آزادی بیان !!!

شعری که شاعرش فقط از درد گفته و
در بطن آن وقایع دلسرد گفته و

با هر زبان میان غزل های خسته اش
از فعل های رفته و برگرد گفته و

از قلب پر تلاطم یک زن نوشته و
از دست پینه بسته ی یک مرد گفته و

در هر کلام ذهن خودش صد هزار بار
از قبل و حال و آتیه ای زرد گفته و

از کودکان کار و گدایان بی شمار
از غصّهِ های مردم ولگرد گفته و

از چشم غم گرفته ی مردم شکسته و
از چنگ های خونیِ نامرد گفته و

در انتظار وعده ی قانون شهر هرت
از معضلاتِ ضعفِ عملکرد گفته و

با زخمِ حسرت و دل از غم گرفته ای
از کوچ نخبگان ره آورد گفته و

با تکیه بر حقیقت آزادیِ بیان
شعری دوباره درخور پیگرد گفته و .....
ایمان اسماعیلی(راجی)

سلام

و

داستان از جایی آغاز می شود که شاعر می خواهد ولی وقتی دقیق می نگریم می فهمیم که این داستان پیشترها آغاز شده بوده و شاعر دارد از وسط آن برای ما نقل حکایت می کند .
حرف از شعری است که شاعرش سر سبز و زبان سرخ را چندان جدی نمی گرفته است گویا ؛
و دقیقا به دلیل این ورود از میان حوادث است که عملاً خواننده ننمی تواند به سادگی دریابد که سعز کدام است و شاعر کیست ؟
شیوه ای نیکو برای دور زدن تحریمات لفظی در ادبیات ایران که در بسیاری از بزرگان نیز مسبوق به سابقه بوده است از فردوسی و حافظ گرفته تا علامه دهخدا از این گونه رندی ها بسیار دارند و در خصوص علامه دهخدا ،را ر هنگامی که با نام طنز « دخو » در سور اسرافیل مطلب می نوشتند این امر یکی از مشخصه های اصلی سبک وی بوده است که می شود همان تجاهل العارف ادبیاتی یا تمارض فوتبالی ها تعریف اش کرد ..
از این ماجرا که بگذریم با شعری روبرو هستیم که علاوه بر این که درست منطبق است با شرایط اکثر خوانندگان و می شود گفت فرزند زمانه ی خویش است اما به دلیل عدم گرفتاری شعر در مصداق ها که می توانند شعر را وارد دیار شعار کنند ، این غزل نازنین جهان شمول نیز می تواند باشد چرا که عناصری از این شعر به دلیل کلی بودن مفاهیم شان قابل تعمیم به همه ی انواع ابنای آدم می باشد و مکان چندان دخالتی در آن نمی تواند داشته باشد که البته رسیدن به این ویژگی کاری صعب است آن هم در شعری که از رویارویی آرمان ها و ارزش ها های معکوس و نیز ضدارزش ها حرف می زند و روی لبه ی تیز نیغ در حرکت است .
نکته ی دیگر این غزل غزال ، طنزی ست که شاعر در خدمت گرفته است تا بتواند مفاهیم را بهتر القا کند و تحریم‌ها و ممیزی ها را راحت تر دور بزند در مواردی همچون ضعف عملکرد ، یا آزادی بیان و در خور پیگرد به راحتی و البته زیبایی می توان این طنز حرفه ای را دید و چشید .
حرف دیگر اما می دانم که بسیار گفتم اش ولی به قدری دارای ارزش و اهمیت است که هر بار هم تکرار کنم باز هم کم است ؛
استفاده از ساده ترین واژه ها و کلمات و به دست دادن دورترین و زیباترین تصاویر ؛
هنری که به ظاهر سهل می نماید ولی بی اندازه ممتنع است و هر کسی از عهده ی برآوردن اش به سزاواری بر نخواهد آمد چرا که دادن استواری و فخامت ‌به شعری با چنین کلماتی دشوار است و قدرت تصویرسازی و نیز دایره ی واژگان فراخی می طلبد و از دیگر سوی جلوگیری از عبور شعر از مرز نادیدنی و بسیار ظریف بین زبان محاوره و ادبی ‍‌در کاربرد چنین کلماتی سعی و کوشش و صد البته دانایی بسیار می طلبد.

جز این چند نکته که گفتم این شعر زیبایی هایی دارد که در مجال گفتن ام نمی گنجد از آرایه ها و کنایات گرفته تا نحوه ی استفاده از واوهای عشق که حضرت استاد اخباری اشاره نمودند ولی به هر روی جدای از این شعر خاص ، قلم وو اندیشه ی صاحب این صفحه را باید کسب دانست که تکلیف اش با خودش روشن است و سبک و سیاق خود را یافته و روز به روز در حال پیش رفتن و تعالی ست در مسیر روشن خویش ...

سلام ... مناسب دیدم بخاطر ردیف جالب این غزل و البته با پوزش از صاحب صفحه یعنی ایمان نازنین در مورد ردیف و مبحث مربوط به آن سخنی با دوستان بخصوص آنها که تازه قلم هستند و بر چشم ما جای دارند بگویم :

انواع ردیف :
۱- ردیف اسمیه
یعنی ردیفی که جنس کلمه ی آن " اسم " است .

مثال :

دل من در هوای کوی فرخ
بود آشفته همچون موی فرخ


فرخ اسم عام است .


۲- ردیف فعلیه

اگر یک فعل در نقش ردیف ظاهر شود ، به آن ردیف فعلیه گفته میشود ، کاربرد این نوع ردیف بخصوص در زبان فارسی بسیار بیشتر است .

گل همین پنج روز و شش باشد
وین گلستان همیشه خوش باشد


فعل " باشد " ردیف فعلیه حساب میشود .

۳- ردیف حرفی

یعنی ردیفی که از یک حرف تشکیل شود . ( همانطور که میدانید کلمات یا حرفند یا اسمند یا فعلند یا آوا )

دردم از یار است و درمان نیز هم
دل فدای او شد و جان نیز هم

" نیز " و " هم " هردو حرفند ، و نقش ردیف حرفی را در این بیت دارند . همینطور غزل بالا دارای ردیف حرف است .


۴- ردیف مرکب
یعنی ردیفی که بیشتر از یک کلمه و از دو یا سه نوع باشد :

درد عشقی کشیده ام که مپرس
زهر هجری چشیده ام که مپرس

که ( حرف )
مپرس ( فعل )


و گاه ممکنست ردیف مرکب ، یک جمله ی کامل باشد :

یوسف گمگشته باز آید به کنعان غم مخور
کلبه ی احزان شود روزی گلستان غم مخور


غم ( اسم ) مخور ( فعل ) ، خود به تنهایی یک جمله است


و اما چند نکته :

@ اگر شعری دارای ردیف باشد به آن مردف میگویند .

@ اگر در شعر دو کلمه همشکل تکرار شوند که ظاهرشان یکی باشد اما دو معنی جدا داشته باشند ، ردیف حساب نمیشوند :


گلاب است گویی به جویش روان
همی شاد گردد ز بویش روان


روان اول به معنی جاری و روان دوم به معنی روح است ، اینها را میتوان بعنوان قافیه به کار برد . اما ردیف نیستند .


@ ردیف در شعر کلاسیک اختیاری ست ، ولی قافیه لازم است .

...
به این ترانه ی سولماز که سیاوش قمیشی اجرا کرده توجه کنید :


برای روز میلاد تن خود
من آشفته رو تنها نذاری

برای دیدن باغ نگاهت
میون پیکر شبها نذاری

همه تنهایی ها با من رفیقن
منو در حسرت عشقت نذاری

برای روز میلاد تن خود
منو دور از دل و دیدت نذاری

دلم دلتنگه و مهرت رو می خواد
دلم رو در پی غمها نذاری

میام تنها توی قلبت می شینم
منو قلبت رو جایی جا نذاری

عزیزم جشن میلادت مبارک
منو اون سوی جشن دل نذاری

در این ترانه ردیف فعلیه ی " نذاری " را در چند جا به جای قافیه استفاده کرده که کاملا اشتباه است و از همان زمان سربازی که این را شنیدم ، آنرا بعنوان یکی از گافهای بزرگ موسیقی پاپ میدانستم .
در این ترانه این کلمات را به جای قافیه به کار برده اند :

تنها
شبها
عشقت
دیدت
غمها
جا
دل

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

حتا اگر ارفاق بدهیم و ضمیر جمع متصل " ها " را برای مقفی دانستن غم و شب کافی بدانیم ( غمها و شبها ) باز هم برای کلمات دل و عشقت نمیدانم چه خاکی به سر بریزم ؟ ... نه فقط این ترانه که متاسفانه در سطح ملی هم اجرا شده ، آنهم توسط بزرگ خواننده و هنرمندی چون آقای قمیشی ، بلکه در بسیاری از شعرهای به اصطلاح کلاسیک که در شعرنو و شعرناب دیدم ، در قافیه که رکن اصلی هر سروده ی سنتی است ، سهل انگاری شده است . و جالبتر اینست به هرکدامشان هم تذکر میدادم با لگد توی طحالم میامد که آقاااااا شما هنوز درگیر قافیه ای !!!!!


تاکید میکنم‌، سروده های سنتی قافیه دارند . بدون قافیه نمیتوان شعر کلاسیک گفت . یا باید اسم دیگری بر آن گذاشت


ممنونم تحمل کردید
مانا شهرستان لار ششم خرداد ۱۴۰۰

سلام ... یکبار دیگر این صفحه را خط خطی میکنم ایمان عزیز تا تو باشی دیگه به مهمان اینقدر رو ندی ..

میخواهم در مورد اختیارات شاعری بصورت خلاصه آموخته هامو بنویسم و در پایان علت انتخاب مجدد و بی مجوز این صفحه را هم خواهم نوشت

اختیارات شاعری

اینرا هم با تقسیمات پیچیده اش کردند . در حالیکه لب مطلب فقط چند خط است که برایتان مینویسم :

اگر بعد از تقطیع متوجه شدید که یک سکته ی وزنی وجود دارد . برای آنکه بفهمید آیا از اختیارات شاعری استفاده شده یا واقعا شاعر از وزن خارج شده ؟ باید تبصره های زیر را امتحان کنید :

تبصره ی اول :

شاعر میتواند کلماتی را که با حرف صدادار شروع می‏شود به کلمه قبل بچسباند . مثلا

من از حُسن روزافزون که یوسف داشت دانستم

میتوانید بصورت (من از) یا ( مَ نز ) یا ( مَنَز ) خوانده شود . شما باید آن صورتی که باعث رفع مشکل وزن میشود را کشف کنید .


تبصره ی دوم


در شعر میتوان آخرین هجای هر کلمه را اگر کوتاه باشد بلند محسوب کرد . مثلا پارچِ آب که کسره ی زیر چ را برای پر کردن وزن میتوانید بلند حساب کنید همینطور دلِ من / دست تو و ...


تبصره ی سوم

شاعر میتواند از فاعلاتن به جای فعلاتن استفاده کند . البته فقط در یک رکن
همینطور مفتعلن و مفاعلن را میتوان در یک رکن با هم معاوضه کرد .


تبصره ی چهارم

اگر خیلی برای پر کردن وزن بیچاره شدید ، جهنم و ضرر دو هجای کوتاه را یک هجای بلند حساب کنید . والا آسمان که به زمین نمیاد .

تبصره ی پنجم

یکی از اون تبصره های باحاله . شما چه آخر مصرع هجای کوتاه بیاورید و چه بلند یا کشیده ، همان بلند حساب میشود . مثلا :

شمع دل دمسازم بنشست چو او برخواست
افغان از نظربازان برخواست چو او بنشست

وقتی این شعر را تقطیع کنیم به وزن مفعولُ مفاعیلن مفعولُ مفاعیلن میرسیم ( هزج مثمن اخرب ) میرسیم . در حالیکه ما یک هجای کشیده در آخر مصراع داریم و به قاعده ی عروض آنرا بلند میخوانیم . همچنین هجای کوتاه آخر مصرع هم بلند حساب میشود . مثال :

ای زندگی تن و توانم همه تو
جانی و دلی دل و جانم همه تو

به وزن مفعول مفاعیلن مفاعیلن فعل میرسیم اما آیا واقعا آخر مصرع بلندست ؟ نخیر .. صورت واقعی وزن باید به فَعَ برسد . اما فعَل حساب شده بر طبق همان قاعده که عرض کردم . یعنی شما چون هجای آخر مصرعتان همیشه بلند حساب میشود هرگز در رکن پایانی به فاعلاتُ یا مفاعیلَ نمیرسید . یه وقتی جایی در تقطیع شعر سوتی ندهید آبروی من کچلم ببرید .

اما چرا اینجا حرف زدم ؟

دو واژه ی " فقط از " مصرع اول را به دو شکل تقطیع کرد ( دقیقا با سه تا از تبصره های بالا )


فَ قط از
فَ قَ طز

همینطور دو هجای کوتاه پایانی را میتوانید یک هجای بلند حساب نمود :

گف تِ وُ
_ ^ ^
یا :
_ _

پس با این حساب ما میتوانیم در نهایت بگوییم این مصرع یا بر وزن :

مستفعل مفاعلن مستفعلن فع
است

یا : مستفعلن مفاعلن مستفعلن فعل

اما بجای مفاعلن هم میتوانید مفتعلن بذارید ( ایضا مطابق اختیارات شاعری که توضیح دادم )

پس میبینید برغم اینکه شبها کار میکنم و روزها مثلا استراحت ( بخاطر گرمای لار و لامرد ) و کلی هم عاشق و خجسته ام اما آنقدرها هم شوت نشدم و از انتخاب مجدد این صفحه هدف داشتم چون فقط در یک مصرع توانستم مصداقی برای سه تبصره از اختیارات شاعری پیدا کنم

و دو نکته ی پایانی :
وزنی که کشف شد برایم تازگی داشت و میان اوزان پرکاربرد شعر فارسی ندیدمش تا حالا ( شایدم اشتباه از منه )

دوم فقط همین یک مصرع را توجه کردم و نمیدانم و نرسیدم که آیا مابقی مصاریع نیز بر همین وزن هستند یا نه ؟؟

سوم جدای از بحث ساختار ، محتوای این شعر بی اندازه زیباست و پرداخت آن واقعا استادانه صورت گرفته است که خوشبختانه دوستان نیز بیش از مانا و پیش از او به این امر معترف بودند