ققنوس

سلام وعرض ادب
آتش بزن تردیدهای باورم را
از هم جدا کن بند بند پیکرم را

--/---/---/--
مستفعلن مستفعلن مستفعلن فع
13 هجایی ..(مشتق بحر رجز مثمن کامل)
بحر= تكرار يا تركيب يك يا چند رکن
رجز=به بحری گفته می شود كه از تكرار ركن "مستفعلن"‌به دست می آید
مثمن=هشت رکن داشته باشد

این وزن ضرب اهنگ حماسی ودامنه دار دارد.. که محتوا در ان خوب نشسته است
پنج بیت ناب آتشین والبته دلنشین
به طوری که عینا در هر بیتی (اتش .داغ ..بسوزم...) امده است
هرچند کوتاه ..اما کامل...شروع وپایانی به هنگام...حسن مطلع ومقطع

شعر به روزیست ...
واژه ها به رنگ سبز هستند..یعنی غرابت استعمال ندارند...وموجب مغلق سرایی نشده اند
جمله بندیها روان ویک دست...بسیار نزدیک به نثر
با وجود اینکه دست شاعر در قافیه بسیار باز است ..اما کلامش را در پنج بیت تمام کرده است
واین خصوصیت شعر معاصر است...یعنی شعر در بند قافیه نیست وان را پردازش نمی کند
هر بیتی میتواند تک بیت مجزا در معنا باشد ..ولی به زیبایی ارتباط کلامی طولی شعر حفظ شده است...

ببخشید مثل اینکه مهمان امد

خلاصه این که شعر خوبی است..بخوانید ولذتش راببرید

سلام جناب رمضانی عزیز
روز و روزگارتون خوش
در اینجا منظورم از نقد، دقیقا و فقط برطرف کردنِ ایرادات کار بود نه دیدن زیبایی های کار. فرمایش شما مانند این است که بگوییم در ساختمان سازی پرداختن به نقشه از آسان ترین کارهایی است که می توان انجام داد و از حیث علمی ارزش چندانی ندارد. قالب در کلاسیک، ساختمان کار است. مهندس ناظر (منتقد) با توجه به نقشه و قوانین و استانداردهای پذیرفته شده بررسی می کند و معایب کار را می گیرد. بعد از اینکه ساختمان درست بنا شده بود، به زیبایی های معنایی و عروضی، (که همان نازک کاری و دکوراسیون داخلی) هست می رسیم. حالا می تواند زیبایی و معنا و هارمونی و روان شناختی و فلسفی و ...(که فرمودید) داشته باشد یا نه به بدترین شکل و کج سلیقه ترین حالت ممکن کار شده باشد.

بدنه ساختمان و نما را که قوانین شهرسازی(عروض) اجازه نمیدهد خراب باشد. داخل ساختمان هم (معنا و زیبایی) سلیقه ی صاحب خانه است(شاعر) . دو بحث جداست این دو

"یک اثر هنری از دیدگاه،هرمونتیک،ابعاد اجتماعی،روانشناختی،مکتب شناسی،فلسفی،گرایش های درونی،فنی،زبانی،لغوی،اصلاح طلبانه،نماد شناسی و... میتواند مورد بحث باشد."
با این پارامترها که فرمودین نمی توانید از اثر هنری ایراد بگیرید و نقد کنید(منظورم از نقد در اینجا و نوشته قبل فقط رفع ایرادات و به تکامل رساندن اثر است)

پاسخ شاعر به ایرادِ شما این خواهد بود: دیدگاهِ من از نظر هرمونتیک،ابعاد اجتماعی،روانشناختی،مکتب شناسی،فلسفی،گرایش های درونی،نماد شناسی و... همین است که در شعر آورده ام!! سلیقه و اعتقادم همین است که در شعر آمده.
درست هم می گوید، بحث در اکثر این موارد که گفتید میشود نقدِ اندیشه ی شاعر! نه نقدِ اثر.

فرمودید "سپید ها را اتفاقا خیلی میشود به نقد کشید"
( موافق نیستم. نقد زمانی اتفاق می افتد که بتوان اثر را با معیاری مقایسه کرد. چه از نظر قالب چه از نظر محتوا)
در عمل این اتفاق نمی افتد. ستون نقدِ همین سایتِ شعر ناب یا سایت های مشابه را مرور بفرمایید. یا مثلا اشعار پنج صفحه ی آخرِ سایت را بررسی کنید می بینید که اکثرِ نظرات اشعار سپید، تشویق است و نقدی نیست. چرا؟ به همان دلیل که در نظر اولم عرض کردم: قانون و معیارِ پذیرفته شده و دارای اجماع در این رابطه موجود نیست. مثلا آقای دکتر زبان شناس فلانی این نظر را دارد و آقای پروفسور ادب شناس فلانی نظری در ردِ نظرِ اولی (مثلا همین الان در رابطه با نظر دکترهایی که نام بردید با آقای شفیعی اختلاف نظر دارید).

اما در مورد کلاسیک این اتفاق نمی افتد. قوانینی وجود دارد که اکثریت قریب به اتفاق موزون سرایان پذیرفته اند.

درست گفتید در نقدِ سپید همین اتفاق می افتد، بحث و کدورت پیش می آید. چون نقشه ی ساختمان وجود ندارد معمار(شاعر) می گوید من هدف داشته ام کارم زیبا و پرمعناست و مخاطب درک نکرده معنا را. ناظر(مخاطب یا منتقد ) هم می گوید شعر زیبا نبود و معنا نداشت و ...

وقتی به جایی رسیدیم که این مشکلِ ساختمان حل شد بعد می توان در مورد درونِ ساختمان نظر داد. می توان فقط نظر داد!! چون داخلش مربوط به اندیشه و اعتقاد شاعر است و نمی توان اندیشه وباورها را نقد کرد( چهار دیواری اختیاری)

عرض من در مورد نقد و رفع ایراد بود (که بزرگترین عامل اعتلای هنر است) و فرمایش شما در مورد معنا و زیبایی های درونی اثر. تقابل موضعی با شما ندارم. در مبحث مطروحه تان با شما موافقم.

بزرگوارید و دوست داشتنی

تیک نقد می زنم که هم لذتِ خواندن این شعر زیبا را نصیبِ دوستانی که نخوانده اند بکنم و هم شاید این تبادلِ اطلاعات من و شما به درد کسی بخورد.

دوستان عزیزم جناب آقای صادقی مود، شاهرخ خان عزیز و ابوالفضل دوست داشتنی ام
خوشحالم که بحث در این مورد به خصوص در پای شعر بنده رقم خورد و متاسفم که زودتر نتوانستم در حضور و خدمت دوستان باشم.
ولی با توجه به این که "ماهی را هر وقت از آب بگیری تازه است" البته جدیدی ها می گویند می میرد ولی هر چه که هست فرصت را غنیمت می شمارم و چند کلمه ای در خدمت دوستان عزیزم هستم.
دوستان عزیزم قسمتی از مقاله دکتر شفیعی کدکنی را برایتان در نظر گرفتم و تقاضا دارم دقیقا مطالعه بفرمایید.
دوباره تقاضا می کنم که دقیق مطالعه بفرمایید مخصوصا در قسمتی که دکتر کدکنی وارد مطلب تغییر وزن آن هم در یک غزل از مولانا و اعلام تغییر ارکان عروضی آن هم در یک غزل می شود و حتی بالاتر از این، اینگونه عملکرد را مزیتی می خواند برای یک شاعر.
*****
شکل شعر مولوی
درباره شکل ذهنی یا درونی غزلیات شمس باید گفت که در میان همه اجزا و ابیات این غزل ها هماهنگی و در مجموع غزل انسجام برقرار است.
درست است که غزل تا عصر مولانا از نوعی وحدت برخوردار بوده و ابیات آن پیوستگی محسوس داشته،
لیکن اگر غزل های مولوی را با غزل های سعدی که معاصر اوست یا عطار، سلف و تا حدی سرمشق او،
بسنجیم، وحدت را در غزل های مولانا بیشتر احساس می‌کنیم.
اغلب غزل های مولانا نمونه‌های شگفت‌آور و موفق ثبت لحظه‌های زندگی اوست.
شعر برای تجربه است و این تجربه‌ها، هر قدر از حیث عوامل موسیقایی و زبانی و تصویری، متنوع باشند،
از وحدتی برخوردارند که ناگزیر آن را باید وحدت نامید.
این وحدت حال از جهان‌بینی و نظام فکری و نگرش ژرف و استوار او ناشی می‌شود و چون هر غزلش نتیجه جوشش ضمیر ناهشیار اوست و اغلب به تأثیر موسیقی و وجد و شور سماع پدید آمده است، این وحدت حال نمایان‌تر است.
همچنین ملتزم نبودن مولانا به موازین زیباشناختی و رعایت های لفظی و فنی که در شاعران دیگر گاهی مخل است، سبب شده است که وحدت حال یا استمرار شکل ذهنی شعر خود را بهتر حفظ کند. تداعی آزاد که سورریالیست ها به آن توجه کرده‌اند در ورای ناپیوستگی ظاهری، غزل های مولوی را از پیوستگی باطنی ژرفی برخوردار ساخته است.
نکته دیگری که در باب شکل شعر مولانا جالب توجه است قالب‌شکنی اوست.
وی بسیاری از غزل ها را با مطلعی آغاز می‌کند و در وسط کار قافیه را تبدیل به ردیف یا ردیف را تبدیل به قافیه می‌کند.
گاهی ردیف را بدون وحدت قافیه حفظ می‌کند و زمانی شعر فارسی مردف را با شعر عربی غیرمردف به هم می‌آمیزد. زمانی در میان غزل حکایتی می‌گنجاند و غزل - داستان می‌سازد.
در حق ارکان عروضی بی‌قیدی را به آن جا می‌رساند که خواننده می‌پندارد او متوجه نقص فنی کار خود نیست و حال آن که همین نقص فنی اوج تشخص کار اوست، مثلاً در اثنای غزل به مطلع:
«زهی عشق، زهی عشق که ما راست خدایا
چه خوب است و چه نغز است و چه زیباست خدایا»
که ارکان آن عبارتند از:
مفاعیل مفاعیل مفاعیل مفاعیل،
یک‌ مرتبه می‌گوید:
«نی تن را همه سوراخ چنان کرد کف تو
که شب و روز در این ناله و غوغاست خدایا
نی بیچاره چه داند که ره پرده چه باشد؟
دم نایی است که بیننده و داناست خدایا»
و ارکان تبدیل می‌شوند به:
فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلاتن،
و باز می‌گردد به ارکان قبلی و می‌گوید:
«که در باغ و گلستان ز کر و فر مستان/چه نورست و چه شورست و چه سوداست خدایا»
دیگر از خصایص شکل شعر مولانا کوتاهی و بلندی بیش از حد معمول غزل های اوست که گاهی به ۹۲ بیت می‌رسد و زمانی از سه چهار بیت تجاوز نمی‌کند.
دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی
انتشار در روزنامه اصلاعات یکشنبه 7 مهر 1372
*****
ممنونم از وقتی که گذاشتید برای مطالعه دقیق این مقاله.
تغییر ارکان از مفاعیل مفاعیل مفاعیل مفاعیل (بحر هزج) به فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلاتن (بحر رمل) !!!!!
آن هم در چند مصرع نه فقط جزئی و اتفاقی!
دوستان عزیزم
آیا چنین استدلالی آن هم از شاعری که خوب درسش را بلد است و یا حداقل در این غزل از وزن مطبوعش بهره گرفته است، منصفانه است؟
دوستان عزیز
می توانید خودتان دوباره تقطیع به ارکان بفرمایید. البته در نظر داشته باشید که شاعر در قرن ششم این شعر را سروده.
بنده اتفاقی این مصرع را تقطیع به ارکان می کنم.
نی بیچاره چه داند که ره پرده چه باشد
نَ بیچار (مفاعیل) چِ داند (مفاعیل) کِ ره پرد (مفاعیل) چِ باشد ( فعولن ) با مجوز تبدیل به رکن (مفاعیل)
دوستان عزیزم دوباره تامل بفرمایید
که ، چه ، نه و ... در رسم الخط قرن ششم چگونه مرقوم می شد و چطور خوانده می شد؟
می توانید با مراجعه به کتبی که از روی نسخ اصلی همان روزگار سالم مانده و تجدید چاپ شده اند این نکته را بررسی بفرمایید. پیشنهاد بنده کتاب المعجم شمس قیس رازی چاپ 1314 مجلس تهران از روی نسخه اصلی آن است که متاسفانهع نتوانستم یک صفحه از آن را به عنوان شاهدی برای مثال به علت این که فایل تصویری است وارد کنم و از جناب رمضانی درخواست دارم اگر برایشان مقدور است صفحه ای از این کتاب را منتشر بفرمایند.
اما در مورد واژه ی بیچاره که هاء غیرملفوظ آخر قابلیت خروج از تقطیع طبق قواعد عروض سنتی را داراست که می توانید این قاعده را در منبع مذکور بررسی بفرمایید.
در مورد واژه ی پرده هم شاعر از حذف هاء غیرملفوظ بهره گرفته است.
حالا تمام این قواعد در کنار هم جمع می شود و در تقطیع به ارکان عروض سنتی وزن مصرع می شود مفاعیل مفاعیل مفاعیل مفاعیل.
سئوالی که مطرح است این است که دکتر شفیعی کدکنی که به عنوان یکی از مراجع ادبیات فارسی و یکی از اکابر این رشته به عنوان خداوند زبان و ادبیات فارسی کرسی های فراوانی را اشغال کرده چگونه به این موضوعات بدیهی واقف نبوده است؟
ایراد برای هر شخصی ناگزیر است ولی یک بار دوبار چند بار ایراد واضح را می توانید از خدایگان زبان و ادبیات فارسی بپذیرید و دم نزنید.
البته بنده هنوز آثار ایشان را مطالعه نکرده ام و این اولین مقاله ای بود که از دکتر کدکنی به طور تصادفی در جایی خواندم و کنجکاوم کرد.
اگر بخواهیم غیرمنصفانه به موضوع نگاه کنیم فقط باید گفت که وای به حال ما که اساتید و اکابر و ارکان مورد رجوع ما در مطالب مربوط به زبان و ادبیات فارسی و عروض و قافیه و شعر چه بر سرمان آورده اند که اینگونه مسائل واضح و روشن را بدون هیچ استدلالی در مورد وزن و ارکان تغییر یافته پنداریم و نور علی نورش این است که آن را مزیتی بنامیم برای شاعری که با دیگر شعرا تفاوت دارد؟
با نگاهی منصفانه تر به موضوع این مطلب واضح است که دکتر کدکنی دچار ذهنیت شخصی شده است که مقال پرداختن به آن نیست و وضوح مطلب نشانگر غفلت شدید اوست از گردآوری قواعد و بررسی صحت مند موضوع.
البته بدون دلیل نمی توان گفت که دکتر کدکنی این مقاله را برای آن نوشته است که باز هم توجه جامعه ادبیات و شعر کشور را به سوی خود معطوف کند و بودنش را به رخ دیگران بکشد هر چند با قلمی کردن موضوعاتی که هیچگونه پایه و استدلال علمی ندارد و فقط به خاطر این است که باز هم با بزرگان وصلت کرده باشد. بنده به هیچ عنوان چنین جسارت و بی انصافی ای را در مورد ایشان نخواهم کرد.
ولی این هم باعث نخواهد شد که تاسف و دریغ خودم را دوباره و هزارباره نگویم و اعلام نکنم.
از این که بگذریم، دوستان عزیزم مطالبی را در مورد منتقد، نقد شعر، شعر کلاسیک و شعر سپید و دیگر موارد قلمی کرده اند که هر کدام جای بحث دارد.
ولی تقریبا مورد مشترکی که همه دوستان به آن اشاره کرده اند عدم وجود قوانین مکتوب و قابل استناد برای متون خارج از شعر کلاسیک است که با انساب مختلف سپید، آزاد و ... به شعر گره می خورد.
معضلی که حداقل تا به حال بنده به عنوان محقق در این مقوله نتوانستم به تجمیع دقیقی برای آن برسم و تنها حاصلی که دریافتم وجود ( آراء مختلف) در این باب است.
پس با این وجود نمی توان وحدت رویه ای برای سنجش صحیح یا نادرست و همچنین کیفیت و یا مسائل دیگر در این موارد ارائه کرد تا بوشد با رجوع به آن حکمی قطعی و نهایی صادر کرد.
ولی چیزی که عجیب و غیرقابل قبول می نماید وجود (اقطابی) است که به واسطه ی تنها و تنها (قطب) بودنشان در مورد سپید و آزاد و ... به خود اجازه صدور احکام قطعی وی می دهند ولی استدلالی منطقی و مستند برای ارائه ندارند.
عزت زیاد
ارادتمند – وحید سلیمی بنی چهاردهم خرداد 1397