تب خیال 2

درود به تمامی بزرگواران محفل ناب
و صاحب نیک اندیش این صفحه و این غزل زیبا بانو عجم گرانقدر
از آنجا که به لطف این سایت وزین و بزرگوارانی که اینجا با ایشان آشنا شده ام بسیار آموختم و از انجا که میزبان این صفحه همیشه با روی گشاده نقد را پاسخ میدهند و البته که اگر دفاعی هم دارند مطرح میکنند که بسیار هم خوب است ، و ایراد دفاعیه دلیل بر رنجش از منتقد نیست
چون گاهی منتقدان عزیز احتمالا گمان میکنند اگر شاعر در برابر نقد ،دفاعیه ای بیان کند از نقد یا منتقد رنجیده شده که اینگونه نیست
و سیستم صحیح ،بیان نقد و بیان جوابیه است
در ثانی دوستان میخوانند و میبینند که در این محفل ارزشمند، شعر شاعر جوان،شاعر مبتدی، شاعر کهنه کار،استاد،نوآموز،شاگرد،مدیر و غیر مدیر نقد میشود
و شاعران جوان تر در می یابند که اگر شعرشان نقد میشود خدایی ناکرده باب عرض ورزی یا حمله یا فشار روحی وارد کردن به شاعر نیست، صرفا بنا بر باهم آموختن و با هم پیشرفت کردن است.

پنجره ی سبز را گشودم صرفا به یک دلیل عمده
قافیه
از دوستان هم تقاضا میکنم اگر نظر و اطلاعاتی در این مورد دارند با ما به اشتراک بگذارند.
طبق قوانین قافیه
وقتی علائم الحاقی از قافیه حذف میشوند قافیه باید برجا بماند.
در ثانی برای شناخت قافیه شناخت ریشه ی لغت نیز نیاز است.
و مورد بعدی ورود کلمات از زبان عرب به زبان فارس و تغییر ظاهر نوشتاری آنهاست که این هم باید مورد توجه باشد.
در زبان عربی بر فرض مثال داریم
ظلمة ،عادَة،حراسة،عبادة 
که در واقع این " ت" مصدر ساز است و الحاقی و جزو اصل کلام نیست.
خوب با این توضیح ابتدایی ما به ۴ گروه قافیه در این غزل بر میخوریم.
۱. رفاقت،حماقت
۲.حسادت،عبادت،عادت
۳.حراست
۴.حفاظت

و دقت فرمایید که برخی شاعران تمامی این کلمات را هم قافیه میدانند در زبان فارسی ولی عروض دانان خیر.
یاد دارم چندی پیش جناب پرهیزکار در این باب صحبتی مطرح نمودند با بنده و چند تن دیگر از دوستان
و ایشان در نهایت آن غزل را تغییر دادند.
حال شاعری نیز ممکن است قافیه را صحیح بداند و شعرش را تغییر ندهد.
بنده به عنوان باز کننده ی پنجره ی سبز اعلام موضع نمیکنم.
منتها دوست دارم عزیزانی که این مطلب را میخوانند نظرشان را اعلام کنند🙏
این نقد را صرفا به گفتن همین بحث اختصاص داده
و از بانو عجم متشکرم که مارا به خواندن این غزل زیبا میهمان کردند
که احتمالا همه ی دوستان میدانند که زیبایی از چشم عزیزیان پنهان نمیاند هرچند در پنجره ی سبزش به آن نپردازد

درود برشما استادبزرگوارم جناب سلیمی بنی🌹
خیلی خیلی خوش آمدید
بسیارممنونم ازحضورارزشمندتان واینکه وقت گذاشتید وعلی رغم نبودن حال وحـوصله ی نقدنوشتن نظرراهگشایتان رادرمورداین شعرگفتید.
خیلی خوشحال شدم واستفاده کردم وآموختم مثل همیشه درکلاس درس پربارتان سالهاست که ازشما خیلی چیزها یادگرفته ام ومی دانم که درعروض وقافیه واقعااستادید ولی ای کاش تیک نقد می زدید تانظراتان بیفتدبالای نظرات ودرمعرض دید دوستان باشد که همه ببینند واستفاده کنند بخصوص اینکه به نوعی جواب سوال ونقد جناب عزیزیان هم بود این نکات ومن خودم بااجازه تون کپی اش می کنم وتیک نقد زدم که بقیه ی عزیزان هم ازنقدونظر شما بهره مندشوند:



تب خیال ۲

باغم عشق تویک عمررفاقت کردم
تونبودی وازاین عشق حفاظت کردم

دردلم عطرتوپیچیدوخودت گم بودی
ازگل قرمزاین باغ حراست کردم

قبله ام خانه ی چشمان خمارت شده بود
سرسجاده ی احساس عبادت کردم

آسمان عاشق من بودوزمین رادیدم
به هوای قفسی غمزده عادت کردم

کنج تنهایی خود باتوجهانی داشتم
وای برمن که نبودی وحماقت کردم

آنقدردل به توبستم، که شدم دشمن دل
گاهی حتی به دل خویش حسادت کردم

وای برمن که شدم ملعبه ی دست خیال
باغم عشق تویک عمررفاقت کردم

جمیله عجم

به نام او که می داند
هرچند این روزها به نوشتن نقد یا نکته در پای اشعار دیگر دوستان میل زیادی ندارم و چنین حالتی بیشتر متوجه شرایط شخصی است اما فکر می کنم گاهی ورود به برخی مسائل و توضیح بعضی دقایق مربوط به شعر بتواند راهگشای دوستان جوانی باشد که درصدد آموختن اند.
به این خاطر و به واسطه ی ظرفیت صاحب این اثر بانو عجم که سال هاست خاک گود شعر را خورده و بی تردید یکی از اعضای ارزشمند این انجمن است بی مناسبت ندیدم تا چند خطی را در پای این اثر قلمی کنم تا شاید با این دیدگاه اثر بانو عجم کلاسی باشد برای آنهایی که طالب آموختن اند.
جا دارد یادی کنم از استاد گرانقدر و عزیزم حضرت استاد عباس حاکی که شنیده ام این روزها ناخوش است و امیدوارم باشم تا بار دیگر سایه اش را بر سر خود و دیگر شاگردانش استوار ببینم. بی تردید این یاد کردن از جناب استاد عباس حاکی نه تنها گرامی داشتن اوست بلکه اشاره ای دارد به روش تدریسش که مدام با هدایت پرسندگان به منابع و مراجعی که پاسخ سئوالات طرح شده را بنا به اراده اشان می توانند در آن مسیرها بیابند.
تجربه شخصی به من ثابت کرده که پاسخگویی به موارد طرح شده در اشعار به تنهایی نمی تواند برخی جستجوگران را ارضا کند و هدایت آن ها به سوی منابع دقیق و صحیح بهترین گزینه ای است که می تواند موثر واقع شود. بی تردید اگر جستجوگران مسیر یافتن را خود، گام به گام طی کنند نتایج حاصله از این کندوکاو موثرتر از زمانی خواهد بود که پاسخ سئوال به شکلی که برداشت شخص نقل کننده در آن دخالت کرده است عنوان شود.
اما در شرح قوافی ای که بانو عجم در این اثر به کار گیری کرده است روایت های مختلفی ذکر شده. عده ای از اهل شعر برای تشخیص این موضوع که کیفیت پاسخ شبهات وارد بر برخی اشعار چگونه است، روش خاص خود را دارند. این طیف معتقدند با تفحص در شعرای نامی که اکثرا از متقدمین هستند و مقایسه آن با شبهه ی وارد شده می توان نتیجه گیری دقیقی داشت. البته این روش قیاسی در برخی موارد کارساز است و در برخی دیگر نتیجه معکوس دارد. یعنی استدلال کنندگان در موضوعات مربوط به شعر، \"شاعر\" را \"حجت\" خویش قرار می دهند و به نتیجه مورد نظر می رسند.
و برخی دیگر احتجاج به منابع و مآخذ می کنند و این روش را بهترین و درست ترین سویه برای تشخیص درستر از درست می دانند.
اما تجربه به من نشان داده برای وضوح بیشتر امور، تجمیع این آرا و تدقیق در آن شاید بهترین راه حلی باشد که کارگشاست.

قاعده ای در شعر فارسی وجود دارد که قدما از آن به نام قاعده \"لزوم ما لایلزم\" نام برده اند.
در شرح این قاعده نیز اقوال فراوان است و در شرح ابن ابى الحديد ج 1 ص 133 در این مورد نکاتی مرقوم شده.
از سویی برخی صاحب نظران علوم شعر فارسی این قاعده را به گونه ای دیگر گفته اند:
آنست که شاعر حرفی یا کلمه ای را که التزام آن واجب نباشد التزام کند و آنرا در هر بیت یا مصراع مکرر گرداند مثلا ملتزم گردد که قبل از حرف روی یک حرف را تا حرف آخر قصیده یا غزل تکرار کند در صورتی که تکرار آن لازم نیست.
مثال : چشم بدت دور ای بدیع شمایل
ماه من و شمع جمع قبایل
جلوه کنان می روی و باز نیایی
سرو ندیدم بدین صفت متمایل
در تمام این غزل التزام کرده است که قبل از حرف روی - یعنی لام - همزه را - که ما در فارسی آن را تبدیل به یا می کنیم تکرار کند.

بی تردید در تفحص اشعار قدما نیز در مورد قوافی ( به خصوص قوافی خروجی از مصادیر لغت عرب ) چنین امری مشهودتر قابل بررسی است. برخی قدما خود را ملزم به رعایت این قاعده دانسته اند و برخی دیگر آن را نادیده گرفته اند.

ذکر این نکته هم خالی از لطف نیست که حضرت حافظ در اشعارش این قاعده را مدنظر داشته و از آن تبعیت فرموده.

اما نکات دیگری هم در این اثر بانو عجم قابل تامل است
خروج از وزن در رکن آخر مصرع
کنج تنهایی خود باتوجهانی داشتم

و همچنین تخطی از وزن در رکن اول مصرع
گاهی حتی به دل خویش حسادت کردم

مواردی است که قابلیت اصلاح خواهد داشت.

عزت زیاد
وحید سلیمی بنی ششم اردی بهشت چارصد و یک

بازهم ممنونم استاد عزیزوگرانقدرم درمورد دومصراعی هم که گفتید اشکال وزنی دارد موافقم وچشم حتما ویرایش خواهم کرد
موفق وسلامت باشیدوسایه ی مهرتان برسرماشاگردان مستدام 🌹🙏🙏

با سلام بر اهالی شعر ناب
و اساتید عزیز و گرامی
در مورد مبحث قافیه های شعر خانم عجم چون آنچنان تخصصی و تسلطی به اوزان عروضی نداشتم تصمیم گرفتم بیشتر خواننده و یادگیرنده باشم تا اینکه نظری خارج از قائده های مرسوم و ملزم شده در شعر موزون بدهم و خدای ناکرده مخاطب شعر جویی بیراهه نرود چون وقتی در این زمینه کسی با قاطعیت نظری می دهد خواسته یا ناخواسته مبتدی ها قبول می‌کنند و آن نظر را سرمشق خود قرار می‌دهند وچه بسا آینده شعری و هنری ان ها با نظرات غلط به نابودی کشیده می‌شود.
با تمام نظراتی که گفته شد توسط اساتید که تاحدودی نتیجه جامعی هم حاصل شد اما بنده هم دوست دارم نظری شخصی بدهم که ردو یا قبول آن مجاز است و اصلا نظر بنده در محضر شما اساتید وحی ملزم نیست لذا با تمام این نطرات و تبادلات تجربی و هنری دوستان به این نتیجه می‌رسیم که هیچ کس هیچوقت موافق دست و پا گیر شدن شاعر به قوانین و قواعدِ محدود کننده نیست، مخصوصا در مبحث قافیه چون اگر بخواهیم اکراه و لااکره در شعر بکار ببریم آن‌ وقت خیلی از کلمات و واژگان از شعر حذف می‌شود و البته ذکراین نکته هم لازم. است که کاملا بی قانونی در شعر هم آزاردهنده است.تا حدود زیادی باید قوانین مرسوم شعر موزون که چه بسا رعایت وزن و قافیه صحیح است رعایت شود، اما باید این راهم بپذیریم در شعر بخاطر یکسری تغییرات روزمره ی اجتماعی، فرهنگی، ادبی، و واژگان و کلمات، می‌توان نوآوری کرد یا دست به قانون گریزی و عادت زدایی زد، البته در حد متعادل و منطقی و ، ببینید مثلا همین واژه حراست به گفته دوستانم درسته ریشه اش واژه حرس هست ولی حراست هم دیگر در زبان ما جا افتاده و به نوعی واژه مستقل حساب می‌شود و یک واژه تقریبا متداول و مرسوم است کمتر کسی خود واژه حرس را شنیده است البته درست است که قافیه گرفتن آن با واژه عبادت و عادت از نظر علمِ اصلاح نشده و بروز نشده و کهنِ عروض مردود اعلام گردد، اما اگر بخواهیم همه را با توجیه ریشه و خط کش و تراز و نقاره ی قانونِ شعری بسنجیم دیگر باید اکثر واژه هارا از قافیه دور بریزیم.
لذا نظر شخصی من این است که یک واژه و یک کلمه اگر بعنوان قافیه استفاده می شود، از لحاظ معنا، آوا، خوانش، آهنگین بودن،موسیقی و متناسب بودن با فضا و لحنِ شعر باید در شرایط خوبی باشد آن وقت می‌تواند حضور خود را بعنوان قافیه توجیه کند و با رعایت این اصول می‌تواند منتقدان و متخصصان و صاحب نظران علم عروض را راضی نماید و عیب خود را بپوشاند.

البته این یک بحث کلی بود و کمتر ارتباطی به شعر و قافیه های شعر بانو عجم داشت
با احترام به شعر زیبای ایشان

یاحق 🌿🌿

سلام به همگی و خانم عجم:
در باره نقد دوستان در مورد قافیه اینکه در شعر پارسی یک مصوت کوتاه و یک صامت هم میشه قافیه قرار بگیره ولی از نظر شخصی خودم برای قافیه شعری باید مصدر واژگان قافیه رو جدا کنیم و اگه مصدرشون هم قافیه باشه پسوند به شکل ردیف قرار میگیره مگر اینکه اون واژه جامد باشه و قابل مشتق شدن نباشه. در کل این گونه قافیه انتخاب کردن از زیبایی شعر کم میکنه و میشه گفت ضعف سروده حساب میشه و بهتره قافیه سالم تری انتخاب بشه. با تشکر از همه و خانم عجم عزیز