زیست

فلسفه
یکی از جذاب ترین مشغله های ذهنی بشر بوده است. انسان ضمن این که می کوشید جهان پیرامون خودش را بشناسد و پاسخ سئوالات اصلی و فلسفی خودش را بیابد، در عین حال تلاش می کرد که راه و روش زندگی خودش را هم تعیین کند. این مبحث هنوز هم پرجاذبه ترین مشغولیت ذهنی است و اگر با تعصبات و سطحی نگری ها ضایع نشود خالی از لذت هم نیست.
« زیست » مهرداد عزیز با یک واژه گزینی معکوس به مفهوم فلسفی دیرینۀ « حیات » ختم می شود که نخستین دلالت آن دلالت فلسفی است و سئوالات بزرگی را نظیر اینکه از کجا آمده ایم ، چرا آمده ایم وبه کجا می رویم بلافاصله در ذهن شنونده و خواننده متبادر میکند. پس با توسل به چند قرینه در متن شعر معلوم می شود که وارد یک صحبت نجیبانه و متواضع و استفهامی فلسفی شده ایم و باید ذهن خودمان را آماده کنیم و گرنه دست خالی از این فضا بیرون خواهیم آمد.
این فیلسوف ما چون شاعر است همیشه احساسات خودش را هم همراه می آورد و حزن و اندوه خودش را بیان می کند. نمی شود گفت که این اندوه فردی وشخصی است با یک مسامحه می توانیم آن را جمعی هم بدانیم:
« . . .
آه کین زیست عجب تحفه ی حزن انگیزیست
ظاهرش خطّه ی خوارزم و بُنَش چنگیزیست
. . . »
یا
« . . .
هرچه با ناله سرودیم و فغان تکراریست
سهم ما از خود و از ناله ی خود بیزاریست
بنویسید ز سرمشق زمان صدها بار.....
آه کین زیست عجب تحفه ی رقّت باریست
. . . »
البته باید به برخی از دوستان یاد آوری کرد که گرچه احساسات و عاطفه جزو ملزومات شاعری است و غم یکی از اصلی ترین سرشاخه های این عواطف و احساسات از هر نوع و رنگ می باشد، اما به جز نیهلیست ها و پوچ انگاران از هر نوع و سبک و اندیشه کسی خودش و بشریت را دست بسته اسیر غم نمی سازد. به ویژه در فرهنگ و تمدن و ادبیات غنی ما هرگز چنین چیزی مشاهده نمی شود که ارزش مکث و تأنی داشته باشد. هر جا صحبت از غمی هست راه برون رفت آن نیز نشان داده می شود و حتی تعریف از غم که آن را باید دوست داشت و از آن لذت برد:
«
لذت داغ غمت بر دل ما باد حرام
اگر از جور غم عشق تو دادی طلبیم
»
اما تدوین و تبلیغ این غم سیاه در بسته بندی های گوناگون در غرب تا دلت بخواهد.
»
و اما ، از احساسات که بگذریم می رسیم به فلسفه. گرچه خود این احساسات نیز بنوعی از همان نوع اندیشیدن ناشی می شود اما فعلا این دو را از هم جدا نگهمیداریم. در فلسفه به سه چهار تا سئوال همان ابتدا باید پاسخ داد یا از روی علم و اعتقاد، یا از روی ایمان و تلقین . هیچ فرقی نمی کند. در هر دو حالت پاسخ دهنده سرگردان و در شک وشبهه نیست و تکلیف خودش را در زندگی می داند:
« . . . معنای وجودیم . . . » شما می توانید آن را بخوانید راز هستی
« . . . به گمانم نگرفتیم اثر از مفهومش . . . » با کمی اصلاحات گویای این پرسش اساسی هست که آیا جهان، کائنات و حیات قابل شناسائی هست یا نه . . . » یا « . . . دانش و معرفت بشر دارای اعتبار است یا خیر . . . » . این شد دو تا سئوال اساسی فلسفه.
سوم این که بشر در چه راهی باید قدم بردارد. آیا راهی را که تاکنون آمده چگونه باید ارزیابی کند:
« . . .
دلخوش ِ افت ِ غم ِ کهنه ی دوران گشتیم
غافل از اینکه پس ِ افتِ حقیرش خیزیست!

چشم بر هم زدنی بود و به یک آن طی شد
با سقوط ِ ابد ِ رتبه ی انسان طی شد
. . . »
و
« . . .
ما که بازنده ی دیروز ِ همین قافله ایم
با چه رو در تب ِ رویای صعودیم هنوز؟!
. . . »
این سروده از جانب مهرداد عزیز و فکور در اصل در حالتی استفهامی بود اما ته زمینه ای هم از دیدگاهی خاص و راه نمودنی ویژه نشان می داد. بنده هم این جنبه های سئوال بر انگیز آن را اندکی برجسته کرده و بازتاب دادم.
این سروده زیبا و شکیل و پر معنا بود و چون پرمعنا بود بیشتر در معرض پرسش و کنکاش قرار می گیرد.
گرچه می شود در تعبیر و تفسیر هر بند صفحاتی را سیاه کرد، اما نیازی به این کار نیست که خوشبختانه مخاطبین آن خودشان هم دانا هستند و هم هنرمند بنده فقط از روی همان جذابیت صحبت های اینجوری به نوشتن این مطلب پرداختم. امیدوارم شما را خسته نکرده باشم.