آزادگی

سلام و درود و سپاس استاد عزیزیان بزرگوار . سپاسگزارم

سلام و درود و سپاس استاد استکی عزیز . سپاسگزارم

سلام و درود و ارادت احترام
استاد ارجمند و ادیب فرهیخته و بزرگوار جناب آقای آزادبخت عزیز . از تفقد و بنده نوازی حضرتعالی بسیار ممنون و متشکرم . ان شاء الله در پناه مهر خداوند پاینده باشید استاد و برادر .
از تفسیر جنابتان به وجد آمدم ؛ و البته لطف و عنایت کریمانه جنابتان را به حساب بزرگواری و فضل آن عزیز گرانمایه وجودم یعنی آقا امین نهادم که از خاک هم کیمیا می سازد وگرنه بنده کمترین خلقم و ملتمس دعای خوبانی نظیر جنابتان .
آنچه در ذهنم می گذرد نقص و ناتوانی و ضعف است و در عین حال فراز رفتن و آموختن که شمه ای از آن را در ذیل این پیام نوشته ام .

ارکان مدرنیته را در معرفت های مدرن بایستی بازشناخت ؛ هر چند این علوم و اندیشه نوین خود نیز محصول بازتعریف جهان و انسان و طبیعت و مناسبات خرد و کلان میان این مولفه ها است که در هاضمه تمدن و فرهنگ غربی از عصر نوزایی و اصلاح دینی و انقلاب صنعتی و جهانگیری غربی با الهام از ارزش های نوظهور انسان مدرن پس از قرون وسطی پرورده شده است . مدرنیته ، پارادایم پیچیده ، چند مولفه و چند تباری است که با نقد و طرد مرجعیت کلیسا هم در حوزه دانش و سیاست آغاز شد و با مخالفت صریح با معارف اسکولاستیک که بر قیل و قال های فلسفی و کلامی صرف بناشده بود ؛ به دیگر ساحت های حیات اجتماعی نیز سرایت کرد . در این میان ادبیات غربی عصر مدرن با لوگوس محوری ؛ روایتی توتالیتر از عقل خود بنیاد است که به دامنه های زیبایی شناختی انسان مدرن ؛ سمت و سویی فردگرا ؛ انسان گرا ، منفعت محور ، اعتبار اندیش و خودبنیاد بخشیده است . اما در مقابل ادبیات پسا مدرن ؛ با نفی سوژه محوری مدرنیته و جزیره ای انگاری تجربه زیسته بشری ، ورای ابر روایت های مطلق و خود آیین ، در مواجهه خاص گرایی در مصاف عام اندیشی گفتمان های مدرن ؛ داستان دیگری از باروری و زایش ادبی مطرح می نماید . اصالتی که در ادبیات مدرن یافت می شد ؛ در معرض نقدی سلبی و ویرانگر قرار می گیرد و این ماجرا که متاثر از پایان مندی سوژه های مطلق و تجربه بخردانه حیات آدمی در لفافه گفتمان های ایدئولوؤیک و بخردانه است ؛علت کاوی سنتی عصر مدرن را فاقد ارزش شناختی و حتا زیبایی شناختی می انگارد . تک صدایی مدرن که به سلطه پاره ای از ایده ها و اندیشه ها انجامیده است به باور اندیشمندان پسا مدرن ؛ سد راه اندیشه ورزی های اصیل و شهودی شده و در ساحت هایی به بسط سلطه عقل لاتینی و نفی صداهایی رقیب و استحاله چند صدایی انجامیده است . ادبیات پست مدرن محصول پذیرش چند صدایی است که با مفروض گرفتن روابط بینا متنی ؛ زمینه بروز و ظهور گفتمان های معنا کاو را فراهم می آورد . ابعاد جدید مطالعات زبان شناختی ؛ نظریه گفتمانی و بویژه توسعه و بسط حوزه مطالعات انتقادی و گفتمان های انتقادی ؛ ظهور ادبیات پسا مدرن را سرعت و شتاب بخشید که با تکیه بر روابط انکارشده متن و فرا متن و متن و متن – درهم کنشی فراگیر و مستمر روابط متن ها که با اصطلاح بینا متنیت شناخته می شود – ساحت های ناشناخته قلمرو معنا را به مثابه اقتضائات روش – معرفت و هستی شناختی طرح و بررسی می نماید . این فرایند چند ساحت و چند تبار که ظرفیت های تازه ای به گفتمان ادبی و نقد ادبی و مهمم تر از آن به فلسفه انتقادی ادبیات ارزانی داشته است که ادیب پسامدرن و شاعر عصر انکار و نفی روایت های مطلق ؛ در محدوده تنگ روابط سبب اندیش و تک خطی نمی اندیشد ؛ بلکه در شبکه ای از روابط معنادار و معناکاو ؛ و متاثر از جریان های معرفتی و زیستی و اخلاقی ؛ ادبیات به جای خلق معنای یگانه و فهم پذیر ؛ شبکه در هم تنیده ای از معانی را که بر اساس پیش فهم ها و پیشفرض های تنقیح شده بایستی راز زدایی شده و در نهایت گزینه معنایی که مستعد تاویل و تفسیر و تعبیر است به فهم و ادرک مخاطبان عرضه می نماید .
اما نکته دوم
فوکو و تحلیل گفتمان انتقادی ادبی
فوکو در کتاب مشهور نظم اشیاء خود ؛ دوران مدرن را بر حسب سه سامانه دانایی ، به سه دوره متمایز تقسیم نموده است که شامل : الف ) عصر رنسانس ؛ ب ) عصر روشنگری و پ ) عصر مدرن – کشف انسان و پسا انسان که البته دوره سوم را به دو دوره خردتر نیز می توان تجزیه نمود : الف ) از آغاز قرن نوزدهم تا سالهای 1950 (کشف انسان )و ب ) از 1950 تا زمان کنونی (مرگ انسان و دوره پسا انسان) به نظر می رسد ؛ این تقسیم بندی و تفکیک دوران مدرن، با شاخص ویژه ای که فوکو با عنوان سامانه دانایی از آن یاد می کند ؛ پیوندی تنگاتنگ و ارتباطی وثیق دارد .« فوکو اصل دگر سانی یا مغایرت را در مورد گسست میان سامانه های گوناگون دانایی به کار می گیرد و مدعی است هر عصر، در مقایسه با دورانهای دیگر هویت و گوهری متفاوت دارد .» در عصر رنسانس پارادایم معرفتی حاکم – سامانه دانایی – « بر پایه مشابهت و همسانی استوار است ... بنابراین ، می توان گفت زبان در این دوره با سایر پدیده های طبیعی چون گل و گیاه و جماد و غیره همسنگ بوده است . خداوند در آغاز زبان را آفرید و زبان مزبور به لحاظ دال و مدلول وحدتی آهنگین داشت . یکی از تبعات خطیراین رویکرد به زبان ، امتیاز و تفوقی است که به زبان نوشتاری می دهد . فوکو این امر را یکی از پویش های کلان فرهنگ غرب به حساب می آورد . دومین ویژگی دانایی در عصر رنسانس که از برتری زبان نوشتاری سرچشمه می گیرد ، رواج و گسترش تاویل و تفسیر است .
پارادایم عصر دوم (1800-1660) که در بطن خود حامل سامانه دانایی متفاوتی با سیستم معرفتی رنسانس و عصر نوزایی بود ، بر پایه اصل بازنمایی قابل تبیین است . فوکو بر این باور است که سه ضلعی نشانه (دال) ، پدیده (مدلول) و ضلع سوم - اصل همسانی و وحدت - ؛ عصر رنسانس ، به دلایل و علل گوناگونی در عصر کلاسیک به دو ضلع و و دو ساحت دال و مدلول با شاخص بازنمایی فروکاسته شده است که در این پیوستار ، استقلال زبان از قید شباهت ها و تمثیل و نشانه ها تکمیل می شود که با برگرفتن نقاب از چهره نهان و متکثر امور و اشیاء به وحدتی برین رهنمون می گشت . عصرکلاسیک تمدن و فرهنگ غربی ؛ از حیث پارادایم مسلط زمانه ، عصر کثرت ها و تفاوت هاست و این خصلت ناهمگونگی و کثرت و غیریت در زبان ادبی به خوبی در رمان دون کیشوت سروانتس عیان و آشکار است که شخصیت اصلی این رمان ؛ - که در زمانه گسست از یک سامانه دانایی و تمایل به سامانه ای دیگر می زیست - در تدارک عزیمت و هجرت از دنیای یکرنگی ها و از جهان وحدت برین به دنیای ناهمسانی و کثرت فرودین آشفته خاطر و ملول و رنجدیده است و از این رو تفاوت ها را تاب نمی آورد . ناتوانی در درک غیریت و ناخود بودگی ، و گریز از وحدتی ساختگی که دانش را تا سرحد علم به کلیات تنزل – دانش تمثیلی -می بخشید ، علوم اجتماعی و زبان ادبی را در وانفسای دوگانه خود – دیگری تقویت می کند ؛ به گونه ای که چند صدایی و به رسمیت شناختن تفاوت ها در ساده ترین صورت خود ، درنظریه های علمی ،و نوشته های ادبی این دوره به چشم می خورد . البته برجسته سازی این ویژگی ، مستلزم یک گسست دیگر در ذهن و زبان و اندیشه غربی – دانش تحلیلی و زبان تصویری - است که در عصر سوم نمود عینی می یابد .
. اینجاست که گفتمان ؛ یا زبان به مثابه کنش گر و سوژه ای تاویل گر در تقابل و تضایف با اقتدار به مفهوم فوکویی در متن و بطن سامانه دانایی و پارادایم مدرن ، ساحتی بدیع از تامل و اندیشه ورزی به انسان ارزانی می دارد ، انسانی که به تعبیر نیچه باید در حاشیه بنشیند و جایی برای زبان به مثابه سوژه تدارک ببیند. از طرف دیگر ،« به گفته فوکو ، بعد ناخودآگاه انسان ، که با نهاد انسان سروکار دارد و حاوی پیام هایی است که باید دلالت های آن را در سایه تحلیل زبان دریافت . » افزون بر این ، زبان به حوزه ناخودآگاه و همچنین به تاریخ توجه می کند و از این رهگذر انسان را هرچه بیشتر به حاشیه می راند . با این توصیف ، اصلا بعید نیست که در این ساحت ها ، زبان ، جانشین انسان معرفت شناختی کانتی و عامل فروپاشی و زوال سلطنت وی در این اقالیم ناشناخته خواهد بود و اینجاست که ادبیات در پاره ای از ساحت ها ، نه به جانشینی فلسفه ، که عامل کلیدی تبعید فلسفه از ژرفناهای عمیق ناشناخته و به تعبیر فوکو ، مرزهای نااندیشیدگی ، خواهد بود و ادیبانی چون ناباکوف بر کرسی اقتدار کانت و نیچه و فوکو خواهند نشست .

استادم

این پخته متن را،که ژرف بود و پربار
چندین و چندبار خواندم و مدام نکته ای را از آن برمی داشتم.
مدرنیته ، پارادایم پیچیده ، چند مولفه و چند تباری است که با نقد و طرد مرجعیت کلیسا هم در حوزه دانش و سیاست آغاز شد و با مخالفت صریح با معارف اسکولاستیک که بر قیل و قال های فلسفی و کلامی صرف بناشده بود ؛ به دیگر ساحت های حیات اجتماعی نیز سرایت کرد . در این میان ادبیات غربی عصر مدرن با لوگوس محوری ؛ روایتی توتالیتر از عقل خود بنیاد است که به دامنه های زیبایی شناختی انسان مدرن ؛ سمت و سویی فردگرا ؛ انسان گرا ، منفعت محور ، اعتبار اندیش و خودبنیاد بخشیده است:
این بند به خودی خود حاوی درسهایِ زیادیست که من این گونه دریافتم که در مدرنیته،حتما و یقینا فردا بهتر از امروز است.این کار امکان پذیر نیست مگر اینکه فقط از یک بعد ،(آنهم پیشرفتهای روز به روز علم،امکانات،تکنولوژی و ... و ...)مگر فقط یک سونگری.منفعت نگری،اعتبار اندیش و خود بنیاد:اینکه حتما امروز این را(من) بگیرم فردا این برای (من) این (سود،منفعت)خواهد شد و فردا را سود خواهم کرد(فردا حتما بهتر از امروز).


علت کاوی سنتی عصر مدرن را فاقد ارزش شناختی و حتا زیبایی شناختی می انگارد . تک صدایی مدرن که به سلطه پاره ای از ایده ها و اندیشه ها انجامیده است به باور اندیشمندان پسا مدرن ؛ سد راه اندیشه ورزی های اصیل و شهودی شده و در ساحت هایی به بسط سلطه عقل لاتینی و نفی صداهایی رقیب و استحاله چند صدایی انجامیده است .
این بدان معنیست که پسا مدرن آمده تا این تک صدایها،تک بعدیها،خودخواهی ها،خود نگریها و ... ... را به چند بعدی و چند صدایی و دیگر خواهی و دیگرنگری و ... ... تبدیل کند . اینگونه دریافت می شود که پسامدرن آمده است با پذیرش پیشرفتهایِ علمی بشری،به ابعاد درونی بشر کمک کند تا آدم را به انسان تبدیل کند.بخوبی م یتوان از پسامدرن ،"کمال" را استخراج کرد.

بندهای سایر را که راستش دلم نیامد گلچین کنم چرا که حیف است و مخاطبان را به خواندن چندین و چندین باره دعوت می کنم زبان است و اعجازهای آن.و تفسیری ندارد جز خواند متن که خود گوهره ای ناب است.


با سپاسمندی استاد،که همچنان می آموزم.

سلام و درود و سپاس استاد غرب عزیز . سپاسگزارم

سلام و درود بانوی بزرگوار سرکار خانم گودرزی . سپاسگزارم

سلام و درود استاد صادقی عزیز و بزرگوار . متشکرم برادر

درود و سلام و سپاس استاد انصاری عزیز . همیشه به مهر می نوازید و جان می بخشید . پاینده باشید استاد و برادر