عشق مجازی

با سلام و درود
مطالبی عرض میکنم راجع به شعر که اگر مراعات شود شاعر میتواند شعرهای ناب ایجاد کند. برخی از شعرای بزرگ عنوان میدارند کسانی که سپید می نویسند از ناتوانی آنها است که نمی‌توانند شعر را در قوالب ایجاد کنند که حال با این نظریه و درستی آن کاری ندارم.

اگر شعر می‌نویسید برای اینکه تخلیه شوید و هیچ‌وقت هم آن را منتشر نمی‌کنید ممکن است نخواهید این نکات را به کار بگیرید. اما اگر هدفتان تأثیرگذاری و ارتباط با مخاطب است و قصد دارید احساسات او را برانگیخته کنید باید موارد زیر را مراعات نمایید.

۱
برای هر کاری باید هدفمان مشخص باشد. وقتی نمی‌دانیم می‌خواهیم به کجا برویم چطوری می‌توانیم مسیرمان را مشخص کنیم؟ نوشتن شعر هم از این قاعده مستثنا نیست.

شعر می‌نویسیم برای آزاد شدن ذهنمان؟ برای اعتراض؟ کشف؟ توصیف زیبایی‌ها؟

بعدازاین باید تمام عناصر شعر را باهدف موردنظرمان تطبیق دهیم.

هوشنگ ابتهاج دراین‌باره می‌گوید: «برای من این‌ها هیچ‌کدام این جنبه‌های هنری و سازمان پیدا کردن و سازندگی داشتن نداشت، برای من حرف زدن، درد دل کردن خودم مطرح بود، یعنی واقعاً من هیچ‌وقت شعر نگفتم که بگویم مثلاً شعری گفتم. یک وسیله‌ای بود که حرفم را بتوانم بزنم. دردی بیان بشود؛ و تمام این فوت و فن‌های کار شعر هم، ابزار کار من بود که بتوانم حرفم را بزنم.»

۲
از کلیشه‌ها دوری کنیم. یعنی استعاره‌ها و تشبیه‌ها و قیاس‌های تکراری و قدیمی را بیرون بریزیم و تلاشمان این باشد که استعاره‌های نو خلق کنیم. مخاطب خلاقیت را می‌فهمد. دلش کاری می‌خواهد که او را شگفت‌زده کند. وقتی صور خیال آشنا باشد دیگر خواننده با آن درگیر نخواهد شد و ذهنش به چالش کشیده نمی‌شود. طوری بنویسیم که شعر ما معانی عمیقی را در بر بگیرد.

حسین منزوی یکی از شاعرانی است که کلیشه‌ها را در هم می‌شکست.

هنگام وصل ماست به باغ بزرگ شب

وقتی‌که سیب نقره‌ای ماه می‌رسد

ترکیب سیب نقره‌ای ماه استعاره‌ای بکر و زیباست.

به همین ترتیب:

زباله‌های بلا می‌برند جوی به جوی

—————————————

مگو که آینۀ جاری‌اند جوباران

که من هنوزم و در من همیشه‌وار تویی

۳
برای ایجاد تصویرهای بدیع بکوشیم.

۴
در استفاده از کلمات عینی و ذهنی دقت کنیم. برای ارتباط با مخاطب و تأثیرگذاری بیشتر و اینکه بتوانیم تصویر دقیق‌تری ازآنچه در ذهن داریم ارائه دهیم باید بدانیم چه موقع از کلمات ذهنی و چه موقع از کلمات عینی استفاده کنیم.

به کلماتی عینی می‌گوییم که وقتی با آن‌ها مواجه می‌شویم یک تصویر مشخص در ذهن همۀ ما شکل می‌گیرد. مثل پیانو، موبایل، دختر

کلمات ذهنی اما می‌تواند برای هرکسی مفهومی خاص داشته باشد. مانند شکوه، طرب، رنگ.

وقتی می‌گوییم او خوشحال است این خوشحالی برای من ممکن است حد و حدودی داشته باشد و برای شما هم همین‌طور. اما گربه‌ای که از کنار دیوار رد شد را همه می‌توانیم تقریباً یکسان تصور کنیم.

فکر می‌کنم برای تصویرسازی کلمات ذهنی بهتر باشند.

مثلاً به‌جای اینکه بگوییم او خوشحال شد می‌توانیم بگوییم برق شادی در چشم‌هایش درخشید.

۵
به بدیهیات بی‌اعتنا نباشیم. چیزهایی مثل راه رفتن، خوابیدن، غذا خوردن و…قدرت شاعر در این است که اتفاقات روزمره‌ای که مردم عادی به‌راحتی از کنار آن می‌گذرند را با نگاه تازه‌ای ببیند.

به قول اسماعیل امینی: «شاعران باید به مسائل جهان به‌گونه‌ای دیگر بنگرند و در بدیهیات تردید کنند. اگر قرار باشد آن‌ها نیز به دنبال موضوعات معمول و عادی بدوند که دیگر فرقی با دیگران ندارند و پشت سر دیگران می‌دوند درحالی‌که شاعران باید جلوتر باشند و ابعاد دیگر ماجرا را دیده و کار هنری درباره آن انجام دهند.»
امیدوارم موفق باشید.
سید هادی محمدی

با سلام بر اهالی شعر
و بانو عباسی
شاید به ندرت دستی بر نقد شعری ببرم و تیک نقد را فعال کنم زین جهت که نه در جمع منتقدین جای دارم نه خود را در آن حد میبینم
اما گاهی شعری ناخودآگاهِ ذهنم رو قلقلک می‌دهد و دوست دارم بنویسم البته می دانم گاهی از دایره نقد تخصصی خارج است و خارج از قوائد ستون نقد و امیدوارم بی نظمی بنده رو مدیریت عفو کنند
اما شعر خانم عباسی
موضوع :فضای مجازی، آدم های مجازی، عشق مجازی، دوستی مجازی ست البته اگر و بازهم اگر درست برداشت کرده باشم و این نگاه خوب و شریفی ست به این مقوله خانمان سوز ِ عشق مجازی اما اینکه خانم عباسی چقدر توانستند موفق باشند باید شعر را بررسی کرد
و البته ایراداتی چه از نظر ارائه های ادبی و چه از نظر معنا بر شعر وارد است امیدوارم بنده رو ببخشند
در سطر اول شعرتون با* استخوان های نفسی* موافق نیستم زیراهم آهنگ درونی خوبی نداشت و هم ترکیبشان وزن و بار معنایی چندان زیبایی نداشت
شاید (( از استخوان های تنفس می گویم ، یا از بریدن تنفس استخوانی می گویم) ،و
یا (از شکستن استخوان های تنفسی) بهتر بود
می‌رسیم به معنا :معمولا در فضای مجازی آدم ها (لکاته ها که جای خود دارند) نجابت می‌بازند نه اینکه نجابت بگیرند
کاش این سطر اینگونه بود :
من از شکستن استخوان‌های تنفس
در زیر آواری می‌گویم
که لکاته‌هایی مجازی
پشت شیشه‌ی غبارآلود احساس‌شان
آجر به آجر
نجابت می فروشند
سطر دوم :
تکرار زیاد حرف (یش،) به نظرم کمی سطر رو دچار لغزش کرده، عاشقانه ها(یش)، مانده (اش)، رگ ها(یش)
و اینکه با معنای این سطر هم تا حدودی مواق نیستم زیرا عامل طراوت و شادابی باغچه خیسی و رطوبت است و پژمردگی معمولا با بی آبی و خشکی و اتفاق می افتد
پس من با این ترکیب ها( شوره زار افکار)یا(کویر افکار)(خشکی افکار) بیشتر قانع می شوم
و علاقه‌ی باغچه‌ای
که در شوره زار افکار
عاشقانه‌هایش می‌پوسد
از سراشیبی عاطفه
و نبض ته‌ مانده‌
سینوس‌وار فرو می‌افتد تا رگ‌هایش
به جرم فاحشگی

و سطر آخر که آهنگ خوبی داشت اما ممنون میشم خود شاعر در موردش توصیح بده چون چیزی متوجه نشدم یعنی سوادم قد نداد
و در نهایت رسالت شاعر را می ستایم و شعر را تحسین میکنم از بابت موضوع
و صد البته خوشحالم از اینکه بعد از مدتی خانم عباسی دست به تنوع زدند و شعری با تخیل و نگاه و موضوع جدیدی قلم زدند و حتما موفق خواهند بود
بازهم بی ادبی بنده رو ببخشید
و ممنون بابت تحمل

سلام و شب قدرتان پرقدر ... اما در مورد موسیقی درونی شعر توضیحاتی در صفحه ی جناب موسی ظهوری آرام نوشتیم که همچنان دیدم بحث ادامه دارد و دوستان به اول خط برگشتند . ناچار و ایندفعه جلوی خانه ی خواهرم بساط افاضاتم را پهن میکنم .

۱- به این شعر توجه کنید :

خیال خال تو با خود به خاک خواهم برد
که تا ز خال تو خاکم شود عبیرآمیز

فرشته عشق نداند که چیست ای ساقی
بخواه جام و گلابی به خاک آدم ریز


وزن این شعر : مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن( نواهای / بنواها /نواهای / نوا؟
مجتث مثمن مخبون محذوف

این موسیقی بیرونی شعر است

اما قافیه های ریز و آمیز هم موسیقی کناری را تشکیل میدهند ..

حالا در مصرع اول پنج بار حرف خ تکرار شده که موسیقی درونی را تولید کرده است . یعنی حضرت حافظ با کمک واج آرایی دست به نواخت درونی شعرش زده است .

باز هم نمونه ی موسیقی درونی میخواهید ؟ چشمممم :
پیش از اینت بیش ازین اندیشه ی عشاق بود

قطعا همگی اینقدر باهوش هستید که جان کلام را دریافته باشید .
دوباره از اول :
در شعر سپید که فاقد آهنگ بیرون و کنار است ، شاعران بخشی از این فقدان را میتوانند با موسیقی درونی جبران کنند . در نثر هم میتوان موسیقی درونی و وزن آورد . عرض کردم که بخش بزرگی از دیوانهای اشعار در واقع متن منظوم هستند و از شعریت خالی (( چرا که تنها موزون هستند )) در مورد موسیقی درونی شما وقتی بگویید : " مرید مراتم مشتی " در واقع با حرف میم تولید موسیقی درونی کردید . پس موسیقی درونی برای شعر سپید تنها ابزار کافی نیست و نثر هم به آن دچار میشود . اما موسیقی درونی که بخصوص با واج آرایی / جناس و سجع رابطه ی بیشتری دارد ، یک ایراد هم دارد و آن ترجمه ناپذیری ست . و این در واقع بزرگترین مشکل شعرهای خود بنده است که بسیار به موسیقی بطن توجه دارم :

تا من بمانم مویه کنان
بر مرداب مرده ی منگی که خیالش میخوانند


توجه کنید که هرچند این رقص کلمات و شناور بودن آنها دلرباست اما باعث شده مانا در زبان محصور شود و به زمان درز نکند . بنابراین برخی قلم بدستان تصمیم گرفتند روی موسیقی معنوی مانور دهند و از این آهنگ درون عبور کنند ( که پژمان بدری - منیژه قشقایی و امیرحسین علامیان را میتوانم بعنوان نمونه ی این اجتهاد معرفی کنم و همینطور شاعر این صفحه یعنی آرزوی عزیز ) و در واقع میخواستم این پرانتز طولانی را به شعر الصاق کنم که این اثر نه وزن دارد و نه قافیه و نه بطن نوادار . پس چه چیزی باعث التذاذ خواننده اش میشود ؟؟ جواب ساده است : موسیقی معنا .... اما موسیقی معنا چیست و چگونه خلق میشود ؟؟ قطعا در صفحه ی یکی دیگر از عزیزان این بحث را خواهم گشود . اگر جاده ی ناامن حاجی آباد / بندر ، زندگی ام را کوتاهتر نکند .
و راستی هادی عزیز ، میدانی که در دلم جا داری و از قلمهای قلبی ام هستی در این مجموعه . اما رفیق جان قطعا این فکوری زاده اگر با بنده مناظره میکرد بهش میگفتم حضرت نازنین شما کدام دیوان یا کتاب ادبی خوانده اید که ما نخوانده ایم ؟؟ ( اصلا به مشاعره دعوتش میکردم تا ببینم چه کسی خودش و خانواده و فرزندانش غریق غزل و قصیده و مثنوی اند ؟؟ او یا من ؟ ) و دوما میگفتم ۱۴ دفتر دارم که شاید ۲۰٪ از آنها کوتاه باشند و بقیه بیش از یک صفحه اند و بعضی هاشان دو سه صفحه ی بزرگ - و غیر از من بیسواد بسیاری از شاعران نوپرداز شعرهای طولانی بسیار نوشتند از جمله گزارش به نازادگان ( سیدعلی صالحی ) کایابای ( رسول یونان ) و صدای پای آب ( سهراب ) و .... پس شعر سپید فقط چهار یا پنج کلمه نیست .
اما ایکاش پیش قراول ما مرحوم شاملو نبود . تا مجبور نشویم به جای واکاوی آثارش به توجیه و تفسیر و لاپوشانی توهین ها و آروغ های روشنفکری اش بپردازیم آنهم در مسائلی مثل موسیقی سنتی که تخصصی نداشت و البته نه فقط آن مرحوم ، که بسیاری از اندیشمندان آن دوره از جمله دکتر شریعتی و جلال آل احمد و .. ملهم از جریانات مارکسیسم بودند و لازمه ی چپگرایی متاسفانه این بود که به ملیت و تاریخ و نیاکانشان دهان کج کنند


مانا ۱۱ اردیبهشت ۹۹
حاجی آباد هرمزگان

هزاران درود آرزوی عزیزم
بی مقدمه خیلی ذوق کردم وقتی این شعر را از تو خواندم و مطمئنم پشت این شعر تفکراتِ به شدت انتقادی ات نهفته است ،می دانی که پای هرشعری نظر نمیدهم که اگر بدهم مطمئن باش اگر بپسندم ،آن شعر را قورت داده ام و فهمیده ها و برداشت هایم را از آن شعر کامنت می گذارم ، و به تو اطمینان میدهم شعر بسیار متفاوت تو را هم قورت دادم (متفاوت را نسبت به سایر اشعارخودت می گویم )
این یک نقد نیست آرزوی نازم بلکه فهمیده های من از شعرتوست
به ضرس قاطع می گویم که این شعر ِ جمع گرای تو بسیارررر زیباست و جانِ کلام را آنگونه که دلت بخواهد به مخاطب می رساند ، میگویم جمع گرا ؛ چون اشعارِ دیگرت فردگرا و با عواطف شخصی شده ات هستند و تو فقط درگیر خودت هستی ،نه درگیر جامعه ات یا من اینگونه فکرمیکنم
این شعرهم نه اینکه یک شعر تحلیلی باشد نسبت به اوضاع جامعه ی کنونیِ مجازی پسند ، اما همین که درد و یک آسیبِ پنهانِ جمعی را لابلای قلمت گنجانده ای این یعنی ده قدم روو به جلو درشعر.
زبان شعرت ، زبانِ گلایه است اما گلایه ای به قدِ قامت یک جامعه ی روو به ابتذال که اکنون و در این عصر نیمی از ابتذالش را مرهون !!! فضایی مجازی است که نمی توانی راست ودروغ و پاک و ناپاکش را درست تشخیص دهی
من برای شعر همچون داستان ، شروع و میانه (اوج)و پایان قائلم
نمی توانی در شعر نادیده بگیری این خط روایی را
هرکاری هم بکنی نمی شود حتی اگر از وسط شروع کنی به شعر سرودن باز هم ، همان وسط ، می شود شروع شعرت
چیزی که در شعر تو دیدم و جذبم کرد شروع نفس گیر شعرت بود ، انگار که از وسط فکرهایت بلند بلند شروع کنی به حرف زدن برای مخاطبت بی آنکه در جریان افکار تو باشد لیکن مات و مبهوت از سخنان بی مقدمه ی تو لحظاتی را درگیر ِ محتوا و چرایی حرفهایت می ماند و تا بفهمد تو از چه می گویی و مقصودت چیست مدت زمانی سپری شده اما ادامه ی ماجرا را با ذوق و هیجان دنبال می کند تا ببیند حرف حسابت چیست
و این حس را تو با شروع یکباره ی شعرت به منِ مخاطب دادی ، شروع از وسط ... شروع و گره افکنی وگره گشایی به یکباره باهم !! این را من برای شعرت قطعا امتیاز میدانم نازنین
شروع و پایان دلپذیر شعرت ، هم به لحاظ ایجاد معنا و هم به لحاظ بازی های کلامی و زبانی قابل تامل است ( مثل آوار در شروع و شهر مرده در پایان... حبس نفس در شروع و دهانی با بویِ... در پایان ،پشت شیشه ی غبار آلود در شروع و پشت نقاب در پایان و...) همه ی اینها نشان از این دارد که آنچه به ذهنت میرسد را اگر روی کاغذ می آوری به امان خدا رها نمی کنی ، به آنها جهت میدهی و سنباده شان میکشی و پیکره ی شعرت را با ظرافت تراش می دهی و دیگر میدانم که کارت درست است
معنایی که میخواستی را مخاطب به شدت درک خواهد کرد و حیفم می آید از اینکه برای واژه ی “مجازی” نمی شود معادل بهتری آورد چرا که در شعر یک وصله ی ناجور است لامصب و نمی توانی قورتش بدهی ، چه در شعر سپید چه در شعر منظوم باز هم نخوردنیست! یک واژه ی انتزاعی ِ بی جان و مطمئنم خیلی بااین کلمه کلنجار رفته ای ! هرچند جانِ کلامت خطاب به همین دنیای مجازی و تبعات آن است.
تا یادم نرفته بگویم درمورد موسیقیِ معنا با مانای عزیز موافقم
و بدان که زین پس مخاطبِ پروپاقرص اشعارت خواهم شد
موفق و پایدار نازنین