کوچه

با سلام و عرض ادب فرهیختگان عزیز و ارجمندم

با یک نقد دیگر در خدمت شما ادیبان ارجمندم هستم. شعر ((کوچه)) از استاد فخوری عزیز و ارجمندمان. البته پیش از آنکه بخواهم نقدم را بنویسم لازم است ابتدا گلایه خود را مطرح کنم. بنده تمام اعضای فرهیخته و ادیب، شاعران و شعر دوستان این محفل را دوست دارم. هم اعضای قدیم سایت شعر ناب را و هم اعضای جدیدتر. ما برای اینکه محفل ادبی مان پررونق باشد و برای اینکه چراغ این خانه روشن بماند، لازم هست تا اولاً اعضای قدیمی تر ضمن حفظ فعالیت مستمر خود، توجه بیشتری نسبت به اعضای جدیدترمان داشته باشند. هر شاعری دوست دارد شعرش خوانده شود و اثرش دیده شود. اگر غیر از این بود هیچ کس شعرش را منتشر نمی کند. این نیاز دیده شدن که خیلی هم طبیعی و فطری هست برای جامعه ی شعری ما علاوه بر اینکه نیاز است باعث دیده شدن پیامی که شاعر برای جامعه دارد می شود. بیداری و آگاهی هر جامعه ای بهرحال تا حدودی مرهون قلم شاعران و عالمان آن جامعه است. از طرف دیگر بنده شخصاً از اعضای فرهیخته و ادیب، شاعر و شعر دوست و گرامیان ارجمندم درخواست دارم در آغاز ورود به جمع ما صبور باشند. حالا شاعرانی که شعرشان دیده می شود و پرمخاطب هستند و مشاهده می کنید که حجم نظرات پای شعر ایشان بیشتر هست، مرهون تلاش ها و فعالیت هایی است که در سطح شعر ناب این بزرگواران از خواندن اشعار سایر عزیزان و نوشتن نظر و نقد و برخورد مهربانانه با مخاطبان و سایر فرهیختگان داشته اند و شاید برای این دیده شدن چند سال فعالیت ادبی مداوم صورت گرفته است. این صبوری خواهش من این هست کمی با فعالیت بیشتر همراه باشد. در آغاز ورود شناخته شدن یک شاعر برای سایر اعضای فرهیخته شعر ناب مستلزم صرف زمان و انجام فعالیت هست. حتی اگر شعری خیلی هم ناب و درجه یک باشد بدون فعالیت ادبی مهربانانه کمی دور به نظر می رسد که در جایگاه واقعی شعرشان دیده و پسندیده شود. بنابراین شاعران و فرهیختگان ارجمندم که آثار شایسته دارند این فعالیت مهربانانه را برای دیدن شدن آثارشان در دستور کار قرار دهند تا از پیام و محتوای شعر ایشان سایر فرهیختگان و مردم جامعه یمان نیز بهره مند گردند. و نکته ی دیگر اگر واقعاً شعری در سطح فاخر سروده شود، قطعاً شاعر چنین شعر برجسته ای، خود نیز از فرهیختگی سرشار خواهد بود. و اما نکته ی دوم اینکه در جامعه ی ما احترام به بزرگان یک فرهنگ شایسته است و پاسداشت این فرهنگ بر جامعه شاعری به مراتب ضروری تر و بایسته تر شناخته می شود.

اما بپردازیم به شعر، همانطور که از نام و متن شعر پیداست، شعر با توصیف پدیده ها خاطره های قدیمی را زنده می کند. تمام اشیاء پیرامون از در و پنجره و درخت و کوچه و غیره این خاطرات را تداعی می کنند. شاید بپرسید گاه این در کهنه و فرسوده چه ارزشی دارد؟ ارزش آن برای دارنده محفوظ است توام با همه خاطراتی که از این اشیاء همراه خود دارد. بنابراین اینجا این در و پنجره و درخت و کوچه نمادی است برای بازیابی آن خاطرات. ضمن اینکه می تواند معانی و مقاصد دیگری نیز استحصال نماید. بعنوان مثال ((پنجره)) در ارتباط با ((رد طوفان نگاه)) ضمن نماد ارتباط و جستجوی دوست و آشنا و همسایه و مخاطب در حضور ((نگاه))، با وجود حضور ((طوفان)) وقوع یک خاطره تلخ و یا حتی شوم را نیز تداعی می کند. حضور طوفان و عوامل دیگر مثل باد و گرد و خاک و پرده که شاعر ممکن است نام نبرد نیز تداعی می شود و قابل تصور هستند که این عوامل نیز کارکرد نمادین خود را حفظ خواهند کرد.

درخت توت نیز مخصوصاً کهن و سایه دار نماد تجربه، فراست، دانایی، حفظ ارزش ها و اصالت ها، تداعی خاطرات مخصوصاً با توجه به لفظ کهن، تواضع، پرباری و فایده مندی و در همراهی با سایر اجزا بدون اینکه شاعر نام ببرد مثل سایه، گنجشک، کلاغ و غیره نیز تداعی می شود که شاعر با عنوان کردن شیرینی میوه ی درخت توت، خاطره های شیرین را به تصویر می کشد. همینجا مهربانی محبوب و این که اجزا و نمادها و خاطره به یمن مهربانی او پابرجاست، عنوان می شود. بنابراین این سروده در وصف محبوب بی همتای شاعر سروده شده و قطعاً برای شاعر اثر بسیار حرمت دارد.

((بسکه نوشیده آب از دست مهربان تو))

در ادامه تصویرسازی ها ((نبودن)) با دیوار کاهگلی و عنکبوت و سقانه خانه که یادآوری حکایات و خاطرات بیشتری است به تصویر کشیده می شود. چرا که شمع در سقانه خانه نماد معشوق است و شمع های سوخته جای خالی معشوق را حکایت می کند. و شاعر با تعبیر ((غبار زمان روی شمع های سوخته و بی آرزو)) این طور تعبیر می کند که انگار قدر معشوق را نشناخته و ندانسته و آنطور که باید از وجود معشوق بهره نبرده است. در اینجا شاید یک دلشکستگی کوچک از معشوق می تواند همراه با پشیمانی باشد و آرزوهای سوخته، آرزوهایی که هیچ وقت نشد که برآورده شوند و یا تعهدی که فرصت نشد عملی شود مثلاً یک سفر زیارتی به مشهد مقدس همراه با معشوق، نمی دانم بهر حال هر عاشقی به معشوق خودش قول هایی می دهد. در نبود معشوق همه چیز رنگ می بازد حتی خیابان پیر و خسته به نظر می رسد. البته ما متوجه برجسته سازی های شعر و جانبخشی به خیان و کوچه هستیم و هم اینکه خیابان و کوچه می تواند مجاز قلمداد شود از مردم و عابران کوچه.

((نعش کوچه)) : کوچه ای که معشوق در آن نیست مرده به نظر می رسد. تشبیه کوچه به نعش، وجه شبه اینجا رنگ باختن کوچه مدنظر بوده است که رنگ نعش نیز پریده است. از آنجا که وجه شبه واضح و مشخص است نیاز به بیان آن توسط شاعر نبوده است و به قرینه معنوی حذف شده است به چنین تشبیهی که وجه شبه از آن حذف شده باشد، تشبیه بلیغ می گویند. آوردن چنین تشبیهاتی در شعر می تواند اثر ماندگاری را برای شاعر به یادگار بگذارد. قدرت این تشبیه در شباهت مشبه و مشبه به در وجه شبه است. بنابراین اینجا هم ما با یک تشبیه قوی مواجهه داریم. در پایان هم شعر با یک تضمین موثر و فوق العاده که یک پایان بندی قوی محسوب می شود، از نصرت رحمانی رحمه الله علیه به پایان می رسد که به رسم امانت داخل گیومه قرار داده شده است.

متشکرم از اینکه به مهر مطالعه فرمودید. امیدوارم به خوبی حق مطلب را ادا کرده باشم.

با تجدید سلام و احترام.

تابنده باشید به مهر

بانام ویاد خدا وبادرود بر استاد عزیز جناب فخوری ارجمند
ابتدا تشکر می کنم ازجناب محمدی عزیز به خاطر نقد استادانه شان براین شعر
شعرزیبایی ازجناب فخوری عزیز
البته من قصد صحبت کردن درباره ی این شعر راندارم فقط نظری از جناب فخوری خواندم وبر آن شدم که چند جمله ای در موردش بنویسم
🌼 جناب فخوری در یکی ازکامنتهایشان درزیراین شعر بحثی را پیش کشیدند که فک کنم چکیده اش درمورد ساده نویسی یا پیچیده نویسی بود کاری به درست وغلط بودن حرف ایشان ندارم گرچه خودمم تاحدودی با نظرایشان موافقم هر حرف قلمبه سلمبه واستفاده از چند تا جمله ی دهن پرکن وواژه های نامانوس شعرنیست و درمقابلش هر نوشته ی ساده وبی پیرایه ای راهم نمی شود شعردانست وباید تعادل درنوشتن رعایت شود
بنابراین بدندیدم مطلبی راکه مدتی پیش هم درسایت ارسال کرده بودم رااینجا کپی کنیم

🧊🌼ساده نویسی یاغامض نویسی 🌼
ساده نویسی یا غامض نویسی موضوعی است که همیشه برسرش بین ادیبان وشاعران بحث بوده ومانندجنگ سپیدوکلاسیک همچنان ادامه دارداین وسط یه عده آن قدر تندروی کرده اند که کلا شاعریت شاعران بزرگی مثل سعدی که اشعارش روان است رازیرسوال برده اند وسعدی را حتی شاعرنمی دانند!
و باعث شده اندعده ای نوآموز هم دچار این اشتباه فاحش شوند که پس سعدی وکسانیکه مثل او روان می نویسند اصلا شاعرنیستند و به تبع آن خیلی از نو آموزان شعر دچاردوگانه گی شده اندکه چگونه بنویسند که مورد قبول باشد واصلا آیا ساده نوشتن خوب است یابد

یک عده هم که به اشتباه دراشعارشان کلی لقمه رادوردهانشان می پیچند ودچارتصنع می شوند وخودرا تافته ی جدابافته وباسوادتر می دانند ادعا دارند که ، پیچیده نویسی کارهرکسی نیست ویک جوری وانمودکرده اندکه انگارهرکس پیچیده می نویسد شق القمرکرده ویک سروگردن بالاتراست ازدیگران ، که من اتفاقا بااین حرف کاملا مخالفم ..اتفاقا ساده نوشتن سخت ترین شکل نوشتنه!! وکارهرکسی نیست

درابتدابرای روشن شدن بحث توجه شما راجلب می کنم به چندنکته :((سهل ممتنع از جمله واژه هایی است که در ابتدا در ادبیات رواج پیدا کرد. اما امروزه در سایر زمینه‌ها نیز به کار برده می‌شود.ساده ترین تعریف سهل ممتنع این است که یک کار در ابتدا سهل و ساده به نظر برسد، اما وقتی می‌خواهیم آن را انجام دهیم، ببنیم که چندان هم ساده نیست و موانع زیادی برای انجام آن وجود دارد. شاید ساده‌ی ناممکن بهترین توصیف و تعریف مفهوم سهل ممتنع باشد.در ادبیات کهن ایران، سعدی را خداوندگار ادبیات سهل ممتنع می‌دانند.نوشتار او و اشعار او، بسیار روان و ساده است. به نظر می‌آید که جمله‌ها صرفاً با به زنجیر کشیدن کلمات ساخته شده‌اند. اما وقتی تلاش می‌کنیم مثل او ساده و روان بنویسیم، می‌بینیم که این کار، بر خلاف آنچه در نگاه نخست به نظر می‌رسد، چندان ساده نیست.در نوشته‌های معاصر، شاید اشعار قیصر امین پور، نمونه خوبی از ادبیات سهل ممتنع وجوداردامروزه، سهلِ مُمتَنِع به عنوان یک صفت برای توصیف هر کار یا فعالیتی که در نگاه اول ساده به نظر می‌رسد، اما در واقع دشوار و گاه ناممکن است به کار برده می‌شود.وقتی می گوییم سبک سعدی سهل ممتنع است؛ یعنی خوانندگان با خواندن اشعار سعدی به دلیل زبان روان و شیوایی که دارد ممکن است به نظرشان برسد که سرودن اینگونه شعر آسان است، اما در همین زبان روان و ساده چنان ریزه کاری‌هایی به کار رفته و چنان استحکام و قدرت جادویی دارد که سرودنش برای هیچ کس دیگر ممکن نیست و تا به حال هیچکس نتوانسته شبیه به سبک سعدی شعر بسراید

. زبان شعر سعدی به گونه ای است که هر کس در حد ادراک خـود آن را درک و معنی می‌کند و از خواندن آن لذت می‌برد. شعر سعدی برای هیچکس بیگانه نیست و همه به قدر فهم خود می‌توانند آن را بخوانند و با آن ارتباط برقرار کنند. در صورتی که بسیاری از اشعار دیگر ممکن است زبان سختی داشته باشند و فقط افرادی که دانش علمی بیشتری دارند بتوانند ازخواندن آن لذت ببرند یا اینکه شعرهایی چنان ساده و سطحی باشند که افرادی که دانش ادبی بیشتری دارند از خواندن ان لذت نبرند و یا هر فردی که ان را می‌خواند با یک بار خواندن از آن سیر شود.جادوی شعر سعدی و راز ماندگاری‌اش، همین ویژگی سهل ممتنع بودنش است. با خواندن اشعار سعدی، احساس نزدیکی و صمیمیت و سادگی به خواننده دست می‌دهد حال آنکه پشت این سادگی، پیچیدگی‌های زبانی و بلاغی زیادی وجود دارد. ))حالا نمیدانم چراعده ای تندرو سعدی رابااینهمه عظمت درکلام شاعرنمیدانندوشعرهایش راکلمات قصارمیدانند!درحالیکه هیچکدام ازشاعران پیچیده نویس دردنیاوحتی درخودایران مثل سعدی شناخته شده نیستندوشعرشان مورداقبال قرارنگرفته مانندشعرهای سعدی!مثلا خاقانی یانظامی َکه غامض نویس بودند ...
اینها .هیچ کدام آوازه ی سعدی ومولوی راندارند!ساده نویسی با ساده اندیشی تفاوت دارد ساده نویسی اتفاقابرعکس آنچه که عده ای فکرمی کنند سخت ترین نوع نوشتنهروانی وساده گی شعرنشان ازضعف شاعرنیست اتفاقا گاهی دلیلش تبحرزیادشاعراست ..

اتفاقاشاعرانی بیشتردست به دامان تصنع واستفاده ازکلمات قلمبه سلمبه میشوند که تخیل و احساس وعاطفه ی ضعیف تری دارند ....مولانا، سعدی، خیام، قیصرامین پور و خیلی ازشاعران بزرگ زبان شعریشان بسیارساده وروان بوده واتفاقاحتی شاعرانی هم که مانندحافظ دچارتکلف وتصنع شده اند اون شعرهایی ازایشان بیشترماندگارشده اکه زبانش روانتروساده تراست!مولوی را مثنوی نی نامه اش مشهورکردباآن زبان ساده وروانش شهریارراآمدی جانم به قربانت ولی حالا چرا حافظ را شعرگفتاغم تودارم گفتا غمت سرآید وخیام هم که اشعارش ساده وروانند ودرتمام دنیا طرفدارداره شعرهایش
خیام نیشابوری فیلسوف، ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و شاعر رباعی‌سرای ایرانی است که اگرچه جایگاه علمی خیام برتر از جایگاه ادبی اوست و لقبش «حجّةالحق» بوده‌است، ولی آوازهٔ وی مدیون نگارش رباعیاتش است که شهرت جهانی دارد.و ازهمینجاهم باید بفهمیم که آوردن چندجمله ی تاریخی یا علمی یافلسفی وگاهااستفاده وتقلید از اندیشه های نویسنده های دیگر درشعرودوردهن پیچاندن وکلی رمزو رازآلود کردنش دلیل شاعرخوبی بودن نیست وگرنه خیام می باید درشعرهایش ازستاره شناسی وریاضی می گفت !!! مگرخیام کم مطالعه میکرد مگردانشش کم بود؟! مگرنمی توانست علمش رابااشعارش هم به رخ دنیابکشد اما نکردچون میدانست شعرچیزی فراترازاینهاست

آوردن تلمیح ،تضمین ،ضرب المثل ووقایع تاریخی وغیره درشعرگرچه نشان ازمطالعه ی زیادیک شاعرمی تواندباشداما حتما نشانه ی شاعربرتربودنش نیست و درصورتی می تواند موفق عمل کنددرشعرکه زودفهم باشد وگرنه اگراینگونه بود شاعران فقط بایدبرای خودشان شعرمی گفتندو چهارتا عالم ودانشمند دوروبرشون
چون انسان های عادی حوصله ندارند برای خواندن دوبیت شعر فرهنگ لغت دست بگیرندویا علم جغرافی وفلسفه وتاریخ بخوانند وبرای فهمیدن معنی یک جمله ساعتها وقت بگذارند اگربخواهیم شعری مورداقبال قرارگیردباید درعین استفاده از آرایه های ادبی زبانش روان وساده باشد وگرنه فقط وفقط دانشمندان وتاریخ دانان وعالمان به سمتش می رفتنددرصورتیکه که اگر ازحق نگذریم همیشه اقبال مخاطبان ومردم عادی همیشه تعیین کرده که شعرکدام شاعربیشتر مورد توجه قرارگرفته است....

ساده گی هم به معنای نبودن آرایه وپیرایه درشعرنیست اما آرایه هم حدواندازه ای داردو نبایدآنقدرزیادباشد که شعرراپیچیده کند ویا مثل یک استخوان ازجادرفته ازشعر بیرون بزندومخاطب راخسته ودلزده کند ....من نوعی خودم راشاعرنمیدانم وخاک پای شاعران هم نیستم اما همین قدرمی دانم که به زورنمیشودشعرگفت تاتخیل وعاطفه ات آنجورکه بایدقوی نباشدوشعرجوشش نکندهرچقدرهم برشعرت پیرایه ببندی آنطورکه بایدبردل نمینشیند..‌..
شعرکه کتاب تاریخ وجغرافیا وفلسفه ومنطق نیست که کلی قضیه وحکایت ومثل راردیف کنیم که خودمان هم گم شویم درمیان کلماتمان !شعرحرفه دل کلامی مخیل وموزون ومقفی است که عاطفه واحساس دارد آرایه هم واجب است که داشته باشد اما زیادازحدش خوب نیست
نه تنها زیبایش نمی کندبلکه برعکس آن شعرمی شودمانندعروس قشنگی که چون عروس است وبایدبابقیه فرق داشته باشدوحتما آرایش داشته باشد،قشنگیهای خودش زیر صدمن کرم وسایه چشم وخط وسرمه ورنگ پنهان میشود وزشت ترمیشودوقشنگترنه
هرچیزی حدی دارد درهر کاری به قول شاعر
اندازه نگه دار که اندازه نکوست

✍️جمیله عجم(ب.و)