نسلِ سوخته

دوباره آمدم و باز و باز این شعر را خواندم. انگار بهترین تکنیک های شاعری را در کنار زیباترین معانی قرار داده. مجددا دست مریزاد. بعضی شعر ها عجیب به دل انسان مینشینند.... الان عذاب وجدان گرفتم که چرا نقدی بر فرم عالی این شعر ننوشتم و صفحه شما را سبز نکردم تا افراد بیشتری این شعر را ببینند.
در این شعر چند چیز به بهترین شکل استفاده شده اند:
(۱) استفاده از ساختار موازی در بیان مصراع‌ها. مقصود من از ساختار موازی چیست؟ به این بیت از سعدی نگاه کنید:
فرّاشِ خزان ورق بیفشاند
نقّاشِ صبا چمن بیاراست
در این بیت ساختار مصراع اول و مصراع دوم به شکل موازی مشابه هم هستند: فراش در مقابل نقاش (هم وزن و هم قافیه هم هستند)، خزان در مقابل صبا (و به تبع «نقاش صبا» در مقابل «فراش خزان») چمن در مقابل ورق ( از نظر معنایی هم ورق و چمن شبیه هستند - اشاره به سطح زمین) و بیفشاند در مقابل بیاراست. این بیت سعدی نمونه «عالی» چنین بیانی ست اما لزومی ندارد همیشه انقدر دقیق باشد کما اینکه افراط در این مسئله می تواند حتی زننده باشد.
در بعضی ابیات غزل آقای گیوه چیان این ساختار موازی به زیبایی استفاده شده اما اصلا زننده نیست و انسان از خواندن آن ها خسته نمی شود:
دلقکی ملعبه‌ی دستِ سیاست‌زدگان
مهره‌ای در وسطِ صفحه‌ی یک تخته‌ی نرد

(۲) استفاده به جا و زیبا از تتابع اضافات.
اساسا وزن فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن به خاطر وفور هجاهای کوتاه برای ایجاد تتابع اضافات مناسب است (حتی اگر هیچ اختیار شاعری جز در رکن اول و اشباعی صورت نگیرد این وزن به خودی خود ۷ یا ۸ هجای کوتاه دارد) به شرط آنکه شاعر بتواند به شکلی جذاب از آن استفاده کند:
فاتحِ زخمیِ یک جنگِ اَسَفبار و کثیف
وارثِ جمجمه‌ی مانده‌ی از صحنِ نبرد
با وجود این همه استفاده از نقش نمای اضافه این شعر مثل آب روان است.

(۳) موسیقی و نغمه حروف
موسیقی معنوی و صوتی این شعر بسیار جذاب است:
فاتحِ زخمیِ یک جنگِ اَسَفبار و کثیف
دقت کنید همنشینی صدای ث/س با ف در دو کلمه اسفبار و کثیف چگونه فضای تاریک را تداعی می کند؛ و چگونه تضاد کلمه «فاتح» که واژه ای مثبت است با بقیه عناصر شعر در تناقض است؛ یا واج آرایی س و ل و ت و ن در بیت زیر:
دلقکی ملعبه‌ی دستِ سیاست‌زدگان
مهره‌ای در وسطِ صفحه‌ی یک تخته‌ی نرد
و به تناسب معنوی ملعبه (اسباب بازی) با مهره و تخته نرد دقت کنید. تمام عناصر معنوی و صوتی این بیت مثل زنجیر به هم متصل شده اند و انسجام آن بسیار درخور ستایش است.

(۴) ایجاد ترکیبات زیبا مانند «فکر عقیم» ، «عنصر درد»، ...
(۵) پایان بندی بسیار مناسب و تغییر لحن:
نسلِ من سوخت ولی در دلِ خاکسترِ آن
آتشی هست که هرگز نشود ساکت و سرد
در این مصراع یک مقدار لحن بیان از شکوه و بیان تیره روزی فاصله میگیرد و به حقیقتی دلگرم کننده اشاره می کند.
(۶) تناسب با احوال و زمانه ما. شعر هم زبانش زبانی متناسب است و هم مضامینش و به قول معروف فرزند زمان خودش است.
(۷) ایجاد تضاد و تناقض های شاعرانه در ابیات مختلف
البته فضائل این شعر بیشتر از اینهاست و من به اختصار به برخی پرداختم و خواستم به این بهانه این پنجره را سبز کنم تا شعر بیشتر دیده شود و از نقطه نظرات دیگر عزیزان بیشتر بهره مند شویم. بنابراین پوزش میخواهم اگر بیشتر به ظرافت های این شعر نپرداختم.
با آرزوی بهترین ها برای آقای گیوه چیان