دل

سلام بر خلیل خجسته حکیم در گوشه ای نشسته امین دلها دل بریده از خاک و گلها فخر الشعرا و ذخرالادبا سرور معظم و حبیب مکرم جناب شیخنا الاستاذ حضرت امین آزادبخت دامت عزه و ظله و برکاته
الله صمد تو دانی که سواد فقرم گواه و مرآت وجودتست قلم ناتوان است پناه آورد ز روسیاهی خود بر تو ای جوهر هستی که خطاب نکنندت با این لفظ مدد کن برین قلم جاری شود سخنان نغز
اول دفتر به نام ایزد دانا
صانع پروردگار حی توانا

اکبر و اعظم خدای عالم و آدم
صورت خوب آفرید و سیرت زیبا

از در بخشندگی و بنده نوازی
مرغ هوا را نصیب و ماهی دریا

قسمت خود می‌خورند منعم و درویش
روزی خود می‌برند پشه و عنقا

حاجت موری به علم غیب بداند
در بن چاهی به زیر صخرهٔ صما

جانور از نطفه می‌کند شکر از نی
برگ تر از چوب خشک و چشمه ز خارا

شربت نوش آفرید از مگس نحل
نخل تناور کند ز دانهٔ خرما

از همگان بی‌نیاز و بر همه مشفق
از همه عالم نهان و بر همه پیدا

پرتو نور سرادقات جلالش
از عظمت ماورای فکرت دانا

خود نه زبان در دهان عارف مدهوش
حمد و ثنا می‌کند که موی بر اعضا

هر که نداند سپاس نعمت امروز
حیف خورد بر نصیب رحمت فردا

بار خدایا مهیمنی و مدبر
وز همه عیبی مقدسی و مبرا

ما نتوانیم حق حمد تو گفتن
با همه کروبیان عالم بالا

سعدی از آنجا که فهم اوست سخن گفت
ور نه کمال تو وهم کی رسد آنجا

جناب فروغی کار شیرینی که نمودند گر چه گویا خالی از اشکال نیست غزل های عاشقانه را از مواعظ تفکیک نمودند این اثر شریف نشان از قوت قلم استاد در وادی عرفانست داستان چیست که زمانی حق عزوجل چنین ستبرشجرانی در باغ هستی غرس میکند و زمانی بایرستانی برهوت. تعبیری دارند فرنگیان به نام Zeitgeist و یا آنکه بگو روح زمانه و آنسان که درفضای مجاز آمده بود نخستین بار یوهان گوتفرید هردر شاعر و فیلسوف آلمانی این لغت شریف را در گلستان واژه ها کاشت و شان شاعر چنینست که هستی که آشوبناک و تو بگو Chaos است را سامان بخشد و مقید کند و درین قید و لاقیدی شرط و لاشرطی بل لابشرطی هاست که رخ مینماید آنکه نهانست و دریغ با همه رخ نمایی ها
دایما او پادشاه مطلق است
در کمال عز خود مستغرق است
او به سر ناید ز خود آنجا که اوست
کی رسد علم و خرد آنجا که اوست
سلام الله بر تو ای شاعر و عارف یگانه استاد عطار قدس سره محبوب من واقفند که این دو بیت از عویصات و غرر کلام شیخ و ادبیات سترگ فارسیست علاوه ی آنکه سه استوانه عالم علم مرحوم آخوند، مرحوم کربلایی و مرحوم اصفهانی درر و گهر عدیده ای ذیل بیت دوم به یادگار نهادند و چه زیبا گفت آن عزیز مضمونا که حکیمان خون دلها خوردند رنج و شکنجه ها تحمل نمودند خون مبارکشان ریخته شد و با همه ی این ها گفتند ما حقیقت را نوشتیم و رفتیم نقلست از حکیمی که براده های قلم را در همه عمر جمع مینمود و وصیت نموده بود آب غسل میت مرا با این براده ها گرم کنید
باری از کیاس کیاس (به تشدید یا) دور نمانیم روح مولانا روحی له الفدا در اعلی علیین که داستانها را چهل تکه مینمود این آشوب را مشتی سیاهه که فرمود ظلوما جهولا در دلها امانت مینهند و آن نور سیاه از چشمه حیوان سیاه قلم به جوشش آید بلا تجافی بالتجلی خوب مقدمه پایان آمد و این سخن پایان ندارد و به قول مرحوم ویتگنشتاین این حکیم متعمق در زبان در آخرین بند تراکتاتوس از آنچه نمي توان درباره اش سخن گفت بايد به سکوت گذشت و حقیر گفتم
یا زبان معلول و علت در همین
در چنین رازیست لالی بهترین

بسم الله
1- یک گفتگویی کاربرد یک و ی هردو؟
2-حضور علائم سجاوندی و اعراب چه جایگاهی در ساحت شعر دارد؟
3-در بند دوم فاصله افتادن فعل، نوشتن و به صورت ضمه
4-دلیل آنکه برخی مصاریع خارج از وزن مفاعیلن هست مثل چیست در رازش چیست
5-من بگیرد گردنم یا گردن من بگیرد
6-رنگی یا رنگین
7-بوسه ی شیرین یا بوسه شیرین
8-سرت یا سرت (مشدد)
9-شبای عامیانه است؟
10-یک رویا یا رویایی و آیا کاربرد یک قبل از کلمات گرته برداری از زبانهای فرنگی نیست
11-و برخی جاها به صورت مفتوحست و لکن در شعر مضموم اولاست
12-خویش خود ، و م در هم اکنونم و ببخشایم حشو نیست
13-نیکت تو ... مقصود کردار نیکت همین باشد و در کل چرا شاهد به هم ریختگی زبانی هستیم
14-نپرسیدم چراها غریب است

15-چرا زبان کهن در قالب نو
16-اثر تقلید از اخوانست یا تعالی
17-آیا اثر اطناب ندارد
18-سپیدها (البته جنس خوبش) مملو از صور خیالست ولی این اثر و برخی از نیمایی ها از برخی اعزا درین سایت و حتی از بزرگان گویا چندان خیال انگیز نبود

به یاد بی بی دو عالم به 18 ختم شد اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی فاطِمَة وَ اَبیها وَ بَعْلِها وَ بَنیها وَ سِرِّ الْمُسْتَوْدَعِ فیها بِعَدَدِ ما اَحَاطَ بِهِ عِلْمُکَ.

با یاد و نام خدای مهربان
با سلام
در ابتدا باید تشکر کنم از جناب آزاد،که خالصانه و صادقانه می بینند و می پرسند.من در تایید این حضورهای ارزشمند،ابتدا دوست دارم یک نکته را عرض کنم.در قدیم من برای نقد اشعار می رفتیم انجمن ادبی،در انجمن ادبی،به بی رحمانه ترین شکل ممکن انتقاد می کردند و الحق و انصاف به شاعر و اثرش،به شکلی که سخت می شود توصیف کرد،انتقاد می کردند...و واقعا ایراد درست و بجا می گرفتند.حال تقریبا این انجمنهای ادبی کمتر شده و جایش را به اینگونه محافل داده و احیانا کلاسهای آموزش شعر.مخلص کلام می خواهم این را عرض کنم که وجود اینچنین محافلی غنیمت است.خودتان بخوانید فوایدش از اول تا آخر.حال آنکه یک شخصیتهای نازنینی در این سایت هستند که دلسوزانه مبادی آداب،و با خلوص نقد می کنند.مثل همین آزاد ناب.پیرامون نقد،من نکته ای دیگر عرض کنم:تحمل و طاقتمان از نقد را بالا ببریم.خدا شاهد است بعضا نقد می کنم در صفحات خصوصیشان که به بدترین شکل ممکن پاسخش را دریافت می کنم.حال آنکه وقتی تیک نقد فعال می شود نقاد باید شعر را چندین و چندبار بخواند.تحلیل کند .به عقبه ذهنیش رجوع کند و ... و بعد نقد کند.این یک فرایند وقت گیر است.حال خدا نکند در این نقدت چیزی به سهو اشتباه شده باشد حال آنکه آن از فرایند نقد به حاشیه است.آنوقت است حاشیه نشینها سروکله شان پیدا می شود. و من البته اهل حاشیه نیستم . وشرکت نمی کنم.سخن به درازا کشیده شد.
جناب آزاد بابت وقت و حوصله و تعاریفتان بسیار سپاسمندم.
جناب آزاد بابت دیرپاسخگویی(مشغله های شغلی)پوزشمندم.
مورد اول :پیرامونش در مورد هفت توضیح داده ام.
مورد دوم: در مورد علائم سجاوندی و اعراب در واقع کمک به خواننده براى فهم بهتر و سریع‏تر متن است. واقعیت این است که برخى علائم سجاوندى مثل نقطه و ویرگول، گاهى خواننده را از اشتباه خوانى بازمى‏دارد و مقصود اصلىِ نویسنده را به او منتقل مى‏کند و پاره‏اى دیگر از آن‏ها، سرعت خواننده را بالا مى‏برد؛ یعنى در فهم بهتر، دخیل نیست، اما سرعت را بیشتر مى‏کند و صرفه‏جویى در وقت را باعث مى‏شود. بخشى دیگر از آن‏ها هم متن را زیباتر مى‏کنند.برخی حالتهای شاعر را در گفتگو و سرایش شعر برای بهتر خواندن و رساندن مقصود
این هر سه فایده، خصوصاً درست‏خوانى و سرعت، کم دست‏آوردى نیست.شیخ خوش سخن سعدى درکلیات بخش غزلیات، شعرى دارند که چون مواضع مکث آن روشن نیست، مى‏توان آن را چندگونه خواند. ایشان سروده‏اند:از در بخشندگى و بنده‏نوازى‏/مرغ هوا را نصیب ماهى دریا.بحث درباره مصراع دوم این بیت است که واقعاً باید چگونه خواند تا منظور شیخ، تأمین شود؟ مصراع فوق را مى‏توان به چند وجه خواند:
مرغ، هوا را نصیب، ماهى دریا (یعنى خداوند متعال هوا و آسمان را نصیب پرندگان کرده و دریا و آب را نصیب ماهى)
مرغ هوا را نصیب، ماهى دریا (یعنى خداوند متعال، ماهى دریا را غذاى پرندگان قرار داده است)
مرغِ هوا را نصیبِ ماهى دریا (یعنى خداوند متعال، مرغ هوا را غذاى ماهى دریا قرار داده است)
حال آنکه اگر شیخ، نشانه مکث و توقف را در این مصراع به کار مى‏برد، منظور او بهتر فهمیده مى‏شد.
حال آنکه در این مورد مثال زیاد است.و این اثر هم خالی از این نقیصه نیست.
مورد سوم :منظورتان از فاصله افتادن فعل در نیافتم .چون این طبیعیست که جایی که جمله تمام نمی شود و هنوز شاعر حرفش تمام نشده و واژه ها دارای افت کلامی نیز مفهومی و موسیقیایی نشده اند هنوز می تواند جمله تمام نشود.باز با این حال با قید کردن جمله،می توانید گفتگو را ادامه دهیم.تا حل شدن موضوع.
مورد چهارم:این اثر خالی از ایراد وزنی نیست.این درست است و من هنوز بصورت درست و کامل ایرادات این اثر را مرتفع نکرده ام.بله این هنوز برطرف نشده و علتی جز ویراست نشدن ندارد.اینها در نیمایی نباید باشد دوست عزیز.
مورد پنجم: گردن من بگیرد.حال آنکه وجود دو تا م در اینجا جایز نیست که من برای فرار از نقصان وزن در آن زمان اینکار را کرده ام.مثلا می شود اینجور درستش کرد:بگو تا هم بگیرد گردنم گردون.
مورد هفتم : رنگی یا رنگین؟رنگین .این واژه در محدوده زبانی غرب کشور استفاده می شود(شاید در فارسی باستان هم استفاده می شده چرا که ریشه های زبان کهن،سکنا در همین حوالی دارد) و مترادف با زیبایی و قشنگی تعریف می شود.در ادامه توضیحی پیرامونش خواهم داد.
مورد هشتم:سرّت(مشدد)
مورد نهم:بوسه ی شیرین وزن را به هم می ریزد.بوسه شیرین منظور بوده است.
مورد دهم:یک درست است.و حال آنکه من علاقه مند به استفاده از یک از قدیم بوده ام.البته بسته به اینکه چطور در دل مخاطب بنشیند.
مورد یازدهم:ایرادی در شعر وارد نمی کند.این می تواند به شاعر و مفهوم مورد نظرش برگردد.
مورد دوازدهم:چرا حشو است و باید برطرف شود.اینها نشانه های فرار از نقصان وزنیست که دست و پای شاعر را می گیرد اما شعر زیباتر خوانده می شود.حال آنکه باید مرتفع گردند مثلا در همین مصرع می شود بیش را به جای خویش به کار برد:مرا از فضل بیش خود تو جانی ده و یا از این دست واژها که به کاشته کمک کند.
مورد سیزدهم:نیکت تو،را می توانیم با این تغییر :و نیکت یک به کرداری همین باشد می تواند بهتر شودیا حال آنکه چیزهای دیگر.از این دست هستند که می شود آنها را اصلاح کرد.در مورد به هم ریختگی زبانی که به هنجار گریزی معروف است باید عرض کنم عموما در اشعار نیمایی اتفاق می افتد وانواع مختلف دارد:قبل از شروع باید عرض کنم مورد چهاردهم هم در همین مورد پاسخش یافت می شود.اولین هنجار گریزی ،هنجار گریزی آوایی است( نکتة قابل ذکر در مورد این نوع هنجارگریزی این است که اتفاقاً این موارد نشان از اعتقاد و ایمان راسخ سراینده به وزن دارد؛ چرا که اصلی‌ترین عامل در بروز چنین هنجارگریزی‌هایی وزن و مسائل مربوط به وزن عروضی است)مثلا: آی آمد پدرش// همه جانْش شتاب// به هوای پسرش،.هنجار گریزی واژ گانی(گاه شاعر با گریز از شیوة معمولی ساخت واژه در زبان، به ساخت واژگانی تازه دست می‌یازد. این شیوه از هنجارگریزی مبتنی بر آفرینش واژة جدید با ساختاری ویژه است. هدف عمده از این هنجارشکنی، غنی‌سازی زبان در جهت تأثیر بیشتر و توسعه دامنة آن است)که شامل اسم و صفت و فعل می شود و نمونه های زیادی برای اسم هست مانند زهرناک،خارزار،زنده دان،زردناک و ...یا برای صفت می توان به کهنه اندود،خنده ناک،روشن آرای و ..برای فعل مثل ناله زدن در اثر افسانه اشاره کرد.هنجار گریزی ها فقط به این دو محدود نمی شود که با توجه به اینکه نمی توان موضوع آن را باز کرد چرا که واقعا گسترده اند و من فقط در اینجا با انواع آن که دو مورد را در بالا ذکر کردم ادامه می دهم :هنجارگریزی سبکی،هنجارگریزی زمانی،هنجارگریزی گویشی(مثل همین رنگین که من بکار بردم)،هنجارگریزی نحوی(که انواع مختلفی داردو شاید دور افتادن فعل اگر منظورتان از سوال را درست دریافته باشم مشمول همین هنجار گریزی می شود).با پوزش فراوان از این مبحث سیزده که گسترده است و واقعا خیلی دوست داشتم آن را بصورت کامل باز کنم.
پیرامون مورد پانزدهم باید خدمت دوستم عرض کنم : زبان نیما این‌گونه است؛ بر روی هم زبانی است آمیخته به کاربردهای گذشته و نو. بسیاری از ویژگی‌های زبانی او تنها از طریق هنجارگریزی و فهم آن قابل تبیین است.اخوان بزرگ هم همینطور می سرودند حماسه ها و زبان خراسانی در قالب نو.
در مورد مورد شانزدهم باید عرض کنم حقیقتا دوست دارم اثر تقلید از اخوان باشد من اعتراف می کنم که این آرزوی من است که اثری داشته باشم که تعالی باشد البته برای این امر می کوشم.اما به واقع وقت آن برایم فراهم نیست و انصافا حیف است.
مورد هفدهم به گمان بله.این اطناب که گونه های مختلف دارد و واقعا باز کردنش وقت می خواهد به غنای شعر و تاثیرگذاریش بر مخاطب کمک می کند حال آنکه در تمام اشعار شاعران از حافظ بگیر :حافظ گرت ز پند حکیمان ملالت است/کوته کنیم قصه که عمرت دراز باد(جمله دعایی به حسب ظاهر در آخر بیت ‌آورده اند؛ امّا در معنی متعلّق به اثنای بیت است. در این صورت نیز اگر آن جمله خوب و بجا افتاده باشد، می‌توانیم آن را داخل صنعت حشو ملیح محسوب بداریم) تا فریدون مشیری و فروغ و اخوان و ...
مورد هجدهم استفاده از صور خیال خاصه شعر سپید و موج نو و از این دستها است،برای نیمایی داستان متفاوت است .موسیقی،زیبایی،وزن،نوگرایی در مفهوم،و ساختار شکنی هنجاری و ... ویژگی هایی که می چربد به سایر.از اینها نباید صنایع ادبی را پنهان داشت.

با سپاسمندی برای آزاد ارجمندم و تمامی دوستان خوبم در شعر ناب.

سلام امین صاحب نام به پاس قدم رنجه ای که فرمودی و به صفحۀ این حقیر تشریف آوردی خدمت رسیدم و سروده ات را یک بار سرسری خواندم وسط راه خسته شدم. خودم را ملامت کردم یک بار دیگر از اول تا به آخر با صدای بلند خواندم. گیرنده های احساسم را آزاد گذاشتم که خودشان در یابند و مکلف به عملی خلاف میلشان نباشند. بعد رسید به حضور سرورانی که در اینجا حضور دارند و متن ها و ابراز احساساتی که فرمودند. مخصوصا سیاوش مهربان و عزیز و ستاره ای که دوبار خودش را در آسمان این شعر نشان داد و شهاب وار گذشت و رفت. و سایر استادانی که قلم زدند. مخصوصا اسم و رسم خودت و مهر و امضایی که در پای اثر خورده است همه و همه فضایی را ایجاد کرده است که خود شعر و تأثیرات مستقیم آن اندکی در حاشیه مانده است.
بگذار من اولین کسی باشم که دقیقا بخاطر علاقه واحترامی که نسبت بخودت دارم نظرم را متفاوت بیان کنم اما صادقانه :
من تا جاهایی از این سروده هنوز مردد بودم که این شعر زمینی است یا آسمانی. وقتی فهمیدم که باید در مسیر دومی حرکت کنم ذهن و دریافت خودم را بدان سو چرخاندم فهمیدم که یا من حجاب قطوری بدلم نشسته است یا منبع نوری که خود شعر باشد کمی سوسو می زند. اما چون سروده خیلی طولانی بود و عنصر تعلیق که از آزاد عزیز یاد گرفته ام در آن ناکافی بود دریافت احساسی بنده نیز به همان نسبت ضعیف از آب در آمد.
تاکنون سه بار به این صفحه مراجعه کرده ام و چهار بار آن را خوانده ام که البته بار چهارم با مکث بیشتری بوده است. لازم است که بارهای پنجم و ششم و . . . در کار باشد تا از آن عبور کنم به سروده های دیگر شما و آثار جدیدتر شما برسم.
دو نکته عرض می کنم و با جسارت یک مبتدی در پیشگاه استادان و می روم تا بار دیگر به این صفحه مراجعه کنم . به نظر این حقیر حرکت رو به تعالی در مورد محتوی و ساختار یک سروده در خلاف جهت هم هستند. در مورد ساختار از بالا به پائین است. یعنی مثل کار در موسیقی ابتدا باید ارکان ساختار موسیقی یعنی تئوری و سلفژ و سایر مراتب را بصورت حداقلی آموخت و مهارت کسب کرد سپس به اجرا و ساخت و غیره پرداخت. در شعر وزن و قافیه و سایر وجوه ساختاری شعر را باید آموخت و آنگاه به شکل های ساده تر آن که قالب ها و انواع ساختاری جدیدتر و آزادتر است رسید. از شعر سفید نمی توان به غزل سرایی و قصیده و مثنوی سرائی سنتی و اصیل و کلاسیک رسید اما بر عکس آن درست است و طبیعی است. هماهنگ با آنچه که در واقع روی داده است. حرکت از بالا رو به پائین. از تقید رو به رهایی. یا مثلا در ورزش از سلامتی ، بدنسازی تمرینات و آموزش های فنی و تکنیکی و به سمت مسابقه و عرض اندام میدانی.
در مورد محتوی بویژه در ایران خودمان موضوع فرق می کند. مسیر پیشرفت از زمین به سمت آسمان است. از پائین رو به بالاست. از لوازم عشق بازی های محسوس و انسانی و جلوه های طبیعت و موجودات زنده به مفاهیم عرفانی. این راه بسیار خطیر و دشوار است. البته نمی توان از شاعر انتظار داشت که عواطف و زندگی خودش را دو تکه کند و اول راه گناه آلود اولیه را بپیماید و سپس به دومی که راه صواب و رستگاری یا عشق عرفانی است برسد. اما می شود این کار را در مرحله احساس و ابراز از شاعر انتظار داشت. که بدون هیچگونه لغزش و گناهی این مراحل را طی کند. اگر نباشد شاعر از هر دوتای آن ها باز می ماند.
من قبلا در پاسخ جناب سیاوش آزاد عرض کردم در صفحۀ خودم که آزاد عزیز من کسی هستم که دو تا پایم به شدت به زمین جوش خورده است و افق دیدم از پشت بام خانه خودم فراتر نمی رود. اما این باعث نمی شود که همین انسان زمینی از خواندن اشعار بزرگانی چون مولوی و سعدی و حافظ مخصوصا در حالات روحی خاصی نظیر گرفتاری و غم و عزا زار و زار نگرید.حتی در مراحل محسوس و زمینی گفتار آن ها و بقیه در حد فهم و درک آدم هایی در رده های بالاتر است.
با عرض معذرت می روم به صفحۀ خودم با کلمات کلنجار بروم دوباره به این صفحه باز می گردم یا احضار می شوم.
این سطور نوک سوزنی از بزرگی و اقتدار استادان نمی کاهد اما آرزوی نگارندۀ آن را برای اعتلا و پیشرفت آن ها فریاد می زند.