پست های وبلاگ

      سلام بر تمامی عزیزان !

     مطلب زیر نقدی ناقص و ناچیز بر اثر زیبای استاد عزیزم جناب  جابر ترمک میباشدکه لازم می دانم از ایشان بابت رخصتی که فرمودند کمال تشکر رادارم .

اما ابتدا اثر:

غزل مثنوي

براي موج هاي نگاهم هميشه دريا باش

كنار ساحل چشمم دوباره تنها باش

دلم گرفته ترا در ترانه پاشيدم

ترا شبيه غزل از دلم تراشيدم

لبت حكايت شاخ نبات شيراز است

نگاه مشرقيت خانمان برانداز است

سكوت من نه از آن بابت است ، دلتنگم

هميشه با دل خود در ترانه مي جنگم

بيا كه خط سياهي به روي غم بزنيم

بيا كه فاصله ها را شبي به هم بزنيم

غزل بخوان و غزل باش و با غزل بنويس

تمام هستي من را بپيچ در پرديس

تو آب باش و مرا در زلال خنثا كن

صداي پاي دلم را دوباره احيا كن

مرا بزن به دل موج هاي سونامي

بريز بر سر اين شهرو با دلم تا كن

تمام حادثه ها را مرور كن در من

صبور باش و مرا در غزل مهيا كن

براي مثنويم تا بزن به اقيانوس

و لحظه هاي غزل را دوباره دريا كن

اگرچه مطمئنم آسمان من هستي

هميشه زمزمه هاي زبان من هستي

تو در غروب دلت لحظه اي مرا بنويس

كه در تراكم هرم لبت شوم تلخيص

دلم شكسته و ايكاش در تو مي ماندم

تمام حس تو در پلكهات مي خواندم

بيا مرا برسان تا بلند پروازي

تو طعم شاخ نبات اصيل شيرازي

       (غزل ـ مثنوی) به منزله یکی از فراهنجاری های قالبی ،عبارت است از اوردن غزل در متن مثنوی که امروزه کاربرد فراوانی یافته است. سرچشمه این فراهنجاری در ادبیات کهن فارسی دیده می شود ؛ اما آنچه این قالب را ازقالب های پیشین متمایز می‌سازد، این است که فضای ابیات غزل در غزل مثنوی‌با مثنوی یکسان است، در حالی که «در گذشته ابیاتی که در قالب غزل می‌آوردند کاملاً حال و هوای غزل را داشت و اگر غزل از کل منظومه جدا می‌شد، نه تنها به بافت منظومه لطمه‌ای نمی‌زد، بلکه شعر جداشده نیز به عنوان یک غزل مستقل قابل قبول بود»

       این اثرگران قدرنیز در قالب غزل مثنوی است.و بر اساس مطالب یاد شده اگر به ریخت شناسی اثر بپردازیم کل اثر یک مونولوگ امری –خطابی در فضای عاشقانه است .هر چند این لحن بیان (امری)پسندیده ی مخاطب خاص نیست واعتقاد نگارنده بر این است که شاعر بهتر است ،هستی را در شعر مشارکت دهد و از لحن امری و تخاطبی بپرهیزد تا باعث ایجاد همزاد پنداری مخاطب گردیده و سراینده را در کش و قوس اثر همراهی کند،اما گاهی مقتضای اثر و ویژگیهای ساختاری و قالبی ایجاب می کند این اتفاق بی افتد .مضاف بر اینکه این نوع بیان در مثنوی خوش می نشیند.و این اثر از ویژگی بیان شده برخوردار است.

                                                ویژگی های ساختاری:

         وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن

        بحر عروضی: مجتث مثمن مخبون محذوف

        اين وزن پر استفاده ترين وزن شعر فارسي دری از آغاز تاکنون است.و این خود گویای آن است که بیشترین هم خوانی و هم آوایی را با موسیقی زبان فارسی دارد. جز مصرع اول تمامی اثر از لغزش وزنی مصون و مبراست،که این یک مورد هم احتمالا در تایپ اثر سهون اتفاق افتاده(پسوند \" های\" خارج از وزن می باشد که با حذف آن مشکل رفع می شود)

      زبان به تبع وزن و لحن بیان، نسبتن لطیف و روان است که مخاطب به راحتی با اثر ارتباط برقرار می کند.بروز بودن زبان نیز ازدیگر مزایای ساختاری اثر است. علاوه بر موارد ذکر شده زبان اثر تا حد زیادی ویژگی ها و فرمول های دستوری را نیز رعایت کرده ،که باکمی دقت در می یابیم هر کدام از مصاریع را میتوان در گفتارعادی روزمره استفاده کنیم ،لکن در یک مصرع این نظم دستوری مختل شده(تمام حس تو در پلكهات مي خواندم):حذف رای مفعول که به شیوایی کلام ضربه زده.واین نیز با توجه به حجم شعر ناچیز است.

     درست پس از قافیه ی پردیس – که گریز از بافت زبانیست-تغییر قالب صورت می پذیرد و غزل آغاز می شود . دایره ی واژگانی در بخش غزل تغییر قابل مشاهده ای دارد(خنثا،سونامی و...) که حاکی از تفاوت زبان شاعر در قوالب به فراخور ساختارشان است.

      از دیگر کارکردهای زبانی اثر این است که شاعر قالب غزل را دقیقن بعد از بیت: (غزل بخوان و غزل باش و با غزل بنويس....)قرار داده که در نوع خود یک اتفاق شعریست.

           فضای اثر کاملن تصویریست و این به شعریت کمک شایانی کرده. مصرع های :

1-      ترا شبيه غزل از دلم تراشيدم

2-      نگاه مشرقيت خانمان برانداز است

      3-     كه در تراكم هرم لبت شوم تلخيص

        از شاخصه های تصویری اثرند که جنبه ی احساسی بالایی هم دارند. نوعی پریشانی و سر در گمی در شخصیت اصلی اثر نمایان است که گاهی دچار مبهم گویی های هزیان گونه هم می شود:( براي مثنويم تا بزن به اقيانوس - هميشه زمزمه هاي زبان من هستي)

         ارتباط افقی در بعضی ابیات ضعیف نشان می دهد:( تو در غروب دلت لحظه اي مرا بنويس  كه در تراكم هرم لبت شوم تلخيص)

         اگر واژه ی بنویس بخوان می بود مراعات النظیر رعایت می شد و هرم لب کارکرد پیدا می کرد که اجبار قافیه محور افقی را تحت تاثیر قرار داده است .

 اما در مجموع اثر یکدست و تاثیر گذاری را به خوانش نشستیم که مخاطب را قانع می کند و لبخند رضایت را بر لبان او می نشاند

     سطور نگاشته شده ی بالا تا حد زیادی بر خواسته از سلیقه و در حد بضاعت اندک نگارنده می باشد که هر نوع انتقادی را بر آن وارد می دانم.

     امید است اجحافی در حق سراینده ی اثر نکرده باشم .