حکیم الیاس بن یوسف نظامی ، بزرگترین شاعر داستانسرای ایران است که در قرن ششم هجری می زیسته است ، و پنج مثنوی به نام خمسه یا پنج گنج و دیوان شعری از خود به یادگار گذاشته است ، شاعر ، وقتی که در قید حیات بود ، جای خود را یافته و از شعرای مشهور عصر خود بود چنانکه خواص ، او را آیینه ی غیب می نامیدند.
در سحر سخن چنان تمامم
کایینه ی غیب گشت نامم
و بزرگان او را (( جادو سخن جهان )) خطاب می کردند :
کای محرم حلقه ی غلامی
(( جادو ، سخن جهان ))، نظامی
در سرودن مثنوی داستانی ، عده ای از شعرای نامی مانند : امیر خسرو دهلوی ، خواجوی کرمانی ، عبدالرحمان
جامی، مکتبی شیرازی و غیر آنان از وی پیروی نموده اند ، مثنویهای وی عبارتند از :
مخزن الاسرار که نخستین مثنوی اوست و ظاهرا در حدود سال 561 پایان یافته است ، منظور شاعر از این مثنوی ،
جلب توجه مردم به خود شناسی و خدا شناسی و اتصاف به صفات پسندیده است.
خسرو و شیرین که دومین مثنوی اوست و در حدود سال 576 سروده است . شاعر ، هنگام سرودن این داستان ،
گرفتار عشق ( آفاق قبچاقی ) بود و شیرین را مظهری از محبوبه ی خود می دانسته است .
لیلی و مجنون که سومین مثنوی اوست و در سال 584 خاتمه یافته است. این داستان را از زبان تازی به فارسی ترجمه و نقل نموده است.چون میدان این داستان بر خلاف داستان خسرو و شیرین ، بیابانهای سوزان عربستان است از این رو زمینه برای شاعر مساعد نبوده و از وصف مجالس شادی و طرب خالی است ، شاعر
خود به این نکته اشاره کرده است :
میدان سخن فراخ باید
تا طبع سواری بنماید
این آیت اگر چه هست مشهور
تفسیر نشاط هست ازو دور
اسکندر نامه که چهارمین مثنوی اوست و داستان اسکندر مقدونی است و به در بخش شرفنامه و اقبالنامه تقسیم شده است.در بخش اول ، سفرها و جنگهای اسکندر بیشتر در خشکی و در بخش دوم بیشتر بر روی دریا بوده است و در حدود سال 590 خاتمه یافته است . داستان اسکندر در موضوعات عشقی نیست بلکه به
مقتضای سن نظامی که به مرحله ی پیری رسیده بوده است ، از سخنان حکمت آمیز و اندرزهای اخلاقی پر
است.
هفت پیکر که پنجمین مثنوی اوست و در سال 598 پایان یافته است. این مثنوی را که داستان بهرام گور است
از آن جهت که هفت گنبد برای دختران پادشاهان هفت اقلیم درست کرده بود، هفت گنبد نیز نامیده اند.از نظر
دقت و رقت معانی و اشتمال بر افکار بلند و وصف مجالس و اشارات فلسفی ، یکی از شاهکارهای درخشان
زبان فارسی است.
تا بعد.....