمات سوخته جان ...
همه به خوبی می دانیم که اسطوره از مضامین اصلی در شعرهای مانا و نیز بسیاری از شاعران دیگر می باشد که البته در شعر مانا هم توجهی خاص بدان شده و هم به صورتی خاص به کار گرفته می شود و شاعر را ابایی از دخل و تصرف های کوچک و بزرگ در آن ها چه تاریخی چه افسانه ای ، نیست .
من زنان زیادی در بلاد بالکان میشناسم
که هنوز رخت خونین سربازان سارایوو را
اما این دو سطر ؛ هنگامی که در شعر به این سطرها رسیدم هوایی تازه در گلوی ام پیچید و منتظر بودم تا نیمه ی دوم شعر از رویدادهای تاریخی دو قرن اخیر که بعضی افسانه وار غمگین اند ، جانی تازه بگیرد اما مانا باز هم در برابر وسوسه های خلیل و هاجر کوتاه آمد .
ماجرا از دو حال خارج نیست از دید من ؛
نخست آن که در طول شعر می شد که باز هم از این گونه رویدادها را که به اساطیر زنده تبدیل شده اند ، به کار گرفت و شعر را به تعادل رساند .
دو دیگر اما این بود که اگر قرار نبود اتفاق اول بیفتد پس به کار بردن همان دو سطر نیز محلی از اعراب ندارد و بودن شان بیشتر از سود ، آسیب رسان است به شعر و ذهن مخاطب که باید به یک باره از وسط اقیانوس آرام در رود می سی سی پی داخل شده و سپس به اقیانوس آرام بازگردد .
اما فارغ از ام چه نوشته آمد ، این شعر را در مدار کارهای درجه ی یک شاعر می توان طبقه بندی کرد چرا که چفت و بست تصاویر و ترکیبات بسیار محکم و البته ظریف در هم نشسته است و خواننده از ادراک آن ها لذت فراوان می برد و در راه این لذت از اصل ماجرا دور نمی شود که این بدان معنی ست که شاعر ارتباط و تناسبی درست و برقرار ، بین دو سوی تصاویر یا ترکیبات ، خلق کرده است .
مفاخره ی شاعر به قلم و کلام اش شبیه رجزخوانی های جنگجویی ست که از قدرت و برندگی شمشیر خویش و تز از زبری و زرنگی دستان اش آگاه است و بارها در میدان های گوناگون آزمون خویش پس داده است و امتزاج این حس حماسی با احساس های ظریف و باریک شعر است که مخاطب را به دنبال کردن خود فرا می خواند .

و اما حرف شیرین آخر شادباش های بی شمار است به خودم و تمام دوستان مانای شاعر که در زمانی زندگی می کنیم که مانا نیزاین جا در کنار ما نفس می کشد و این بی تردید و لاریب فیه سعادتمندی ما را شهادت می دهد .

سلام
و اول از همه بگم در حال درس پس دادن درس هایی هستم که به من آموختید و جسارت منو برای تیک نقد ببخشید

ویژگی که در اشعار مانا هربار منو متعجب میکنه مهارت در غریبه کردن مفاهیم آشنا و عادی شده است برای مثال همین بند اول
نامم مانا بود
هزار کنیز داشتم از کلمه
هزار غلام از قافیه
هزار اسب از اشتیاق
تاج ترانه بر سرم بود
دیبای دکلمه بر تنم .

جدا از این که پادشاه کلمات بودن به شعر جلوه ی جسورانه داده برای من بدعت جالبی بود
زبان معمول در ادبیات با شگردهای خاص شاعر و نویسنده، تقویت، فشرده، تحریف، موجز، گزیده یا حتی واژگونه می‌شود. در نتیجه، زبان در ادبیات به گونه‌ای زیبا و غریب می‌شود و به تبع آن دنیای آشنای ما در ادبیات ممکنست یکباره ناآشنا مشود. در گفتار روزمره، دریافت‌های ما از واقعیت و واکنش به آن، تکراری و ملال‌آور و به عبارتی اتوماتیک و عادی می‌شود، اما ادبیات با زبان آشنازدای خود ما را به دریافتی مهیج و جدید و جاندار از زندگی سوق می‌دهد، ذهن ما هر چه از دوران کودکی دورتر می‌شود، به‌تدریج آن چنان به مشاهدهٔ پدیده های خارق‌العاده دنیای پیرامون خود خو می‌گیرد که دیگر آن‌ها را نمی‌بیند. اهمیت مسأله آشنازدایی نیز از همین‌جا شروع می‌شود که ذهن را از عادت زدگی و جملات و کلامات کلیشه ای دور می‌کند . و تفاوتی ندارد این آشنازدایی در تصاویر باشد یا در تابوهای تقدیس شده :

برایم شاخ و شانه نکش
الکن بی اشتیاق
من مانای مزامیر بی صلتم ....


و نکته ی دیگری که نظرم را جلب کرد
وجود رابطه طبیعی میان آواها (واجها) و معنا و مفهوم است . مانا معتقده که آواها (واجها) در کنار دیگر عناصر (کلمات، جمله ها و موسیقی شعر) می‌توانند در انتقال مفهوم و احساس شاعر مؤثر باشند. البته این ویژگی در اشعار جناب قلیچ خانی هم خیلی دیده میشه برای مثال :
دلتای دلتنگی
سینای سرود
در چشمانم دو شط شعر و اشک
و سارهابا سرودش ، ساحران بی فریب فرعون میشدند
و ...

همانطور که مشاهده میکنید ویژگیهای مختلف آواها و جایگاه تولید و نحوه تلفظ آنها موجب شده است که هر آوا (واج) انعکاس دهندة حس یا مفهوم خاصی باشد . و بسیار کم دیده ام شاعری اینهمه در انتظام کلماتش - بی آنکه به مفهوم آسیبی بزند - حوصله به خرج بدهد . با اینکه پروسه سرودن حتی بلندترین قطعات مانا هم زمانی بیش از چند دقیقه نبوده و اینکار به شکل بداهه و آنی ست . و همین ساختار منظم و آراستن هجاها در شعر خیلی از شاعرانی که با مانا دمخور بودند ( از جمله خودم ) تاثیر داشته .
اینارو در حالی میگم که 12 دفتر از شعرهای مانا جلوی دستمه و همیشه در حال خواندن آنهاممناسبترين شيوهایی كه ميتوان در آن خيالهاي بي قيدوبند شاعرانه را نشان داد «تشـبيه» اسـت
كه مركزيت اكثر تصاوير شاعرانه را شكل ميدهد. در ادبيات كلاسـيك نيـز تشـبيه عامـل مهـم
تصويرسازي است و شاعر همواره در پي كشف شباهت ميان عناصر گوناگون بوده است. اما همانطور که در اول حرفم اشاره کردم با
گذشت زمان، كشفهاي شاعرانه اندك شده است و برخي از تصاوير به تكرار رسيدهاند. آنچـه
در باب تشبيهات شعر سپيد توجه مخاطب را جلب ميكند، فراواني كشـفهـاي تـازه و يگانـة شاعرانه است که من هر بار شعر شعر مانا این ویژگی را دیدم

قلمت همواره نویسا
و در اخر بخشی از شعر سرگذشت با قلم خودت تقدیمت
 گفتم : نامت چیست ؟؟
گفت : " تخلصم مانا
جهان و کار جهان را در بقچه
بر طاقچه ی نسیان نهاده ام
تا نام خویش فرایاد آورم

سلام بر مانا و همه ي دوستان، قصدم نقد صرف محتواي شعر نيست،
چون پيشتر و جلوتر از من و بهتر
دوستان صاحب تفكر و خوش قلم اين كار را انجام دادند،
با اجازه من مواردي ديگر كه در هنگامه ي كتيبه مانا برايم جالب است و مدنظرمه را ميگويم
دليل اينكه بعد از چند روز پاي نقد امدم اين است كه
خواستم زمان بيشتر از انتشار شعر بگذرد و ( يقيناً مانا هرگونه نقد مثبت و منفي را ترجيح ميده به تمجيد و تعريف و نظر ...) با اجازه ي همگي:
شايد در ابتدا براي كسي كه شناخت نداشته باشه از شخصيت مانا و بي ريا خاكي بودنش،
شروع به خواندن شعر كنه اولين حرف اين باشه:چقدر از خود راضيه و چقدر من فلانم و اين بودم و واژهاي قصار و تعريف از خود داره،
اما پر واضح است،غم هايش دلسوزي اش انديشه ي بي تزويرش پشت كلمات
در اين شعر بخصوص نهفته است، يك جور سنگر براي ابراز همدردي و تنهايي هايي كه در ان روزگاران حول و حوش خود مانا و شعر داشته بكار ميرود
( از افسردگي كه گفت) اشاراتي مشخصه
چون من نسبتا كمي شخصيت شناسي ميدانم عرض ميكنم كه اوردن دوبار به فاصله ي كم
واژه ( دلتنگي) همان ابتدا من ِ (مخاطب خاص) را قانع ميكند كه خوب قصد شاعر نوشابه باز كردن از خودش نيست و ظاهرا در پس و پيش شعرش، حرف داره، خيلي جالبه توجه كنيد ،كنيز، غلام ، اسب، راه خداشناسي،....
چتين ادمي مگه دلتنگي دارد و تنهايي مگه ميشود؟! اري ميشود... ( همان پر و لبربر شدن)
پادشاه هفت اقليم هم باشي، هستند كساني كه زخم بزنن و نفهمند مرامت را، با بودنشان در كنارت حتي تنها ترت كنند، واژه هاي بعدي: اشك،مرد نجيب،عشق، بهتره بگويم اي جانم چه پادشاه
لطيف احساس و نجيبي، چقدر خوب ميشد شاهان شاعر بودند، نقب زدن از دل اساطير و تاريخ
به پيرامون جوامع كنوني،
كاريه كه مانا به خوبي بلده، سابق بر اين شنيدم كه يك بنده خدا يي ميگفت مانا به نظرت از خود راضي نيست؟! در جواب گفتم نه مانا ( از خودش راضيه و باور داره به قلمش))
اين دوتباهم فرق داره،
بهتره همه افراد چه انسان‌های مغرور و ازخودراضی و چه انسان‌های افتاده و بی‌ریا، این سؤال را از خود شون بپرسن كه چقدر از خود واقعی‌شان راضی هستند؟ به‌راستی از رفتار و گفتار خود در ارتباط با دیگران چقدر راضی هستیم؟ اینکه هر یک از ما، از خود، راضی باشیم قطعاً به یک تزکیه نفس و پاکسازی شخصیت نیاز دارد. برگردم به شعر، آدمي كه خدايش را در شعرهايش ميجسته و ميكنه همچنان، شخصيت جالبي داره پس،
خدايم شاهده خودش هم ميدونه ازين اخلاقها ندارم الكي كسي را بالا ببرم
نيازي نميبينم،ولي اگر بگويم مانا چون براي چشم و گوش و فهم مخاطب ارزش قائل ميشه و
براي لذت مخاطب شعر ميگه،
و با كلمات به قل جناب مولايي اتشين و كوبنده و با استعاره هاي
استخوان درشت سراغ مخاطبان مياد سخني گزاف نيست،خيلي خلاصه تر عرض ميكنم:
كسي كه نه تنها براي فرزندان سرزمينش دغدغه داره و دلسوزه و احساس رسالت ميكنه بلكه براي خلق واتيگان و بيچارگان بوسني هم دل ميسوزونه، و اين استعاره ها و واژهاي هزار تو
(از نظر موقعيت و زمان و مكان سيال) مدام در تاريخ با سفينه ي شعر، بالا و پايين ميكنهه يهو از
دوران ترساها و حتي پيشتر به صدر اسلام و يكباره به همين چندسال پيش آمدن نشان همينه كه
اون سوار گرده ي شعر شده و شعر رو سرش سنگيني نميكنه،و بدش هم نميومده
كه يه چوب جادو داشت تا مكاشفات و زخمهاي انساني و غير انساني را درست و عاقبت بخيرش ميكرد وكه كاريس نشدني، حرافي من را ببخشيد، اينارو همرو گفتم تا برسم به اين :
واژه ها و استعاره ها بيرون نميزنه،ابزورد مطلق و قصد سياه نمايي نداره،
در خدمت واژه نيست و بالعكسه، كمي زير سايه ي شعر يله داده كه هر شاعري داره هرررر شاعري،
از نامم مانا بود و چنان بودم و چنين كردم ،به بركه ي خودش ختم نميشه كه اگه چنين بود لطمه ميزد،بلكه به درياي دردهاش ختم ميشه كه نجات داده اثرش را، در اخر بغلت ميكنم و ميگم :
پادشاه هفت اقليم شعر، اي ياور هرچقدرم برخلاف اين نشون بدي باز يكجابي نشان ميده كه
دغدغه اجتماعي زيادتر از خيلي ها كه ادعاشو دارن داري و البت كه مهرباني و صدالبته ازخودراضي نيستي... واژه ها نميزارن كه دل بزنه بيرون، اما اهل دلها ميفهمند
از خودت و راهي كه ميري راضي هستي، و اين خيلي خوبه، بابت پرحرفي شرمنده ،عزيزمي
با تشكر

سلام ب همه ی دوستان
متاسفانه در یک روستای دورافتاده گیر کردم و گوشیم خرابه ، علت غیبتم از سایت همین بود .. چند روز دیگه برمیگردم کرمانشاه و مشکل برطرف خواهد شد و انشالله خدمت همه ی دوستان خواهم بود . بابت کامنتهایی ک جواب ندادم و شعرهایی که پایشان ننوشتم از همه پوزش میخوام . جبران خواهد شد

سلام و درود استاد عزیزم
با اجازه شما به نقد شعرتون بپردازم
همان گونه شعر های استاد مانا پر از وقایع تاریخی و عرفانی ست و به عبارتی شعر با اسطوره گره خورده ست
و ما با این شعر لحظه هایی رو در سیر اساطیری به سر می بریم
اسطوره با بیانی نمادین به شکوفایی شعر و چند لایه شدن اثر کمک میکند و اثر اساطیری هیچ وقت جدا از حیطه ادبیات نیست
و آرایه ی تلمیح در اشعار مانا
همواره پر کاربرد بوده و بنده به چند موردش بپردازم
(هفت خوان رستم / هفت اقلیم عشق)

کلمه ی هفت که از دیر باز مورد توجه اقوام مختلف جهان بوده
نمونه ی عدد هفت در قرآن : هفت صفت خدا ، هفت توبه ی آدم در برابر خدا هفت بار طواف به دور خانه ی خدا هفت بطن هفت سلام و....
عدد هفت در ادب فارسی و عرفان؛
هفت پیکر نظامی ، هفت وادی عشق عطار هفت اقلیم هفت اورنگ هفت خوان رستم و....
در تاریخ هم به هفت تن اصحاب کهف هفت شهر طلسم نمرود هفت آتشکده هفت دیوار افراسیاب و ....

در هنر و طبعیت هم میشه به نت های هفتگانه هفت هنر هفت آسمان هفت گنبد هفت هیکل و.....
اشاره کرد
هفت خوان رستم در واقع نبرد منیت وجودی رستم با جنبه های مختلف وسایه های منفی و آنیما برای دستیابی به هستی و کماله
و رستم در این هفت خوان پله های روانشناسی رو به ترتیب پشت سر می گذاره و در هر مرحله ویژگی های لازم رو داره گذشتن از هر خوان یعنی تخلیه ی خویش از تعلقات و اهریمن و سایه های منفی واکاری اشعار این داستان به خوبی مبین این نکته ست

هفت اقلیم عشق یا هفت وادی عشق
شامل ؛طلب ،عشق، معرفت ،استغنا، توحید حیرت فقر و فنا
و باید بگم که
هفت شهر عشق را عطار گشت ما هنوز اندر خم یک کوچه ایم

درفش کاویانی ؛

اشاره به درفش کاویانی در اساطیرِ ایران، به قیام کاوه آهنگر علیه ظلم و ستم ضحاک برمی‌گرده ضحاک ماردوش، شاهی ست که در اثر بی عدالتی و ظلم شیطان شانه‌هایش را بوسه می‌زند و از جای بوسه‌ها مارهایی می‌رویند. ضحاک برای اینکه زنده بمانه باید روزانه مغز دو جوان را به مارها بدهد و کاوه آهنگر نیز کسی است که هفده فرزندش قربانی مارها شده‌ در این هنگام، کاوه برای آن که مردم را علیه ضحاک بشوراند پیش‌بند چرمی خود را بر سر چوبی می‌کند و آن را بالا می‌گیره تا مردم گرد او بیان . سپس با کمک مردم، کاخ فرمانروای ضحاک خونخوار را در هم می‌کوبد و فریدون را بر تخت شاهی می‌نشاند فریدون نیز پس از اینکه به شاهی رسید فرمان می‌دهد تا چرم پیش‌بند کاوه را با دیباهای زرد و سرخ و بنفش بیارایند و زر و گوهر به آن بیفزایند و آن را درفش شاهی خواند؛ و بدین شکل کلمه دَرَفش کاویانی پدید آمد


و شاعر به خوبی از این تلمیح استفاده کرده و ترکیب های زیبایی رو پدید آورده
هفت خوان گریه
ضحاک سکوت
مارها از مردی که مغز نداشت

و تلمیحات دیگری شامل داستان های هاجر و اسماعیل ،نمرود، خلیل بت شکن و موسا که همگی با آن داستان ها آشنا هستیم

استاد مانای عزیز زنده باشید 🌸

میلادتون مبارک 🌸🌸

سلام

تمام این شعر را رجزخوانی و مفاخره دیدم که البته استاد مولایی هم اشاره نمودند . و شاید تشریح همین قسمت برای دوستان خالی از لطف نباشد . در همان ابتدا شاعر از شوکت گذشته اش حکایت میکند که هزار غلام و کنیز و ... داشته ، آنهم از جنس قصیده و شوق و شعر !!
و همین لحن تفاخر و رجزگونه تا پایان شعر حفظ میشود و هر زمان که کمی از لحن ابتدای شعر دور میشود مجددا با طمطراق و حالتی پرخاشگرانه و آمرانه برمیگردد :

برایم شاخه و شانه نکش
الکن بی اشتیاق
من مانای مزامیر بی صلتم
که سینه ی سینا از سرودم میسوزد


و اینجا :
نامم مانا بود و روزی به دماوند گفتم
به بالای بلندت چه مینازی؟
شاخه ی آرزویم اینک سر بر آسمان سوده ست !!


و یا اینجا :
نامم مانا بود
چنینم مقدر کردند کز هفت اقلیم عشق بگذرم



حالا باید دید چرا لحن این مفاخره ی فاخر اینهمه اندوهگین و سنگین است ؟ نامم مانا بود . آیا از آن مانا که حتی بر کلیم و خلیل هم نهیب میزند ، جز نامی بر جای نمانده و یا در زندگی فعلی اش اتفاقی افتاده یا کسی به حریم شعرش دهان کج نموده که شاعر را ملول کرده که در مقام پاسخ به بازنمایی افتخاراتش و تذکار نامش بپردازد ؟

مانا برایم از بهار تلخ امسال سخن گفته و میتوان شعر را واکنش و نهیب مانای درونش دانست به مردی که از شکستی عاطفی زمینگیر شده و یا با توجه به عنوان شعر ، میتوان آنرا یادگاری برای آیندگان دانست که بدانند مانا که بوده و چه کشیده


این شعر برغم بلندی اش باز هم میتوانست ادامه پیدا کند و به ظن اقوی شاعر نسبت به توسعه ی کار خست به خرج داده و سعی نموده زودتر از سونامی مهیب احساسش رها شود . همچنین شعر در ابتدای کار تا حدودی شعارگونه است و بخصوص پس از مناظره با دماوند است که در قامت یک اثر ممتاز مانایی رخ مینماید . و گردبادی به راه میندازد که تابوهای چندین هزارساله را به هوا بلند میکند .
و از همه زیباتر تقدیم این شعر به خاله زهرای عزیز و الهام نازنین است که هرکدامشان به تنهایی یک ملتند .