\چندمن\ (مجموعه شعر)

سلام دوباره دوستان
از اونجایی که مطلب محمد شریف صادقی عزیز مفید بود بااجازه تیک نقدشو میزنم که دیگر دوستانم اگر مایل بودن در این گفتمان شرکت کنند
لازم به ذکرست این مجموعه ۵ شعر مجزا می باشد که فاصله گذاریشان اینجا نمایش داده نشده مخلصیم

درود بر آقای بدری که بعد از مدت‌ها هنوز مصراع‌های آغازین «سطل آب دست به دعا...»یش در ذهنم نقش بسته. «...نیت باران خیر نیست...». راستش بعد از خواندن شعر اول و ایده فوق العاده «چندمن» به عنوان ابرقهرمان (شبیه سوپرمن و بتمن) آفرین گفتم و به نظر خیلی بیان قشنگی بود. اما به عنوان مخاطب عام حس میکنم می‌شود شعر را پخته تر کرد. راستش با خودم گفتم چرا شاعر از «صد من از من های من» یا «صد من از من» (ایهام: ۳۰۰ کیلو از من😁 - برای تاکید بر زیادی یا ...صد منِ شخصی از وجود من) استفاده نکرده مثلا برای تاکید بر تعداد و اوج آشفتگی (نمیدانم این پیشنهاد می‌تواند به شعر کمکی کند یا نه).
پرسشی که داشتم شاید خنده دار باشد ولی سوال این است که چرا شاعر مثلا «من‌های بسیاری» به کار برده. قبول دارم که در سه جمله اول الگوی هجایی خیلی شبیه به هم است (به ترتیب: مستفعلن- مستفعلن فع - مستفعلن فعولن). هر چند در شعر سپید با عروض عادی سر و کار نداریم و رفتار هجاها پیچیده تر است. اما به نظرم «بسیاری» از نظر صوتی و معنوی وظیفه موسیقیایی خاصی ندارد. حالا در نظر بگیرید. مصراع اول شعر اول چه بود؟ «از خاک من». یک کلمه آمده که با «خ» یا «خا» شروع می‌شود و بعد هم «من».
اگر در مصراع دوم شاعر بگوید:
از خاک من
یک خروار من (یا... یک خرمن من!) (یا...صد من از من)
قصد جدایی دارند.
کما اینکه اگر بگوییم:
من های زیادی از
زمین من [یا...سرزمین من]
جدایی طلبند (وزنش شبیه رباعی شد😂)
الان به نظرم کلمه خاص است. نمی‌شود گفت در ترکیب« از خاک من...یک خروار من[یا یک خرمن من]» یا برعکس آن (=جابجایی مصراع ها) می توان خروار را با بسیار و فراوان و غیره جایگزین کرد. سوال من است که مثلا «بسیاری» در اینجا وظیفه خاصی دارد به عنوان یک قید یا نه.
مثلا در «فرو(پا)شی (پا)یتخت من است» الان جدا از تناسب معنوی فروپاشی، نمی‌توان آن را با «شورش» و کلمات دیگر جایگزین کرد چون وظیفه معنوی و صوتی خاصی را ایفا می‌کند.
البته من هم به جهت پیشنهاد و هم به جهت بحث یادگیری می‌پرسم که جایگاه کلمات را چگونه باید انتخاب کرد؟ مثلا در
با انگشتِ شست و اشاره؛
هفت تیری می سازد
تا به دشمنِ فرضی شلیک کند
و من درونِ خودم
بی صدا کشته می شوم
اینجا به نظرم هیچ کلمه ای را نمی توان جایگزین کرد که مقصود شاعر را بهتر برساند و تناسب صوتی و معنوی عالی‌ست (بهترین قسمت شعر اولتان برای من).
البته من ادعا ندارم پیشنهاداتی که مثلا به جای من های بسیاری و...دادم بهتر هستند. صرفا وظیفه کلمه بسیاری برای من مشخص نیست و البته...این مورد را چون چیزی فی البداهه به ذهنم رسید اشاره کردم.

محمد شریف صادقی

حالا که پنجره ها سبز شد خاطره ای تعریف میکنم از یک غزل مولانا که یکبار خونده بودم و البته به اسم فامیلی آقای «بدری» هم ارتباط داره...(صرفا جهت همون موسیقی شعر). در واقع از صفحه آقای بدری سوء استفاده میکنم😂
مولانا یک غزل ملمع داره که فکر کنم ۲۹ بیته (۱۵ بیت فارسی ۱۴تا عربی).
یکی از ابیاتش اینه:
و اَرَی البدر تُکوّر و اری النجم تُکدّر
و اری البحر تسجر و اری الهلک تفاقم
سرتون رو در نیارم. سه جمله اول این شعر اشاره به سه آیه در سوره تکویر دارن: اذا الشمس کورت(چون خورشید درهم پیچید)...اذا النجوم انکدرت(چون ستارگان بی فروغ گردند)...اذا البحار سجرت (چون دریا گداخته گردند). در واقع جلال الدین یک توصیف قیامت گونه از رستاخیز معنوی خودش ارائه میده.
حالا نکتش چیه؟ مولانا در جمله اول میگه «و اری البدر تکور»: و دیدم که ماه(=بدر) در هم پیچیده شد. در صورتی که در سوره تکویر به بدر یا قمر اشاره نشده و فعلی از ماده تکویر در این سوره و در سوره های دیگه همراه با قمر و بدر نیومده. خب مولانا به سادگی میتونست بگه «و اری الشمس تکور» (و دیدم که خورشید در هم پیچید». از نظر معنوی و آرایه های ادبی مرتبط با محتوا، شمس انتخاب معقولتریه. وزنشم کاملا درسته. اما مولانا به طرز عجیبی گفته «و اری البدر تکور!» من مدت ها ذهنم مشغول بود که شخص مطلع و دانشمندی مثل مولانا چرا تلمیح رو به یکباره مخدوش کرده. اما بعد متوجه نکته مهمی شدم. به رقص حرف «ر» خصوصا در انتهای کلمات دقت کنید (اری را ارَ بخونید و به واژه بد وصل کنید مثل قرائت قرآن)
و ا«ر»ی البد«ر» تکو«ر» و ا«ر»ی النجم تکد«ر»
و ا«ر» البح«ر» تسج«ر»...
دقت کنید چقدر تناسب موسیقیایی به واسطه تبدیل «شمس» به «بدر» به وجود میاد. حتی بین بدر و بحر هم تناسب بهتری برقرار شد.
بله گاهی موسیقی صوتی رو شعرا به هماهنگی معنوی هم ترجیح میدن. اینکه شاعر بفهمه کجا باید کدوم رو ترجیح بده (البته اگر جمع میان این دو ممکن نباشه) به مهارت و تجربه شاعر برمیگرده و ایضا ذوق مخاطبان.