با سلام خدمت دوستداران و علاقه مندان موسیقی مطالبی که در پی خواهد آمد به منظور گشایش بابی در ارتباط با ساز ویلن و كلیه مباحث مربوط تقریر شده است که در ابتدا یادآوری نکاتی چند را بر خود واجب میدانم:
1- از دوستان عزیزی که مباحث را مطالعه میفرمایند تقاضا دارم هر گونه نقصان را با دیده اغماض نگریسته و با برقراری ارتباط و بیان مشکلات حقیر را در راه اصلاح امر یاری رسانند.
2- برای پیشگیری از اتلاف وقت و تکرار مکررات سعی شده است مطالعه منابعی که در دسترس همگان است را به خوانندگان محترم واگذار نموده و در آن موارد خاص به بیان كلیات اکتفا گردد تا مجالی جهت ارائه مطالب کاربردی تر فراهم اید...
3- چون بیم آن می رود که با توجه به حجم مطالب و اهمیت مباحث زمان انجام کار طولانی شود در ابتدا از منابعی که در تهیه این بخش مورد استفاده قرار گرفته اند نام برده می شود تا بدین طریق هرچند ناچیز از زحمات ایشان قدردانی به عمل آید. منابعی که مورد استفاده نگارنده واقع شده اند عبارتند از:
1- آشنایی با ویلن تالیف رابین استاول ترجمه پیام روشن 2- درک و دریافت موسیقی تالیف راجر كیمی ین ترجمه حسین یاسنی 3- موسیقی سمفونیك تالیف ادوارد داونز ترجمه علی اصغر بهرام بیگی 4- فرهنگ جامع اصطلاحات موسیقی گردآوری- ترجمه و تالیف فریدون ناصری 5- ساز شناسی : پرویز منصوری 6- همه چیز در باره ارکستر سمفونیك وآنچه اجرا می کند : برلینز كامینز ترجمه حسن الفتی 7- اصول نوازندگی ویلن تالیف و ترجمه ابرهیم لطفی 8- خودآموز موسیقی : كینگ پالمر ترجمه بهروز وجدانی 9- چگونه یك پاتیتور اركستر را بخوانید : ادوارد لیندن برگ ترجمه و تالیف فریدون ناصری 10- سازهای زهی : مرتضی سرآبادانی علاوه بر منابع فوق از آموخته ها و تجارب شخصی - مقالات جراید - اینترنت ... استفاد شده است.
ویلن : ارجح ترین ساز میان زهی ها با میدان صوتی بسیار گسترده است ، درخشان ، روشن وبسیار چابك بوده با طیف وسیعی از طنین های غنی ، زنگدار ، خشن ، ارامش بخش و.... میباشد و به همین دلیل امكانات گسترده ای را در اختیار اركستر میگذارد. ویلن سازی است كه تمامی فواصل كروماتیك عربی و فواصل كروماتیك مخصوص موسیقی ایرانی و هر موسیقی دیگر را به راحتی اجرا میكند .این ساز دارای چهار سیم است و در هنگام نواختن روی شانه چپ نوازنده قرار میگیرد ، ویلن به وسیله ارشه نواخته میشود ، این ساز چه به صورت تكنواز و چه به صورت هم نواز مهمترین عضو اركسترهای كوچك و بزرگ محسوب میشود. در همنواز اركسترهای بزرگ ویلن به دو گروه ویلن یك و ویلن دو تقسیم میشود كه كار گروه ویلن یكها اجرای ملودی اصلی و نقش ویلن دومی ها هارمونی قطعه میباشد . بسیاری از اهنگسازان بزرگ جهان معتقدند كه ویلن قادر است انواع پاساژهای تند و تزئینی و ماهرانه را به راحتی از هر ساز دیگر بهتر اجرا كند و البته از این ساز به علت چابوكیش در ملودی های پر تحرك بسیار استفاده میشود .
توضیحی درباره تاریخچه ویلن: شاید ابتدا این مسئله به نظر برسد كه ما بر این راستا هستیم كه در مقوله ساز شناسی به صورتی گذرا و مختصر از معرفی سازهای مختلف بگذریم اما ما در نظر داریم در معرفی هر ساز بسیار موشكافانه برخورد كنیم و همچون یك سایت تخصصی یك ساز تمامی مطالب گفته و نا گفته یك ساز را بیان كنیم با این حساب ممكن است معرفی یك ساز و اساتید ان در داخل و خارج از كشور به دراز بكشد واین از سر وسواس ما برای ارائه یك دایره المعارف كامل موسیقی است كه شاید در نوع خود منحصر به فرد نیز باشد بنابراین دست تمامی كسانی را كه در رشته های نوازندگی سازهای كلاسیك به هر صورت فعالیت دارند میفشاریم و از همه انها برای همكاری نزدیك وصمیمانه دعوت میكنیم باشد كه این حركت سبب پیشرفت و معرفی موسیقی كلاسیك در ایران باشد.
تارخچه ساز ویلن بخش اول: در این گفتار سعی خواهیم كرد به سئوالاتی همچون منشا و مبدا ساز ویلن چگونگی پیشرفت و توسعه ان در اروپا و جهان و تحوه تكامل این ساز و اساتید برجسته این ساز در جهان بپردازیم. در اروپا تاریخچه ویلن به قرن 9 میلادی باز میگردد البته شاید این تاریخچه به اسیا باز گردد اما به درستی مشخص نیست ظاهرا كمتر از 450سال طول میكشد تا نیاز فرم امروزی براورده شود دلیل این مدعی رادر طول قرنهای مختلف برای شكل گیری كلی الات موسیقی دانست فرم اصلی سازهای زهی به صورت یك تكه چوب خم شده كه توسط یك رشته كشیده به پایین دوش بسته میشده است بوده است و رشته توسط یك حلقه یا پل تقسیم بندی شده بود.در فرمهای تكامل یافته تر برای تسریع طنین از پوسته های لاك پوشت ، جعبه های چوبی یا مثانه خوك استفاده میشد . در تولید سازهای زهی و بخصوص در دوفرم اصلی كه در دوران كلاسیك وجود داشتند این تمایز در فرم با یك تمایز در نوع استفاده ان همراه شد و الت موسیقی درام پولیگونال اصیل تر از ان دوی دیگر و منحصرا برای اواز ضمینه های دینی و غنایی مورد توجه قرار گرفت و بعنوان یك وسیله محبوب در جشنها مورد استفاده میشد. در واقع ما میتوانیم منشا شناسی ساز ویلن و سازهای زهی را توسط نقشی كه رشته ها یا سمها ایفا میكنند بررسی كنیم ، قدیمی ترین سازهای زهی توسط انگشتان دست رشته های سیم راتنظیم یا باز و بسته میكردندشاید تنظیم سیمها ابتدا توسط یك تكه چوب انجام میشده استتا قبل از اینكه hair-bow ایجاد شود البته ممكن است كه این تكه چوب تنظیم كننده رشته سیمها توسط اعراب وارد سازهای زهی شده باشد ، ممكن است این مسئله یعنی تاریخچه تنظیم سیمها و منشا ان و محل ان كه ممكن است در اروپای شمالی یا هند یا اسیای نزدیك باشد همیشه در پرده ای در ابهام باقی بماندو یا شاید این تغییر در چند نقطه به طور همزمان اتفاق افتاده باشد چنانكه ما از قزن 11 میلادی به بعد دو وسیله تنظیم موسیقی میابیم: اول وسیله ای با pyriform ‘? pear-shaped و دوم وسیله ای بیضی شكل كه تنها اندكی خم میشده است و پشت دنده ها متصل میشده است برخی بر این باورند كه ساز ویلن متعلق به یك امپراطوری هند در 5000 سال قبل از میلاد بوده است و برخی دیگر نیز ریشه ان را به ایران و ساز رباب میدانند وبرخی دیگر ریشه ان را در افریقا و حتی كشورهای عربی میدانند. فرمهای اولیه دارای سوراخی بودند كه بر روی ساز قرار داشت اما بعد ها این سوراخ از بدنه ساز ها حذف شدند و این ساز با چهار سیم سر اغاز ساز ویلن تكامل یافته در سالهای اینده شد. در اروپا از قرن 11 ما میتوانیم ساز ویلن را به صورتی تكامل یافته تر بیابیم معرفی ویولن سازی است زیبا- چابک و پراحساس که دارای قابلیتهای بسیار وسیع می باشبطوری که تمام علاقمندان موسیقی به حیاتی آن در اجرای موسیقی اذعان دارند. این ساز جادویی که علاوه بر تمام توانایی های اجرایی دارای ظاهری زیبا و دلربا می باشد در ارکستر سمفونیك امروزی همراه با سایر اعضاء خانواده اش (ویولا- سلو و کنترباس) حدود 3/2 نوازندگان را به خود اختصاص می دهند و به همین جهت از آنها به عنوان ستون فقرات ارکستر یاد می شود و در این خانواده نیز ویولن مهمترین وظیفه را به عهده داشته از نظر تعداد نیز بر سایر اعضاء مقدم است در طول تاریخ موسیقی هر از چند گاهی تلاشهایی صورت گرفته تا شاید بتوان این وظیفه خطیر ویلن را به گروه دیگری از سازها محول نمود که تمام این تلاشها به نتیجه مثبت نرسیده و حتی نزدیكترین خویشاوند ویولن که ویولن آلتو می باشد نیز نتوانسته جایگزین مناسبی برای این برادر کوچکتر خود باشد و ویولن همچنان در صف اول ارکستر سمفونیك می درخشد و توانایی های بی بدیل خود را به رخ می کشد و هر دم ما را بر این عقیده راسختر می گرداند که :"برای اجرای موسیقی كلاسیك اگر ویولن نبودراهی نداشتیم مگر آنرا اختراع كنیم" (نقل به مضمون جمله ای از بتهوون). پیشینه در مورد موطن اصلی و زمان پیدایش ویولن نمی توان به طور حتم ویقین اظهار نظر کرد و مکانی را به عنوان موطن و تاریخی را به عنوان زمان آغاز پیدایش این ساز در نظر گرفت اما می توان گفت سازهای زهی کششی (آرشه ای) - که اجداد ویولن به حساب می ایند دارای قدمت بسیار طولانی می باشند و بنا بر نظریه گروهی برای اولین بار پیش از میلاد مسیح در سرزمین هندوستان به وجود آمده اند اما آنچه را ازتاریخچه ویولن می توان به استناد نام برد مربوط به کنده کاری ها و نگاره های اروپایی از حدود سال نهصد میلادی است که دراین کنده کاری ها و نگاره ها سازهایی قابل تشخیص می باشند که جزو خانواده سازهای زهی کششی محسوب می شونداما تفسیراین نگاره ها ودریافت موضوعاتی از قبیل اینكه آیا ویولن تکامل یافته یكی ازاین سازها است یاا تمام این سازها الگویی برای شکل گیری ویولن بودند؟ و در این صورت سهم هر کدام درمسیر تکامل ویولن چیست؟به یقین غیر ممکن می باشد ونظریاتی که امروزه ابراز می شوند صرفا براساس گمانه هایی هستند که نزد محققین رواج و امکان بیشتری دارند و نه فرضیاتی که از طرق علمی به اثبات رسیده باشند. اما سازهای موجود در نگاره های فوق الذکر را به چهار دسته به شرح زیر تقسیم نموده اند :
1- ربک ( ( Rebec که هم خانواده لوت می باشد ( بنا بر نظریه گروهی لوت از ساز بربط منشعب شده است)
2- فیدل (Fidlle) که در هنگام نوازندگی در برابر سینه نوازنده قرار می گرفت و دارای سیم های واخوان می بود که نمونه های مشابه این ساز را امروزه در مناطقی مانند تركیه و افریقای شمالی می توان یافت
3- ویولن) viol): در حدود سال 1490 میلادی ویولن ازاسپانیاا به ایتالیا آمد . شیوه قرار گرفتن این ساز در هنگام نوازندگی به صورت عمودی و شبیه ویولنسل امروزی بود.
4- لیرادابراچه ( lira da braccio): این ساز بیشتر در ایتالیا رواج داشت و به نسبت نمونه های مشابه آن دوران تکامل یافته تر بود از میان سازهای فوق الذکر می توان به ویول و لیرادابراچه به عنوان اجداد ویولن های امروزی اشاره نمود که در این میان خانواده ویولن در میان صاحبنظران از اهمیت بیشتری برخوردار است. با توجه به موارد فوق و همچنین قدمت سازهای زهی آرشه ای در شرق و قاره کهن که امروزه نیزنمونه هایش موجود و مورد استفاده است مانند قیچك و کمانچه در ایران- مایوری(سازی شبیه طاووس) و سازی که در سانسکریت به آن نادش وار گویند و هنگام نواختن مانند ویولا نگهداشته می شود در هند و کاربرد وسیع این گونه سازها در شرق دور و با توجه به نقش اسپانیا دررابطه بین شرق وغرب فرضیه ای که معتقد است ریشه ویولن درشرق است تقویت می گردد.اما اولین ویولن ها به شکل امروزی در قرن شانزدهم در یك زمان در ایتالیا و قرانسه ظاهر شدند ودر این مورد به عنوان مثال می توان به نقاشی گنبد كلیسایی جامع سارونو اشاره کرد که در سال1535 نقاشی شده است و در آن ساز ویولن به وضوح مشاهده می گردد وقدیمیترین ویولن هایی که امروزه موجود هستند مربوط به سال 1564 می باشند از این تاریخ به بعد می توان ایتالیا را پیشروو در امر تکامل ویولن تا رسیدن به شکل امروزی خود دانست که این امر بیشتر در مناطق شمالی این کشور مانند کرمون واقع در لومباردی - برسیاا و ونیزمتمرکز بود. ساختمان و اجزاء در این بخش در مورد ساختمان و اجزاء تشكیل دهنده ویولن توضیحات مختصری ارائه می گردد به منظور آشنایی نسبی و همچنین درک بهتر بخشهای آتی که در پی خواهند آمد. اجزاء تشكیل دهنده ویولن را می توان به سه بخش تقسیم نمود:
1- بدنه که شامل صفحه رویی از نوع چوب نرم(اغلب کاج) - صفحه زیرین از جنس چوب سخت(اغلب افرا)- دیوارهها و قوسهای_ کناری که دوصفحه را به هم متصل می نمایند از جنس چوب سخت(اغلب افرا) می باشد علاوه بر موارد فوق که به اصطلاح کاسه ساز را تشكیل می دهند کل کاسه توسط دو بلوک بالایی و پایینی و چهار بلوک جانبی در دو سر فرورفتگی های c مانند (از درون ) استحکام پیدا می کند . بر روی صفحه رویی ویولن دو سوراخ وجود دارد که به خاطر شباهتشان به حرف f به سوراخهای f معروفند و جایگاه خرک توسط این سوراخها مشخص می شود. همچنین درون کاسه ویولن دو پل موجود است یكی سمت چپ خرک که به باس معروف است و دیگری در سمت راست خرک ( تقریبا زیر پایه سمت راست ) .
2- دسته ویولن که شامل تخته انگشت گذاری (گریف)- شیطانك - جعبه گوشی ها – مارپیچی انتهایی و خود دسته می باشد. برای ساخت دسته ویولن از چوب افرا استفاده می گردد و گریف که از جنس آبنوس می باشد بر روی دسته ویولن چسبانده می شود. جعبه گوشی که در انتهای دسته قرار دارد با شییی به طرف عقب سیمها را بر روی شیطانك كشیده نگه می دارد.
................................................................
امیدوارم که این مقاله مورد پسندتون واقع شده باشه. هدف اصلی اینجانب از نوشتن چنین مقاله هایی آشنایی بیشتر با موسیقیی و آشتی ما با این هنر دیرینه ایرانی است..
با تشکر
برگ سبز
ارسال پیام خصوصی اشتراک گذاری :
|
|
|
|
| 
ارسال پیام خصوصی
مهرداد مانا
ابراهیم هداوند
محمد رضا خوشرو (مریخ)
سید هادی محمدی
محمد گلی ایوری 
آرمان طاهری 
