قطعه سکوت

نقد ساختاری غزل (قطعه ی سکوت)
سروده ی آقای وحید سلیمی بنی
سلام

قصه می گوید ندایی آسمانی با من امشب
قصه ای از سرزمینی باستانی با من امشب

قصه ی پر رنج و درد مردمی در خود گرفتار
داستان حیله هایی از تبانی با من امشب

قصه هایش مثل لالایی برایم نیست اما
 بغض دارد بغض فریادی نهانی با من امشب

این ندای آسمانی حرف دارد با سکوتش
پرده می پوشد به حکم ناتوانی با من امشب

قصه گو از راز گفتن گرچه با من بیم دارد
می سراید قطعه ای تا بازخوانی با من امشب
(وحید سلیمی بنی)

انتخاب وزن مناسب یکی از ضروری ترین مهارتهای شاعری در سطوح بالای شعره که آقای سلیمی بخوبی از اهمیت آن آگاه است.
چهار رکن فاعلاتن(بحر رمل مثمن سالم)، وزنی مناسب و متناسب با سرودن گلایه ها و دردهای اجتماعی ست، و به دلیل ظرفیت بالا در واژه پذیری، پتانسیل بیانی بالایی برای این قبیل سروده ها دارد.

شاعر در غزل (قطعه ی سکوت)، تنها در چند مورد از اختیارهای زبانی ادغام و تغییر کمیت(کشش) استفاده کرده، وبا استفاده نکردن از اختیارات وزنی(که البته در این بحر به ندرت اتفاق می افتد)، غزلی روان و خوش لحن خلق کرده است.

انتخاب ردیف خلاقانه ی (با من امشب)، که در طول و عرض شعر اثر برجسته دارد یکی دیگر از نقاط قوت شعر است.
در مورد قوافی، اگر موشکافانه بررسی کنیم، (ی) الحاق شده به کلمات قافیه، در تمام ابیات نقش و معنای یکسان ندارد:
در مصاریع اول و دوم و ششم(آسمانی، باستانی، نهانی)، (ی) انتهایی یای نسبی است،
در حالیکه در مصرع های هشتم و دهم(ناتوانی، بازخوانی) یای مصدری است،
و در مصرع چهارم (تبانی)، (ی) پسوند نیست و جزئی از کلمه است،
البته این تفاوت نقش و معنا در خوانش عمومی شعر محسوس نیست ولی در نگاه انتقادی، و نیز در صورت لطیف الطبع بودن مخاطب، قابل کشف و احساس است.
مانند این که حصیری زیبا و با کیفیت بافته شود ولی رنگ یکی دو رشته از الیاف به کار رفته در آن، اندکی با رنگ بقیه ی الیاف متفاوت باشد.

در بیت دوم:
قصه پر رنج و درد مردمی در خود گرفتار
داستان حیله هایی از تبانی با من امشب

جابجای واژه های (رنج) و (درد) خالی از لطف نیست(به دلیل ممانعت از قرار گرفتن دو حرف یکسان \\"ر\\" و سهولت خوانش):
قصه ی پر درد و رنج مردمی در خود گرفتار...

در کل:
غزل (قطعه ی سکوت) سروده ی شاعر توانا و منتقد تیز بین، دوست عزیزم آقای وحید سلیمی بنی، از نظر ساختاری، غزلی مبتنی بر اصول ساختاری غزل، با کیفیت بالا، و برخوردار از استحکام وزنی بود، و باید به این هنرمند کهنه کار برای خلق چنین اثری تبریک گفت.
سخن به درازا کشید و نقد محتوایی این اثر زیبا و تفکربرانگیز خود مجالی جداگانه، و چه بسا فراختر می طلبد.
(م. فریاد)

زنده باشید

قصه می گوید ندایی آسمانی با من امشب
قصه ای از سرزمینی باستانی با من امشب

قصه ی پر رنج و درد مردمی در خود گرفتار
داستان حیله هایی از تبانی با من امشب

قصه هایش مثل لالایی برایم نیست اما
بغض دارد بغض فریادی نهانی با من امشب

این ندای آسمانی حرف دارد با سکوتش
پرده می پوشد به حکم ناتوانی با من امشب

قصه گو از راز گفتن گرچه با من بیم دارد
می سراید قطعه ای تا بازخوانی با من امشب

"وحید سلیمی بنی"


با احترام به ساحت بلند شعر و ادب ایران زمین

نوشتن مطلب آنهم با زمینه ی سبز رنگ - حتی موافق - پای اثر جناب "وحید سلیمی بنی" که خود استاد نوشتن اینگونه مطالب هستند، جرات و جسارت میخواهد. نه اینکه کمترین جسور است، نه! فی الواقع درج این مطالب بیشتر نشانه ی ارادت بنده است به استاد "سلیمی بنی" ارجمند .
و اما....
نمیدانم چرا...! غزل را که خواندم - قبل از آنکه به محتوا و ساختار غزل بپردازم - ناخودآگاه - دلم خواست بجای ردیف "با من امشب" ردیفِ "دارد امشب" میخواندم! اگر چه دوباره خواندم و به اهمیت و ضرورتِ بکارگیری ردیفِ "با من امشب" پی بردم، اما باز دلم خواست با ردیفِ "دارد امشب" می خواندم!
... باری از این اختلاف سلیقه بگذریم که لابد ریشه و پیشینه ای ذهنی دارد و یحتمل پیشتر غزلی با آن ردیف خوانده ام و در ذهنم مانده است.

"قطعه سکوت" مرا یاد اثری با همین نام از جان میلتون کِیج؛ (معروف به جان کِیج) فیلسوف، آهنگساز، شاعر، و نظریه پرداز موسیقی انداخت، که شاید مشهورترین اثر او بشمار می رود. در این اثر که (چهار دقیقه و سی و سه ثانیه) طول می کشد، نوازنده یا نوازندگان، بدون نواختن حتی یک نت، این زمان را روی صحنه در سکوت می‌گذرانند و حاضران در سالن را به شنیدن صدای سالن (در واقع صدای سکوت)دعوت می‌کنند. و این بهترین اجرا برای ارائه ی مفهوم سکوت بود که عملا شکل نگرفت.

و نیز "قطعه ی سکوت" مشتمل بر پنج بیت، با ساختاری منظم و منسجم، و آنکادر شده، بر وزن: "فاعِلاتُن فاعِلاتُن فاعِلاتُن فاعِلاتُن" (بحر رمل مثمن سالم)
شبانه و در خلوتی شاعرانه طلوع می کند. خلوتی پر از هیاهو، پر از قصّه های غصّه دار و پر از بغض و درد!
شاعر با بکارگیری ردیفِ خاصِ "با من امشب" به وضوح به نوع نگرش و دغدغه های خود اشاره دارد.
غزل در عین سادگی و با مضمونی آشنا از محتوایی متفاوت و قابل تامل برخوردار است. بر خلاف انتظار - شاعر از یک "ندای آسمانی" بجای ندای درونی بهره می گیرد تا به لطایف الحیل از اهمیت موضوع و ابعاد وسیع آن - در مقیاسی آسمانی - خبر بدهد. به تعبیری آوازه ی قصّه های غصّه دار و درد و رنج مردمِ سرزمینی با تمدنی کهن را از آسمان می شنود!
شاعر اثر را در قالب غزل و با حداقل ابیات می سراید تا عمدا فرصتی برای پرداختن به قصه ای از هزاران قصه ی آشنا و دردآورِ این "کهن بوم و بر" باقی نماند. فی الواقع سکوت می کند و این مهم را - به لطافت - بر عهده ی مخاطب میگذارد و به این شیوه "قطعه سکوت" را محتوا و مفهومی درخور می بخشد و نیز این وجه تسمیه را برجسته و نمایان می سازد:
"این ندای آسمانی حرف دارد با سکوتش
پرده می پوشد به حکم ناتوانی با من امشب"
اما انگار مقرر است که همچنان آسمان شانه ی ناتوانی از زیر بار امانت خالی کند تا این بار قرعه ی کار بنام "سکوت" رقم بخورد و هر مخاطب "خود حدیث مفصل بخواند از این مجمل"

با احترام
ابراهیم هداوند
یکم شهریور ۹۹