به کدامین گناه کشته شده است

سلام

و

سراسر زیبایی بود و ادراک لذت برای خواننده چرا که با هر بیت کشفی تازه و شهودی بدیع به او دست می داد و در پایان هم شاعر به رندی و زیرکی تمام فلسفه ی هستی را از نو بنایی دیگرگون می کند که اگر چه مسبوق با سابقه است ولی نه با این کلام لطیف و این تصویر خیال انگیز ...
اما من با تیر سیاه موژه مشکل دارم و مشکل ام این است که این چنین شاعری چیره دست چرا باید به استعانت از کوتاهی و بلندی واج ها وزن را کامل کند ولی حاضر نباشد از هنجاری ادبی که بسیار هم تکرار شده است دست بکشد و هم چون سایر ابیات تن به نوآوری بسپارد ؟؟

که به تیر سپید خنده ی دوست

من بی سواد و نوآموز اما از عزیزان تقاضا دارم این تصویر را با هنجاری که شاعر تکرار کرده است و به سختی هم وزن اش را جفت و جور کرده است و حتی حاضر به آسیب رساندن به این شعر شریف شده است مقایسه کنید و بی پرده نظرات خویش را بگویید باشد که مرا درسی شود برای آموختن بیشتر و بیشتر که بهانه از این دورهمی ها و دید و بازدیدها آموختن است و انتشار فهم ...

البته ناگفته نماند مصرعی که من نوشتم بداهه به ذهن ام رسید و تنها در تقابل با مصراع شاعر عزیز بود و گر نه خود ایشان چون در فضا ی کار و اتمسفر آن قرار دارند بی گمان اگر بخواهند بهترین را می توانند بنویسند ...

و حرف آخر سپاس بی شمار است از شاعری که دیر آشنا شده ام با او ولی در همین مدت کم از قلم و اندیشه اش به اندازه ی عمری آموخته ام ...

درود بر شما شاعر گرانقدر
شعرتان موجز است و همین ایجاز کافی ست تا خواننده بداند عشق ضرباهنگی تکراری نیست، اتفاقی ست که یکبار می‌افتد و عاشق در خودش تکرار می‌کندش!
عشقی که پرداخته‌اید از نوع عشق پروانه‌وار نیست چرا که میاندار دارد، که اگر پروانگی معیار بود، سوخته کی مهلت بیان دارد.
در مصرع پیشنهادی با سلمان مولایی عزیز هم‌رأی‌ام و انگار تصویرتان آنقدر پررنگ بوده که این بخش از شعر فدای تصویر ذهنی‌تان شده است.
دو ترکیب را هم اشاره‌ای می‌خواهم بکنم. اولی ترکیب «پیر بی‌خانقاه» که انصافاً قافیه قابل حدسی نیست و از این حیث به تمام قوافی شعر برتری دارد اما انگار به یکباره و بدون پیش‌زمینه یا ادامه‌ای میان شعر قرار گرفته است و رابطه‌ای با عناصر دیگر شعر برقرار نمی‌کند.
دومی ترکیب «جرم و تقصیر برق چشم سیاه» ذهن را می‌برد به این سو که بلندی مصاریع در این مورد باعث شده ترکیباتی مثل جرم و تقصیر و اضافه‌شدن برق و چشم به یکدیگر تنها بار طولانی شدن مصراع را به دوش می‌کشند. البته این نظر صرفاً بر اساس تجربیات شخصی‌ام در ابیات طولانی ست حال آنکه ممکن است شاعر منظور دیگری داشته و از دید خواننده‌ای چون من پنهان مانده است.
زین سبب جسارتم را ببخشید
قلمتان همواره پربار

سلام
یکی پیش خالزن رفت تا بر پشت او._ چنانکه رسم عیاران بود _ نقش شیری بزند . پس خالزن به کار مشغول شد . اما مرد که درد سوزن بر او گران آمد گفت کجایش را میکشی ؟ گفت از سر شیر شروع کردم . گفت اصلا سر نمیخواهد برو سراغ جای دیگر . مرد به سراغ شکم شیر رفت اما باز آن عیارک از درد بنای اعتراض گذاشت ، که شکم نگذار .. بار سوم آن استاد به کار دم شیر پرداخت و باز هم قصه ی عجز آن مرد که دم نمیخواهد این شیر . عاقبت آن اوستاد که نقش بر بدن میزد گفت : شیر بی سر و دم و شکم را چه کسی تابحال دیده برو که نه مرد این میدانی .


حکایت بنده هم از همین دست است . که نه عروض میتوانم نه قالب میدانم و نه صنعت . و در عین حال میگویم شاعرم . خاصه زمانی این ضعف خود را بیشتر میبینم که پای چنین اشعاری هم میرسم و حکایت خجلت میشود و حدیث عجز از نوشتن . که اگر اینان شعر میگویند پس من اینجا چکاره ام ؟ و نیک میدانم اگرچه گاه به شعر از راهی دیگر ( و نه از طریق روشن افاعیل ) نزدیک شده ام اما آنهمه شلوغی و هورای دوستان از استحقاق قلم مانا نیست که از شخصیت جنجالی او و صد البته مهربانی دوستانش سرچشمه میگیرد .
و اما شعر شما بزرگوار .. راستش را بخواهید هرچند در سرودن به همان عیار حکایت بالا شبیهم که سر و دم شیر را بخاطر عجز خود برنتافت . اما در عوض شعر خوب را میشناسم چون در محضر اساتید کسب فیض کرده و از باده ی ادبشان سرمست شدم . نقدهای زیبای شما باعث شد به صفحه تان آمده و مروری بر گلستان قلمتان داشته باشم . و اینجا بود که فهمیدم علاوه بر اینکه در حوزه ی نقد و تدریس توانایید در شعر نیز ، لطیف و قوی هستید . دیشب تصمیم گرفتم که در پای این شعر مطلبی بنویسم که به امر دیگری مشغول شدم و کامنتهای نقد سلمان عزیز و آقای شاه محمدی بزرگوار را دیدم مجددا برگشتم .
از آنجا که نکات ریز و درشتی را عزیزان نوشتند بنده فقط برای ترکیب " پیر بی خانقاه " چیزی بنویسم . همانطور که مستحضرید ، عرفان اسلامی چهار وجهه دارد . یا بهتر بگویم از تلفیق چهار عنصر تشکیل شده ،:

حکمت هندی و دانش ذن
فلسفه نوافلاطونی
ایدئولوژی اسلامی
و
حکمت میترا یا خسروانی


که شرح هرکدام از آنها زمان و حوصله میبرد . در عرفان به کسانی که طی طریق کرده و به مدارج معنوی بالا رسیده اند ، و دارای مریدانی هستند ، اصطلاحا پیر گفته میشود . و خانقاه ، در واقع مکانی بود که پیر با مریدانش در آنجا به انجام مناسک عرفانی و درس و موعظه و سماع و .... مشغول میشدند . پس در وهله ی اول پیر بی خانقاه اشاره از بایکوت شخصیتی قهرمان این شعر است که با اینکه به مقام پیری رسیده ولی به او خانقاهی نرسیده و قدر او را کسی ندانسته . دوم میتواند نشان از ضعف اقتصادی اش باشد که این پیر نتوانسته مکانی برای موعظه و تدریس مریدانش دست و پا کند . سومین معنایی که از پیر بی خانقاه استنباط میشود ، مکان گریزی و باد پیمایی اوست که ذوق و شوق ادراک او را بیقرار کرده چنانکه در خانقاه نمیگنجد . چهارمین مفهومی که میتوان ازین ترکیب برداشت کرد ، کنایه است به نقصان پیر که یعنی هنوز به مقام جلوس در خانقاه نرسیده داعیه ی پیری دارد .
باری ممکنست شاعر همه ی این مضامین را کمتر یا بیشتر مد نظر داشته یا اصلا منظور باطنی او ازین ترکیب غیر از این مواردی باشد که عارض شدم . اما نمیتوان منکر گستردگی و تعدد ابعاد بیرونی و درونی این ترکیب شد . و این فقط گوشه ای بود از جمالات این جمیل که با همان نور فانوس پروفایل خودش قائل به کشف آن شدم .

سپاس از تحملتان

باید آموخت عاشقی را از
آن که با یک نگاه کشته شده است

قاتلش کیست تا بپرسم از او
به کدامین گناه کشته شده است


از میاندار عشق پرسیدم
مهر آیینه از چه بی خبری

که به تیر سیاه موژه ی دوست
پیر بی خانقاه کشته شده است


گفت آیا چنین سئوال خطا
از میاندار عشق می پرسی

او که خود هم به جرم و تقصیر
برق چشم سیاه کشته شده است


راز پنهان عاشقی را من
از خداوند عشق پرسیدم

 دیدم ای وای او که قبل از ما
در گریبان آه کشته شده است


با احترام به ساحت بلند شعر و ادب ایران زمین

غزل را که خواندم، بویژه در بیت آخرین (مقطع) یاد مطلع غزلی معروف از "لسان الغیب حافظ" افتادم:
"در ازل پرتُو حُسنت ز تجلّی دم زد
عشق پیدا شد و آتش بِهمه عالم زد"
که در اینجا و البته به زعم کمین، به نوعی شاهد روند و روایتی معکوس هستیم تا به نقطه ی آغاز می رسیم.
اما نمیخواهم در این باره مطلبی عرض کنم به دلیل اینکه در مصرع آغازین این غزلِ "عاشقانه-عارفانه" با ایهامی لطیف و مستتر روبرو شدم که موجب تلنگری شد تا بخود بیایم و کمی تامل کنم که؛ آیا به حال و احوال "عاشق مقتول"(به زعم کمین عاشقی ضعیف) بپردازم یا به وصف و اوصاف معشوقی عاشق کش و "قاتل".
و اما در این "شهرآشوب" شاعر دل به دریایی می زند تا سهم و آهنگِ غزلِ ناتمامِ خود را - با توانایی - از امواج سبک و آرام و البته پی در پیِ این دریا بردارد.
"بحر خفیف مسدس مخبون"
"فَعَلاتُن مَفاعِلُن فَعَلُن"
اگر چه هنوز آنگونه که باید - به شخصه - با تطویل مصاریع به برخی طرق امروزی کنار نیامده ام اما، وقتی با اثری اینچنین - پخته از هر حیث - روبرو می شوم چاره ای جز تعریف و تحسینش ندارم.
پیداست که شاعر علاوه بر تواناییِ سرودن در این بحر، عاشق سرودن در آن نیز هست.
گواه این مطلب را می توان تکرار دوباره ی آهنگ فوق در هر مصراع خواند:
"فَعَلاتُن مَفاعِلُن فَعَلُن، فَعَلاتُن مَفاعِلُن فَعَلُن"
شاعر با تکرار این "میزان" در هر مصراع یک وزن "دوری" متناوب الارکان می سازد، مزین به سکوتی یک ضربی در میانه ی هر دو میزان، که اهمیت این سکوت یک ضربی به قدریست که این غزل را به یک اثر متفاوت تبدیل میکند تا به زیبایی هر چه تمام هم در ظرف شعر و هم در ظرف موسیقی بگنجد.

با احترام
ابراهیم هداوند
۱۲/ ۰۶/ ۱۳۹۹