من و خدا

یا لطیف ارحم عبدک الضعیف

سپاس خدای را که فرصتی دوباره داد تا در دانشگاه شعر ناب نقدی بنویسم.

شعری پیش رو داریم از بانو بهاره ی طلایی که ان شاء الله چند سطری در خصوص آن خواهم نوشت.


🔴 یکی از مسائل مهم در فهم هنر علی الخصوص شعر ( در همه ی قوالب) و ژانرها قاعده ای است به اسم
⭕(پیوستگی استانزا)⭕ که بر اساس این قاعده نوشته ای
که مراحل وزن و عروض (در شعر موزون) و بار موسیقی (در اشعار غیر موزون) را گذرانده و وارد مصراع بندی و یا سطر بندی می‌شود باید حتما و قطعا
پیوستگی بند ها را در خودش داشته باشد وگرنه شعر بودن نوشته زیر سوال می‌رود. خصوصا این امر در اشعار غیر موزون نمود بیشتری دارد.
متاسفانه در دنیای شلم شوربای نوشتن
هر کسی که چند سطر را زیر هم
می نویسد بر آن نام ‌شعر سپید یا موج نو و یا غیره و ذالک نهاده و در این آشفته بازار خود را شاملو و فروغ زمان می پندارد ولی آنچه مرز بین شعر و غیر شعر است
مجموع تمام المان هایی است که شعر سازند و اگر یکی از این فاکتور ها لنگ بزند نوشته از دایره ی شعر بودن خارج می‌شود.
این ویژگی سبب می‌شود که کلمات در نقش آجر، هماهنگ ساختمان شعر را بالا ببرند با عنایت بر اینکه کلمه خودش به تنهایی شاعرانه نیست لذا ساخت و پرداخت و چینش کلمه باعث تولد شعر می‌شود.
کاری که سرکار خانم طلایی در سطور نخستین شعرشان انجام داده اند.

🚩به آسمان چسبیده بودم
و خدا
یکی یکی
شعرهایش را برایم می خواند🚩


استخوان بندی و نظام موسیقایی و معنایی برگرفته از اندیشه ی خدا محوری که ذکر کلمات نورانی کتب آسمانی است در این ‌شعر مخاطب را هم داستان می‌کند و نقطه ی اتصال جزء به کل و فنا فی الله نوشته را از حالت معمول به شاعرانگی مقبول می کشاند.

استفاده از صنایع مختلف در این بند از شگرد های خانم طلایی است
از جمله

👈 صنعت تلمیح

اشاره به آیات ابتدایی سوره ی مبارکه علق

👈 صنعت اغراق


👈 حشو لوزینه

البته در طول شعر هم وضع به همین منوال است ولی فرصت نقد اجازه نمی‌دهد همه ی آنها را بازگو کنم


🔴 جمله های موید اصلی از لوازم اصلی شعر سپید

جمله هایی که شاعر برای اثبات موضوع اصلی ⭕(محور بند)⭕ خود استفاده می‌کند جمله های موید اصلی نام دارند
این جملات شرح موضوع اصلی شعر هستند و انبساط شعر را باعث می‌شود

به این جملات شعر بانو طلایی دقت کنید

👈 و بی خیالِ جهانی دهان وا کرده
به تنهایی خود
می نازید؛


👈 دیگر نه سیب را بهانه می کرد
و نه بهشت را معامله،


👈 فقط
در تئوری عدم دلبستگی
و استعانت به یگانگی خود
برایم
#تطمئن_القلوب می شد.

این ها همه تفسیر همان بند اول است
که شاعر در ابتدا آن را سروده است


گفتنی است اولین بار فردی به نام
(آنری رنه آلبر گی دو موپاسان)
نویسنده ی فرانسوی به این مهم در نوشتار اشاره کرده و مفاهیم آن را گسترش داده است.


🔴 آیا خانم طلایی اسیر ادبیاتِ
( برج عاج) شده است؟

درست است که شعر خانم طلایی نوعی اظهار اشمئزاز از دنیای دون بشری است
و حتی تنفر از کائنات سطح پایین و تقدس مراتب بالای خلقت و این شعر برایم تداعی تعریف قرب الهی بود از دیدگاه امام علی علیه السلام که
می فرماید

إنَّ للّه ِِ تَعالى شَرابا لِأَولِيائِهِ ، إذا شَرِبوا سَكِروا ، وإذا سَكِروا طَرِبوا ، وإذا طَرِبوا طابوا ، وإذا طابوا ذابوا ، وإذا ذابوا خَلَصوا ، وإذا خَلَصوا طَلَبوا ، وإذا طَلَبوا وَجَدوا ، وإذا وَجَدوا وَصَلوا ، وإذا وَصَلُوا اتَّصَلوا ، وإذَا اتَّصَلوا لا فَرقَ بَينَهُم وبَينَ حَبيبِهِم .

خداوند متعال را براى دوستانش شرابى است كه هرگاه بنوشند، مست شوند و چون مست شوند ، به طرب در آيند و چون به طرب در آيند ، شيرين گردند و چون شيرين گردند ، ذوب شوند و چون ذوب شوند ، خالص شوند و چون خالص شوند ، بجویند و چون بجویند ، بيابند و چون بيابند ، برسند و چون برسند ، بپيوندند و چون بپيوندند ، ميانشان و ميان محبوبشان تفاوتى بر جاى نمانَد

⭕(بگذریم که مولا علی ع حتی در این کلام اعجاز گونه تفاوت هایی را در وصل و اتصال عنوان می‌کنند و اتصال را بالاتر از وصل میدانند) ⭕

اما به زعم من ایشان در ادبیات برج عاج محصور نشده اند چرا که هم نتیجه ی شعرشان و هم مقدمه در زندگی انسان ها ساری و جاری است.
به نوعی شاعر در این شعر کلمات را از اجتماع گرفته ولی دوباره به اجتماع پس داده است.
و این از نقاط قوت شعر خانم طلایی است.

از نقد جناب فریاد هم مستفیض شدیم

برای سرکار خانم طلایی آرزوی موفقیت دارم


یا حسین بن علی

سید هادی محمدی

درود بر شما🌹
نگاهی به شعر (من و خدا)، سروده‌ی خانم بهاره طلایی زیدی.

شعر (من و خدا) که با عنوانی فلسفی آغاز شده و تا به انتها بر همین بستر جریان دارد، سپید کوتاهی است که که در آن، ساختار و محتوا به خوبی در هم‌ تنیده شده و در انتقال احساس و اندیشه‌ی شاعر، موفق عمل کرده است.
شعر با این جمله آغاز می‌شود:
به آسمان چسبیده بودم
فعلِ(چسبیدن)، درواقع معنای پناه بردن به چیزی به دلیل وجود یک عامل ترساننده یا یک موقعیت ناامن را منتقل می‌کند، و متمم ِ (آسمان)، نشان می‌دهد که آن دلیل ترس و ناامنی، نقطه‌ی مقابل آن است، یعنی زمین، که می‌تواند استعاره‌ای از واقعیت ملموس باشد، یعنی پناه بردن به رویا برای گریز از واقعیت.
اما این پناه رویایی چیست یا کیست؟
در ادامه‌ی شعر، می‌خوانیم:
و خدا
یکی یکی
شعرهایش را برایم می‌خواند
این سه سطر، خدا را علت پناه بردن به آسمان، و درواقع به عنوان آن رویا معرفی می‌کند. رویایی که کارش شناساندن خود و برشمردن تجلیات خود است.

و بی‌خیالِ جهانی دهان وا کرده
به تنهایی خود
می‌نازید

از این قسمت گلایه‌ی شاعرانه آغاز می‌شود. و شاعر از اینکه پناهگاهش، بیش از آنکه به او و ترس‌ها و دلهره‌هایش توجه کند؛ به خودش توجه دارد، شکوه می‌کند. این گلایه از بی‌توجهی و فراموش‌شدگی، در دو سطر بعد پررنگ‌تر می‌شود:

دیگر نه سیب را بهانه می‌کرد
و نه بهشت را معامله،

و به انکار عشق خدا و خودشیفتگی او می‌انجامد:

فقط
در تئوری عدم دلبستگی
و استعانت به یگانگی خود

و در پایان، معشوق ِ معزولی را به تصویر می‌کشد که گرچه دیگر معشوق نیست، ولی هنوز از مرور دورانِ معشوق بودن، آرامش می‌یابد:

برایم
تطمئن‌القلوب می‌شد

طرح کلی این شعر، گذار و گذری از نگاه ایمانی به خدا، به نگاه فلسفی یعنی رسیدن به ضرورت منطقی وجود خداست.
به عبارت دیگر، رسیدن از دیدگاه عارفانه یا ایمانی، به یک نگاه فیلسوفانه و ضرورتی، یا به طور خاص شاید نگاه کانتی به خدا.
کانت، اثبات یا ردّ وجود خدا را در توان عقل نظری نمی‌دانست، و دقیقاً به همین دلیل بود(چون به وجود خدا ایمان داشت ولی فلسفه قادر به تایید ایمانش نبود) که عقل عملی را مطرح کرد و با تکیه بر قانون اخلاقی خود، ضرورت وجود خدا را نشان داد. هرچند خدای ضروری کانتی با خدای ادیان آسمانی، و خدای حلاج و ابن‌عربی، و حتی خدای اسپینوزایی زمین تا آسمان متفاوت است. حتی کانت نهایتاً به این‌نتیجه رسید که گرچه فلسفه(در بُعد نظری) قادر به اثبات(یا ردّ) وجود خدا نیست، ولی بهتر است انسان برای معنا بخشیدن به زندگی خود باورش داشته باشد.

در مورد (استعانت به یگانگی خود)، به کار بردن حرف اضافه‌ی (به) برای (استعانت)، ضعف تالیف دارد. می‌شد از حرف اضافه‌ی (از) استفاده کرد، یا مثلاً گفت:
(تکیه بر یگانگی خود)، البته (تکیه) با (استعانت) هم‌معنا نیست ولی با کلیت مفهوم، هم‌راستاست.

با آرزوی موفقیت هرچه بیشتر برای شاعر🌹
و به امید پیشرفت و تکامل همه‌ی ما🌹

م. فریاد
زمستان ۱۴۰۲