آه لرزان ( مثنوی 6 ) گام دوم پژوهشی در وزن شعر فارسی

با سلام و درودی متقابل جناب هادی محمدی گرامی،
اگر متن نوشته و صوت همراه این پست را خوب مورد توجه قرار داده بودید، پاسخ این نقد و سرزنش شما آمده بود. بنده برای راحتی شما و سایر عزیزان آن را عیناً نقل می کنم:
« . . .
کسانی که مرا بدلیل ناشی گری و یا مبتدی بودن ملامت کرده و مورد عتاب قرار داده و یا خواهند داد حرف جدیدی نزده اند، اما اگر پاسخی مستدل به مطالب ارائه شده ندهند آنوقت خودشان را در معرض داوری قرار خواهند داد.
. . . »
در مورد نظری که داده اید اندک توضیحی می دهم که امیدوارم مفید واقع شود. مرقوم فرموده اید:
« . . .
وزن های هم عرض در ادبیات فارسی وجود داشته که به جای وزنی و بحری از هم عرض آن استفاده میشود
. . . » که بنده متوجه ترکیب « هم عرض » نشدم. اگر منظور شما از عرض همان عَرْضْ در مقابل طول باشد که اینجا بی ربط می نماید. اگر منظورتان عَرَضْ عربی باشد که به معنی صفت است در فارسی کاربرد ندارد و اینجا نیز بار معنایی مناسبی ندارد. شاید منظور شما « هم ارز » باشد که مناسب است اما با یک سهو املایی. در هر صورت بنده همان ترکیب را مبنای نظر خودم قرار می دهم تا شما را متوجه یک موضوع مهمی بکنم.
در ریاضیات « رابطۀ هم ارزی » و در کنار روش « افراز مجموعه » را عالمانه به کار می برند که چندان بی ربط به بحث ما نیست.

اول مثالی می زنم تا تعریفی از رابطۀ هم ارزی و افراز مجموعه داده باشم بعد آن را در زمینۀ وزن شعر به کار می برم.
ما می توانیم و همیشه این کار را انجام می دهیم که مجموعۀ دانش آموزان یک مدرسه را بر اساس رتبه های تحصیلی شان به کلاس های اول و دوم و مثلا تا ششم تقسیم میکنیم. یعنی افراز می کنیم . به طوری که هیچ دانش آموزی خارج از این تقسیم بندی ها نماند. این یک نوع رابطه هم ارزی یا هم کلاسی است . می توانیم روابط هم ارزی دیگری را نیز مورد استفاده قرار بدهیم. مانند گروه های خونی، اصل و نسب دانش آموزان ، محل سکونت یا رنجِ خاصی از وزن ها و قد ها و غیره. اما در تحلیل نهایی همه این دسته بندی ها سرچشمه از واقعیت یگانه ای به نام مجموعۀ دانش آموزان یک مدرسه می گیرند.

یا مجموعه ای مانند { 101110111011101} را که الگوی وزنی یک شعر می باشد را می توانیم به اشکال زیر افراز کنیم:
1- {1101} ، { 1101} ، {1101} ، {101}
2- {101} ، {1011} ، {11011} ، {101}
3- {11101} ، {1110} ، { 1110} ، {10}
این تقسیم بندی ها، با استفاده از الفاظ بی معنی افاعیل به اشکال زیر سروده خواهد شد:
1- فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن
2- فاعلن مستفعلن مستفعلاتن فاعلن
3-فاعلاتاتن مفاعیلن مفاعیلن فعل
هیچکدام از این سه افراز بالا وزن نیستند. بلکه ترجمان الگوی ریاضی وزن بوده و حاوی لحن خاصی می باشند. به جای آن ها می شود از هر لفظ و بیان دیگری استفاده کرد به شرطی که تابع الگوی مجموعۀ اصلی یعنی وزن و افراز های مربوطه یعنی لحن باشند.
همه حرف ما تا بدینجا این است که وزن ربطی به افاعیل و ارکان عروضی ندارد بلکه ناشی از چینش خاص هجاهای بلند و کوتاه است که خود عروض و عروضیان محترم آن را به ما یاد داده اند. بنده آن ها را با هزار دلیل با استفاده از صفر و یک نشان داده ام تا در آینده انشاالله به فواید آن پی ببریم.
جناب نجفی حرفی دارد که مضمون آن اینچنین است که اگر عروض یک علم است پس شایسته نیست که به همان شکل و قواعد چند صد سالۀ خود بدون تغییر و تحول بماند. مانند هر شاخۀ علمی باید سئوال کرد، تحقیق نمود و راه را برای بهتر شدن و آسان شدن و کامل شدن آن برداشت. حالا دغدغۀ شما اگر این باشد که این قرعه چرا به نام منِ یک لا قبای مبتدی افتاده است، پاسخش سخت نیست. من چیزی ندارم که از دست بدهم. نه منصبی، نه شهرتی و نه کرسی و اعتباری. اگر اشتباه هم بکنم اتفاقی نمی افتد. حداقلش اینست که مطالبی یاد می گیریم، حداقل همین عروض را درست به کار می بریم و مطالعه میکنیم و با نام بزرگان علم و ادب آشنا می شویم. منابع اصلی یادگیری ، تحصیل و پیشرفت همان ها هستند وگرنه من و شما قادر نیستیم نه خودمان و نه دیگران را راهنما باشیم. اما می توانیم یار شاطر باشیم تا بار خاطر.
از حضور و ابراز نقد و سرزنش قابل پیش بینی شما متشکرم.

جناب سبک بار عزیز

اولا از پاسخ شما قانع نشدم که یکسری مسائل بی ربط کنار هم آمده اند.
در ثانی کلمه ی هم عرضی که بنده نگاشته ام با هم ارز متفاوت است (هم ارز) در لغت به معنای مترادف است و مورد بحث بنده نیست. ما به وزن های با پهنای یکسان که در آخرالامر می‌شود به قول شما هم ارز در هر صورت این جای بحث نیست

ثالثاً جناب سبکبار عزیز بنده نه با شما نه با هیچ یک از اعضای سایت پدرکشتگی و یا خدای نکرده دشمنی ندارم
شما برای من عزیز هستید اما این راهی که می روید نه تنها به ترکستان ختم نمیشود بلکه به هیچستان می‌رسد
میدانید تلاش‌های شما مانند کسی است که در یک مدار دور خودش می‌چرخد هرچند متحمل زحمت میشود هر چند انرژی مصرف می‌کند اما باز سرجای خودش لنگ زده است

هیچ فرقی ندارد که ما به جای هجای کوتاه علامت u قرار دهیم یا صفر شما را و یا در هجای بلند هم همین منوال حاکم است.
جناب سبکبار عزیز ما در مقابل نوشته ها و نظرات خودمان در پیشگاه خداوند مسؤلیم
چطور میشود شمایی که تا دیروز در اشعار تان ایراد قافیه و وزنی داشتید الان ادعای نوآوری در این حوزه را میکنید
اشعار قبلی شما وجود دارد و دوستان هم می‌توانند مراجعه و سخنان بنده را تصدیق کنند

در هر حال اگر رنجشی هم از حقیر بر دل دریایی شما خدشه وارد کرده حلال بفرمایید

هدف فقط یادگیری است و اظهار نظر و جدل همین

بمانید به مهر و بسرایید

با سلامی مجدد جناب هادی محمدی،
زمانی که گفتگوها مربوط به برخوردهای لفظی و شخصی باشد بند خیلی راحت کنار می روم. اما زمانی که صحبت بر سر اصول و مبانی علمی و نظری و راهکارهای عملی باشد، تا نکتۀ آخر به شرطی که منتهی به جدل نشود بحث را دنبال می کنم.
از پاسخ شما دو چیز کاملا هویداست.
نخست این که شما خودتان در یک دور باطل افتاده اید و قادر نیستید آن را رها کنید. این که من در گذشته در مورد وزن و قافیه و بسی ملزومات شعری مبتدی و پیاده بودم و اکنون نباید پایم را از آن گلیم درازتر کنم. شما به عنوان یک منتقد باید مرا و امثال مرا که خودشان را در مدت هفت و هشت ماهی که وارد سایت شده اند کشته اند و حجم عظیمی مطلب خوانده اند و شبانه روزی کرده اند که اندکی پیشرفت کنند و اکنون نیز دارند بلند بلند فکر می کنند درس یاد می گیرند و مطلب می آموزند و خوب دوستان خودشان را نیز با خبر می کنند تشویق کنید نه این که نواقصات گذشته مرا که تازه آن هم مربوط به زمانی بود که من تازه با فاطمه آشنا شده بودم و چیزهایی را برایش سروده بودم که حاضر به تغییر آن ها و از بین بردن اصالت و نوستالژی بودنشان نیستم به سرم بزنید.
از آن مهمتر مثال هایی از یافته های علمی بزرگ و سرنوشت ساز همه ما می دانیم که چگونه اشخاص تازه وارد اما فکور توانستند پی به رموز هستی ببرند و علم و تکنولوژی را متحول کنند که محافظه کاران زمانه شان آن ها را تحقیر می کردند.
بگذریم.
نکته دوم و مهمتر این که معلوم می شود که شما نه این که نمی دانید بلکه یا متوجه نیستید و سهوا حرفی را می زنید یا از سر غرور و تکبر حاضر به پذیرفتن ایرادات خودتان نیستید حتی اگر کوچک باشد. زیرا شما منتقد ادبی سایت هستید و دیگران نقد پذیری را باید از خود شما یاد بگیرند و زبانشان به عذرخواهی و اعتراف به خطا عادت کند. شما می فرمایید منظورتان از « عرض » ، « ارز » نبوده بلکه همان « عرض » به معنای پهناست. خوب همین جا عذر بدتر از گناه می آورید. به نقل قول مستقیم جناب نجفی دقت کنید:
« ...
وزن شعر فارسی مبتنی بر کمیت هجاهاست و نه مقدار آن ها. در بسیاری از شعرها حتی تعداد هجاهای میان دو مصراع ممکن است کاملاً متفاوت باشد، مثلا ممکن است یک مصراع نُه هجا و مصراع دیگر یازده هجا داشته باشد
. . . »
پس ملاحظه می کنید که هم عرضی به کار برده از جانب شما اگر سهو املایی نباشد این بار ناشی از یک اشتباه یا خطای اصولی است. و لابد می دانید چرا طول مصراع ها تازه آن هم نه عرض آن ها یعنی تعداد هجاهای مصراع ها ممکن است با هم تحت حاکمیت یک وزن واحد بیشتر و کمتر باشد. بخاطر اختیارات شاعری و استثناعاتی ناشی قواعد و ضرورات و شاید ملاحظات دیگری که بنده الآن نمی دانم.
اگر من برای شما عزیزم ، شما هم برای من عزیزید. اما خطاها نه برای شما باید عزیز باشد و نه برای من. چه از طرف من باشد و چه از طرف شما. لطفا تمرکز خودتان را روی مطالب اصلی و علمی و فنی بیاورید و نگران دور باطل من یا ترکستان و هیچستان نباشید.
به راه بادیه رفتن به از نشستن باطل ( در جا زدن و خود محور بینی )
و گر مراد نیابم به وسع خویش بکوشم ( که برکت در حرکت است، اگر اشتباهی هم باشد راه اصلاح و عذرخواهی باز است.)

با درود بی‌پایان به حضور شما عزیزان
با مطالبی که آقای سید هادی محمدی بیان فرمودند در خصوص اینکه این مقاله آموزشی که آقای سبکبار در نگارش آن زحمات قابل توجهی کشیده‌اند قبلاً توسط عروضیان دیگر مکتوب شده‌اند موافق هستم تلاش آقای سبکبار در نگارش این مقاله قابل تقدیر است حداقل یک یاد آوری برای بعضی عزیزان می تواند باشد بعضی اصطلاحات نو آورانه که تاکنون من ندیده‌ام مانند : فاعلاتاتن و مستلاتاتن، و غیره هم از اختراعات ایشان قابل تآمل و جالب بود
با تشکر فراوان

درود هادی جان عزیز
نمیخواهم وارد بحثتان شوم اما شما را قبول دارم و بر دانش وسوادتان آگاهم
گاهی فقط باید دید و دید.

سلام و درود،
جناب علیرضا حکیم،
ادیب و شاعر محترم،
قبل از هر چیز باید سپاسگزاری کنم که هستید و از پیش کسوتان سایت خودتان حمایت می کنید.
در مورد بنده نیز بودن و نظارت تان مغتنم می باشد.
کار و مشغله ای که برگزیده ایم جوریست که جنبه شخصی ندارد، هر کار و رفتار مضرّی را باید مورد ملامت قرار داده و به هر کار مفیدی توجه و عنایت نمود. « توجه و عنایت » . توجهی که شامل بررسی و مطالعۀ اصل متن و دقت هم در متن و هم در حواشی باشد. جهت کم کردن زحمت شما بخشی را که مربوط به استفاده جنابعالی از لفظ اختراع نمودید عیناً از متن اصلی نقل می کنم. خواهش می کنم ملاحظه فرمائید:
« . . .
بحر . . . رمل مثمن محذوف . . . ترجمان الگوی وزنی پیش گفته می باشد که بندرت مطابق با لحن و ریتم آن شعری سروده شده است. اما تعداد تقریبی « اشعار سروده شده بر اساس » الگوی وزنی مورد اشارۀ آن، یعنی ( 101110111011101 ) 127522 بیت است. می توان بر اساس الگوی وزنی پیش گفته از ارکان شناخته شده دیگر و یا من در آوردی یا دل بخواهی متفاوتی استفاده کرد و شعر سرود. حتی می توان همانطوری که تاکنون مرسوم بوده است، هیچگونه لحن و ریتم خاصی را رعایت نکرد، بدون آن که وزن شعر به هم بخورد. اما لحن آن تغییر محسوسی خواهد نمود، یا بی نظمی حاصل از آن احساس خواهد شد. مانند : « فاعلن مستفعلن مستفعلاتن فاعلن » و « فاعلاتاتن مفاعیلن مفاعیلن فعل » . این جا بنده پایم را از تحدید و تأکیدی که جناب دکتر شمیسا برای رعایت ارکانی خاص و تعیین شدۀ شعر اعلام نموده اند، فراتر می نهم، بدون آن که اصل و اساس تعلیم ایشان را نادیده بگیرم و عروض را نقض کنم. تجربه عملی و نمایاندن این ادعا به صورت یک سروده ( آه لرزان ( مثنوی 6 )) در ادامه این بحث آمده است، خواهش می کنم دقت فرمائید.
. . . »
از حضور عالمانه و ابراز نظرات شما متشکرم.
سالم و سرفراز بمانید.

جناب مسعود آزاد بخت، تا آستانۀ در تشریف آوردید و « هادی جان را مخاطب قرار دادید». قبل از همه وظیفۀ خود می دانم که سلام و خوشامد گویی نثارتان کنم و از شما دعوت کنم که کفش هایتان را در آورید و داخل خانه شوید. مطالب و نقطه نظرات شما با توجه به دارایی های ادبی و علمی خودتان و خانواده محترم حتما شنیدنی و قابل استفاده همگان خواهد بود. بحث هایی که در اطراف هر پژوهش و حرف و طرز بیان تازه ای ایجاد شود، شور انگیز خواهد بود. بویژه این که با مطالعات و مراجعات قبلی توأم باشد. مقتضیات فضایی که همۀ ما عمرمان را در داخل آن سپری می کنیم اینچنین است. قطعا جناب هادی محمدی باسواد و پر معلومات هستند، شما نیز همین طور. تمرکز کردن روی موضوعات اصلی بجای پرداختن به مسائلی که در متن و بطن منطق اصلی صحبت نیستند بسیار مفید و ثمر بخش خواهد بود.

سلام و درود استاد حکیم

🙏

جناب سبکبار ادیب
بنده هم عرض سلام دارم حضورتان ،مطلب خاصی ندارم برای بیان،خود نیز میدانی بدون کنایه حرف میزنم،چون پیگیر نقطه نظرات شما و جناب محمدی عزیز بودم چیزی که لازم بود(از دید خودم)را بیان کردم
مطمئنا برای نظر دهی باید اشراف کاملی(پیشینه و ،،،،،)داشت
که بنده فرصت تحقیق نداشتم حقیقتا،
اما چیزی که بصورت کلی می دانم این است که میتوان نوآوری را ثبت نمود و دیگر نیازی به تایید من و ....نیست،
در هر صورت هنر کاری است که ابعاد معنوی آن بیشترین ارزش را دارد.آموزش هنر و ادب جز مهم ترین فعالیت هاست حال اگر در این بین یک آموزگار و یک معلم و یک استاد کارهایی در( تسهیل) این امر هرکدام با تکنیکهای خود انجام دهد نیازی به بحث ندارد و باید بازخوردهای آن را نگاه کند.بنده دانشجوهایم را با شیوه خودم تدریس میکنم ،درصورتیکه خود شیوه دیگری آموختم .
برای همین می توان به این جمله کوتاه رسید،
(گاهی فقط باید دید و دید)
با تقدیم احترام

سلام و درود مسعود عزیزم

اطاعت امر رفیق 🙏

اضافه می‌کنم الگویی که ارائه داده‌اید، بر وزن ( فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن ) بحر رمل مثمن محذوف است و وزنی منظم دارد و مطبوع است چرا شما آنرا با پس و پیش کردن هجاها نا مطبوع و نامنظم می کنید که کاربران از آن بری شوند و عطایش را به لقایش ببخشند در صورتی‌که دکتر شمیسا و دکتر وحیدیان و ... آنها را مکتوب کرده‌اند

سلام و درود،
جناب علیرضا حکیم،
سئوال بسیار خوبی کردید. دقیقا بحث ما همین جاست و زمانی که شما و آقای محمدی اعلام می کنید که این همۀ این ها حرفی است که همه زده اند، الآن آمدید سر اصل مطلب. مطبوع بودن و نبودن بحر رمل مثمن محذوف هیچ و ابستگی به چینش این ارکان در مصرع های شعر ندارد. آنچه تعیین کننده است همانا الگوی ریاضی چینش هجاهای کوتاه و بلند است که در پاسخ قبلی آورده شده است. شما بگردید یک غزل از میان این صد و بیست و سه هزار بیت سروده شده بر مبنای بحر مثمن رمل محذوف از میان آثار شاعران نامدار پیدا کنید آنوقت بنده تسلیم شما. البته یک را در مقام اغراق گفتم. اما واقعا من بعید می دانم که حتی یکی پیدا شود. اینجاست که بنده اصطلاح جدید لحن را به جامعۀ ادبی کشورمان پیشنهاد می کنم. که البته همین لحن ثابت اختیاری هم در میان کل اشعار سروده شده رعایت نگردیده است. که بنده در مقامی نیستم که به آن ها ایراد بگیرم یا به آیندگان تکلیف کنم که حتما بر اساس یک لحن خاصی مانند آنچه در آه لرزان اجرا شد بسرائید. اما بطور قطع اعلام می کنم که حضور نقش ارکان شناخته شده و من در آوردی و غیره همگی ارزش بیان وزنی خودشان را به الگوی وزنی کدگذاری شده تفویض می کنند. این آن چیزیست که پژوهش حاضر در مقام اثبات صحت و ثقم آنست. از شما دوستان در خواست دارم که با حوصله باشید. زود از کوره در نروید. بیائید با هم فکر کنیم من منابع لازم و فهرست آن ها را در اختیار شما ها می گذارم کار را برای شما آسانتر می کنم تا به نتیجه مطلوب برسیم. مطمئن بدانید وقتی ایده ای از جانبی مخصوصا از طرف ریاضیات و امکانات شگرفی که پیشرفت های نرم افزاری و سخت افزاری در اختیار عالمان و هنرمندان گذاشته است نمی توان مانع پیشرفت آن شد. نهایت شما می توانید مرا مأیوس کنید اما از جای دیگری مسئله دنبال خواهد شد.
در ضمن سوء تفاهم ایجاد نشود بنده به تمامی کوشندگان عروض جدید از جناب ناتل خانلری و نجفی و یاران آن مرحوم که حی و حاضر هستند و جناب شمیسا با سر و جان وفادارم . اما این ایده ایست که شاید روزی قسمت شد خدمت بزرگواران شعر و نقد و ادب نیز حاضر شده و عرض حال کنیم.

ببخشید یادم رفت عرض کنم که آن دو تای دیگر هم دقیقا بر اساس همان الگوی وزنی است و از لحاظ پایه و اساس فرقی با هم ندارند اما مشاهده می کنید که هر سه تا زیبا و روان هستند اما با الحان متفاوت. حتی در داخل متن دقت کنید بنده مثالی از مصرع اول غزل شماره 10 حافظ بزرگوار آورده ام که اگر فاعلاتن را ملاک قرار بدهیم واژه ها را مثله شده مشاهده می کنیم اما پایۀ وزنی آن درست و زیباست. پس تحمیل فاعلاتن ها به چه معناست. در طول تاریخ که اینهمه امکانات نبود آن ها وسایلی بودند برای ساخت و بیان و حفظ الگوهای وزنی. در صورتی که در حال حاضر با اینهمه امکانات نه تنها آنها از اساس و بنیان بودن فارغ می شوند بلکه در صورت ابقا محدودیت ها و دشواری های جانکاهی را ایجاد می کنند که این بار شاعران همانطور که مشاهده می کنید به سمت سایر قالب ها می روند و انگار ارتباط خودشان را با وزن شعر فارسی از دست می دهند. در صورتی که با یک نگرش و بیانی ( نه تغییر اساسی، نه خدای ناکرده با بی احترامی ) نوین همین قوانین عروض قادر است کل میدان شعر و شاعری را با نشاط و شور کامل اداره کند. در مباحث آینده بنده به این نکات اشاره خواهم کرد. این پژوهش در صدد گسترش حیطه اثر بخشی و خلاقیت عروض است با همان قوانین اما با بیان علمی و صحیح.
تأکید می کنم که بنده روی ریل بزرگان و از دل و جان کوشندگان علم عروض حرکت می کنم نه در خلاف آن . بعد ها توضیحات بیشتر را در عمل و نظر در اختیار بزرگان خواهم گذاشت.

سلام و درود،
جناب عباسعلی استکی ( چشمه )،
ادیب و شاعر محترم،
به شما خوشامد می گویم. حقیقت را بخواهید که من اول فکر کردم خودتان مستقیم تشریف آورده اید و با آقای زارع باب گفتگو را باز کرده اید و نگرانی خودتان را ابراز نموده اید، که من به حکم وظیفه دخالت کردم و یک سلام و خوشامد گویی انجام دادم. گرچه در اصل خانه متعلق به شماست و ما موقتا در گوشه از رواق آن اطراق نموده ایم .
این پژوهش در اصل از کارهای کارگاهی بدون هیچ قصد و نیت اولیه شروع شد و نظر به دشواری هایی که خود بنده و برخی از دوستان در مورد رعایت وزن با آن روبرو می شدند ایده طراحی و رسم اکسلی جدول تقطیع به ذهنم آمد که هیچ ادعایی برای نو آوری ندارد و اگر باشد مضحک است. اما وسیله ایست بی نهایت مفید و یک فیلتر غیر قابل عبور برای ایرادات وزنی به شرطی که قبلا مقدماتی از مهارت تقطیع بنا به توصیه استادان واقعی و نامدار حاصل شده باشد.
در اولین گام استفاده از آن را به سایر اعضای سایت خودمان و چند سایت دیگر به عنوان یک هدیه ایده جنبی دیگری در دهنم خطور کرد - بویژه که تحت تأثیر عمیق مباحث زبان شناسی و مقداری مطالعات دیگر بودم که عمری باقی باشد عرض خواهم کرد - و آن هم این بود که آیا ما می توانیم با رعایت اصول اولیه عروض مبنی بر تناظر یک به یک مستقیما برای انتخاب و ساخت و سرودن اولین مصرع شعر و بعد تقلید از آن به خود زبان و نیت درونی خودمان مراجعه کنیم یا نه. قبلا خیلی سریع بدون مراجعه به جایی ایده صفر و یک در مورد جدول تقطیع ایجاد شده بود بدون این که بدانم یا یادم باشد یا اصلا در فکر این باشد که این مورد قبلا استفاده شده است یا نه . حتی آن موقع من نمی دانستم که عروض قدیم و جدید وجود دارد و طلایه دارهای آن ها چه کسانی هستند. همه این ها در جریان مطالعات کاربردی و فشرده بعدی حاصل شد و تازه وقتی من بطور غیر مستقیم درکتاب ها و مقالات مطلع شدم که عروضیان قدیمی از صفر و یک استفاده می کردند پیش خودم تعجب کردم و در یکی از پاسخ های جناب آقای زارع که خیلی زیرک و تیز بین و البته سخت گیر بودند این موضوع را عنوان کردم. قبل از اخطار شما.
اما حالا که شما مطرح کردید کمک بزرگی کرد به من که به جواب سئوال خودم پی ببرم که چرا عروضیان جدید صفر و یک های عروضیان قدیم را منسوخ کرده اند. صفر و یک که از این علامات بهتر است. با تحقیق شما پی بردم که هم صفر و یک های قدیمی و هم علامت های خط تیره و نون بدون نقطه جدید قبل از هجوم اطلاعات و همه گیر شدن دانش ناشی از علوم کامپیوتر و رواج گوشی های همراه بسیار پیشرفته بوده است که شخصیتی کاملا جدید به اعداد صفر و یک داده است. عروضیان قدیم که دقیقا نمی دانم شاید هفتاد هشتاد سال قبل بر عرصه شعر حاکم بودند با اصطلاحات و روش های سخت و پیچیده خودشان، صفر و یک آن ها به طرز متفاوتی کد گذاری هجاها را انجام می داده است. این چیزیست که از تحقیق شما پیداست. ظاهرا آن ها برای هجاهای بلند 10 و برای هجاهای کوتاه 0 را در نظر می گرفتند. اگر اینگونه بوده باشد عروضیان جدید با پشنهاد علامات جدید به زعم خودشان کار را راحت تر نموده اند. اما صفر و یک پیشنهادی بنده از مبنای محاسباتی دیجیتال یا مبنای دو دو یی و با تکیه بر آن ها محاسبات کل گزینه های وزنی مثلا 16 هجایی به ذهنم خطور کرد.
در جریان بحث نیاز پیدا کردم که کل وزن های موجود را بدانم که مثل خود شما به اینترنت مراجعه کردم و با تعجب دیدم که آدم های بسیار سرشناس و مهمی نظیر آقای ابوالحسن نجفی و شاگردان ایشان زحمات فراوانی در این خصوص انجام داده اند و سراسیمه شدم فورا آمدم یک نقد سبز برای پست « کبوتر خفته » یا « جدول تقطیع » زدم و اعلام نمودم که آهای مردم انگار قبل از من کسانی در این زمینه فعال بوده اند و من طبق قولی که داده ام از نفر اولی پس می نشینم اما به تحقیقات و مطالعات خودم ادامه می دهم.
سر شما را درد نیاورم مرحله به مرحله و قدم به قدم این ایده در ذهن من جای بیشتر و بیشتری برای خودش باز کرد و بعد دیدم که بزرگوارانی که در این زمینه فعالیت عمری و بسیار والا انجام داده بودند دست آخر در داخل حصار عروض ماندند و مکتوبات و آثار خودشان را در همان محدوده حفظ کردند. گرچه خودشان قبلا سئوالات کاملا تحول ساز مطرح کرده بودند.
الآن هم نمی دانم شاید کسانی باشند که از پژوهش گران و دانشمندان و صاحبنظران جدید از کدهای صفر و یک استفاده کرده باشند. باید بگردم پیدا کنم. یک هفته پیش درکتاب جناب نجفی که در مورد طبقه بندی اوزان عروضی است و جمع آوری کننده آن آقای دکتر طبیب زاده است اشتباه نکنم به این جمله برخوردم که شخصی به نام آقای زمانی از شماره ها به جای خط تیره و نون بدون نقطه استفاده کرده است. برایم جالب است باید بگردم پیدا کنم.
در کل این پژوهش مطلب جدید و ناشنیده و نا خوانده ای را دنبال نمی کند، یکی مثل من اولا برای خودش معلومات جمع می کند به این بهانه و آن را با سایرین به اشتراک می گذارد. همانطوری که شعر می سرائیم. خوب یا بد. درست یا غلط. مگر منظور ما از این کار این است که ادعا کنیم که شاعر بزرگی هستیم یا از دماغ فیل افتاده ایم . خوب بجای این که وقت خودمان را صرف چیزهای مبتذل و غیر مفید بکنیم صرف این کار ها می کنیم. آنوقت وقتی شعر سعدی را می خوانیم پی می بریم که تفاوت ره از کجاست تا به کجا.
این هم کاری است که آغاز شده است، ترک ها ضرب المثلی دارند که می گویند، « اگر اولسا آشیمین سووی ، اگر اولماسا باشیمین سووی » یعنی اگر آب شربی بود که آن را در آش خودم می ریزم. اگر هم نشد با آن سرم را می شورم .
موفق باشید

سلام و درود،
جناب م فریاد ( محمد رضا زارع )،
شاعر خوش قریحه، خوش فکر و با شخصیت و دوست داشتنی،
شاید نتوان خوب توصیف کرد که کار این پژوهش چه حجمی از کار و انرژی برده تا بتواند اولا به دیدگاه روشنی برسد و ثانیا منظورش را به هم قلمان و شاعران و نقادان ادبی برساند.
اگر آن انگیزه و احساس و عاطفه و تعلق قلبی خودم نسبت به آن که از درونم مرا به این حرکت وامی دارد وجود نداشت، هر گز قادر به این کار نبودم.
باید اعتراف کنم که خستگی از تنم رفت که بالاخره یک نفر دیگر نیز پیدا شد که به وصله لباسم ایراد نگیرد بلکه به حرفی که می خواهم بزنم گوش فرا دهد و او هم اندکی بخودش زحمت بدهد تا صوت هایم را که برای راحتی آن ها پر کرده ام و متنی که با هزار زحمت نوشته ام و هر کدام آن ها پشتوانه ساعت ها و روزها مطالعات و مراجعات را در خود دارد یکبار با حوصله گوش دهد یا بخواند. متشکرم . خیلی متشکرم.
حال توضیحی در مورد برداشت شما که می دانم بسیار هوشمند و زیرک هستید و به اشاره ای ، پی به مطلب می برید و از هر گونه پیش داوری مبرا هستید. قشنگ توجه کنید.
همه این مطالبی که عرض می کنم داخل متن های سه گانه قبلی ( پست های قبلی ) مشروحا و عملا توضیح داده شده است اما به پاس دقت نظر و بیان زیبای شما یکبار دیگر تکرار می کنم. با یک مثال:
شما می خواهید تب کسی را اندازه گیری کنید. زمانی درجه ای را زیر زبان می گذاشتند، بعدها نواری را به پیشانی می چسباندید و اخیرا با دماسنج لیزری این کار را انجام می دهید. هیچکدام از این وسیله ها تب نیستند بلکه تب سنج هستند. درجه زیر زبانی در زمان خودش خیلی مفید و لازم بود بعد نوار هم همینطور . و لیزری نیز همچنین. جامعه پزشکی ترجیح می دهد که راحت ترین و مفید ترین آن ها را مورد استفاده قرار بدهد.
قرن ها قبل از حضرت خلیل بن احمد فراهیدی معروف به عروضی مردمانی بودند که ابزارهایی برای تشخیص، ساخت، و حفظ و نگهداری و طبقه بندی اوزان شعرشان در زبان های سانسکریت و یا هندو اروپایی داشتند. ایشان با ذکاوتی که داشت 1200 سال قبل با استفاده از امکانات خلاق زبان عربی ارکان عروضی را ابداع کرد تا در آن زمان که از هر گونه امکانات علمی و فنی و پژوهشی محروم بودند بتواند همان اهداف را در زبان خودشان دنبال کند. و ایرانیان همین فوت و فن را که مشکل نام علم روی آن بتوان گذاشت از ایشان گرفتند و اندکی با زبان فارسی تطبیق داده و به همان شکل و حالت مورد استفاده قرار دادند. شعرای بزرگ ما که سینه های پر حرف و سخنی داشتند و از استعداد و انگیزه فراوانی برای خلاقیت های هنری برخوردار بودند با استفاده از این امکانات محدود توانستند گنج عظیمی از آثار گرانقدر شعر با سبک های گوناگون برای ما به یادگار بگذارند. هیچ نمره ای به غیر از لعل جواهر برای آن ها نمی توان داد و هیچ ایرادی به وزن و لحن و انواع شگردهای هنرمندانۀ آن ها که موضوع ادامۀ این پژوهش می باشد نمی توان داد. اما تب سنج باید به موزه سپرده شود. چرا چون دیر زمانی است که هجوم سیل عظیمی از اطلاعات و یافته های علمی و ابزارهای مدرن در دسترس می باشند که خودبخود هر دوی این ها در یک ظرف نمی گنجند. توجه کنید ابزار ها منظورم هستند. نه وزن و نه لحن.
زمانی که جناب ناتل خانلری وبعد از ایشان یاران و ادامه دهندگان اندیشه او برای نوآوری در زمینه این ابزارها و طرح سئوالاتی نظیر مطبوع بودن یعنی چه ؟ تعریف وزن چیست؟ و مهمتر از همه علمی ترین روش طبقه بندی اوزان فارسی چیست؟ پا به میدان گذاشتند جناب نجفی فقید و دکتر سیروس شمیسا بارزترین چهره های این عرصه اند زحمات فراوانی کشیدند که از عروض سنتی با قواعد سخت و دشوار و طرز بیان های قدیمی را تبدیل به نظریه و تئوری جمع و جور و محصل پسند و دانشجو پذیر فعلی در بیاورند. حتی آقای ابوالحسن نجفی در طول عمرش سئوالات بسیار جالب و جنجالی مطرح ساختند و در کتاب اخیرش که بعد از رحلت ایشان توسط دکتر طبیب زاده نشر و چاپ شده است پا را مقداری از مجموعۀ آقای شمیسا فراتر نهادند که جا دارد دوستان مراجعه و مطالعه کنند اما یک کار را نکردند و به نظر اینجانب در افق دیده می شود و آن هم رهایی از قید و بند افاعیل و جایگزینی آن با الگوی ریاضی چینش هجاهای کوتاه و بلند و در ادامه آن گسترش بی مثال میدان عروض و یافتن پاسخ های علمی برای سئوالاتی که بی جواب مانده یا پاسخ های مبهم و بدرد نخوری یافته اند.
نتیجه سخن این که هیچ ایرادی بر شاعران گذشته که خالقان زیبایی بودند وارد نیست. و هیچ تکلیفی برای شاعر آینده نمی شود تعیین کرد. بلکه راه را باید برای جویندگان سرایش شعر ، کسانی که خواهان مطالعه و تحقیق در مورد راز زیبایی و مطبوع بودن انواع وزن ها و ده ها و صد ها نوع از اینگونه تلاش باز کرد.
در این خلاصه بیان همه مطالب دشوار است، اما منظور این پژوهش در مجموعۀ سئوالاتی مطرح گردیده اند. هدف نهایی در پست « جدول تقطیع . . . » بیان گردیده است. بعد در « کبوتر خفته » ادامه یافته و آخری هم همین پست می باشد.
به این توضیحات و مثال ها و سروده ها و مطالب نیاز بود که به اصل مطلب نزدیک تر بشویم.
شما را دعوت می کنم به سایت گنجور مراجعه کنید و در چارت گزینه های ته صفحه اصلی یا هر صفحه ای گزینه آمار را بازبینی کنید. باورتان نخواند شد هشتاد نود در صد کل سروده ها در سیزده چهارده وزن اولیه نوشته شده اند و بقیه در حاشیه اند. ما اینهمه عروض عروض می کنیم و پشت سر هم زحافات انجام می دهیم کدام شاعر و کدام مخاطب به سمت آن ها گرایش پیدا کرده است؟ فکر می کنید دلیل این کار چیست؟ دلیلش این است که ما منبع ، سرچشمه و اقیانوس عظیم وزن شعر فارسی را اشتباه گرفته ایم. از خود زبان به زحافات پناه برده ایم که در پست های بعدی بنده به بی اساس بودن و تصنعی بودن آن ها اشاره خواهم کرد. افاعیل هیچگونه نقشی در خلق و تبلور وزن ها نداشته و آنچه پشت پرده عمل می کند و موضوع اصلی علم عروض است چینش هجاهای کوتاه و بلند است و لاغیر. افاعیل خودشان سروده هایی هستند بر اساس ساختار های شبه کلمه ای که برگرفته از زبان عربی است و هیچگونه نقش تعیین کنند و بار معنایی ندارند. هر یک از مصاریع شعر فارسی با یک تقطیع ساده آن روح و جوهرۀ وزن شعر را برای شما می دهد هیچ نیازی به تبدیل آن به افاعیل وجود ندارد. زمان های قبل چنین نیازی به وسایلی اینچنینی بود اما حالا نیست. به عنوان مثال شما دست در چینش هجاهای کوتاه و بلند یا الگوی ریاضی کد گذاری شدۀ وزن ببرید افاعیل به هم می ریزند. اما این افاعیل را بردارید و افاعیل دیگری را منتها منطبق بر الگوی پیش گفته جایگزین کنید هیچ اتفاقی نخواهد افتاد. این کاری هست که تقریبا تمامی اشعار سروده شدۀ فارسی از گذشته تا حال صورت گرفته و هیچ اتفاقی نیافتاده است. حتی شاعران ما افاعیل را براشته و هر جوری که کلامشان اقتضا می کرد کلمات را ساخته اند اما به آن الگوی در خفا و در بطن و متن اثر پایبند بوده اند. که البته جای بحث دارد ولی نمی شود ایراد گرفت.
حتما تا حالا متوجه شده اید که شاعرانی که اشعار موزون خودشان یا شعرای درگذشته را با صوت خوانده اند لحن و آهنگ و درنگ های لفظی شان بندرت مطابق با افاعیل بوده که اگر بود حالت سبک و شاید جلفی می یافت. من قبلا از این قضیه تعجب میکردم اما حالا علت آن را می فهمم. وزن چیزی هست مثل یک روح در قالب و بدن شعر.
برای آیندگان نیز نباید تکلیف نمود که حتما لحن شعر را حفظ کن. حرف من اینست. البته حرف من هم نیست خیلی های دیگر این سخن را بر زبان آورده اند اما راه خروج از این تنگنا را پیشنهاد نکرده اند. این پژوهش حاوی چنین پیشنهادی است و در راه آن می کوشد.
می دانم که طولانی نوشتم. اما خیلی بدهکارت بودم.
باز هم سئوالی هست قول می دهم بطور مشخص پاسخ بدهم.
موفق و سربلند باشید.

در ادامه حیف است که به این سئوال شما پاسخی واضح و صریح داده نشود:
« . . .
اگه از جنبه ی دیگه به قضیه نگاه کنیم، این میشه که افاعیل رو برای اشعار سروده شده عوض کنیم نه اینکه شاعر رو ملزم به رعایت لحن و تکیه کنیم، در صورت عوض کردن افاعیل و منطبق کردن اونها بر شعر، چه سودی حاصل میشه؟ جز اینکه تعداد بحور و زحافات چندین برابر میشه و عملاً یادگیری و حتی سخن گفتن در مورد فن شعر هم اگه غیرممکن نشه لااقل بسیار دشوار میشه.
. . . »
ما به هیچوجه در صدد تحمیل رعایت لحن خاصی به شاعر نیستیم، اما بطور طبیعی ایشان از یک لحن خاصی برخوردار است که ما به آن ایرادی وارد نمی کنیم. قانون عروض در تمام اعصار این بود الگوی خاصی از چینش هجاهای بلند و کوتاه و رعایت تناظر یک به یک هجاهای کوتاه و بلند در تمامی مصاریع با توجه به قواعد و ضرورات و اختیارات شاعری بنا به فرمایش دکتر شمیسا.
و اما چه سودی خواهد داشت. ما معتقد به حذف کامل و زدودن افاعیل نیستیم و قادر به این کار هم نیستیم، بلکه خواهان تفویض اختیارات تعیین وزن به الگوی کدگذاری شدۀ وزنی یا چینش هجاهای کوتاه و بلند می باشیم.
الگوی جدید قادر است که همۀ محدودیت های مربوط به تعداد هجاهای هر مصرع را بر دارد و مثلا از 16 به 24 برساند. با استفاده از کدگذاری دیجیتالی آن را قابل ذخیره ، بازیابی، طبقه بندی و پردازش نماید. با تبدیل کدگذاری دیجیتالی از دو دو یی به 16 یا هگزا دسیمال یک عدد شش رقمی سهل الحفظ بدست بیاورد. تعداد انتخاب های ما در اینصورت از حدود 65 هزار تای بدون کسر اوزان ناممکن به 16 میلیون و هفتصد و هفتاد افزایش یافته و منبع استخراج وزن ها از کارگاه پررنج و کم حاصل زحافات و دوایر طبقه بندی اوزان به خود اقیانوس زبان و تمایلات آزاد و با انگیزه انواع سرایندگان انتقال خواهد یافت. گرچه همیشه شاعران پرآوازه منبع تقلید و پیروی شاعران خوش ذوق خواهند بود و از این طریق راحت تر و با چشمان باز این انتخاب ها و ارزیابی های کیفی از چند وچون آن ها عملی خواهد نمود.
موفق باشید.

سلامی دیگر
ممنونم از توضیحات مبسوطتون.
از بیانات و گفته های شما اینجوری برداشت کردم که شما به فرآیند سرایش شعر بیشتر به دیده ی یک فن نگاه می کنید تا یک فعالیت هنری، و احتمالاٌ به دلیل چنین نگرشی فکر می کنید که پدید آوردن روشهای تکنولوژیک برای سرودن شعر امکان پذیره.
البته ناگفته پیداست که امکان پذیره یا لااقل در آینده امکان پذیر خواهد شد، ولی شعر سنتی کجا و شعر صنعتی کجا؟!
ذهنیتی که شما از سرایش شعر دارید (طببق اشارات و گفته های خودتون) اینه که شاعر، بحری رو مشخص میکنه و براساس ارکان و هجاهای تعیین شده، اقدام به سرودن شعر میکنه، در حالیکه چنین نیست، و لااقل شاعران مطرح ادبیات ما شعرشون رو می سروده اند بدون اینکه بخواهند پیش از سرودن، بحرها و به تبع اون هجاهای کوتاه و بلند رو بصورت قالب در بیارن و واژه ها و عبارات رو توی اون قالبهای آماده بگنجونن.
بنابراین بطور معمول، خودِ شاعر، بصورت ناخودآگاه، لحن و هجا و تکیه ها رو که مجموعاٌ وزن یا آهنگ یا موسیقی بیرونی شعر رو تشکیل میدهند، همزمان رعایت میکنه، مثل مولوی بلخی که مدام شعر میگفته و مریدانش مینوشتن!
و البته بسیاری از شاعران تازه کار یا بی ذوق هم هستن که مکانیسم سرودن شعرشون، شامل به زور گنجاندن واژه ها در قالبهای پیش ساخته ست، و اینجور شعرها غالباٌ لطافت و جذابیت شعرهای دسته ی اول رو ندارن.
در مورد نظریه ی شما هم که اگر درست برداشت کرده باشم، تولید شعر صنعتی هست، به راحتی میشود با کمک شرکتها و تکنولوژی چینی به مرحله عمل رسوندش، و این سخن، نه طنز است و نه کنایه، بلکه واقعیت امروز دنیای اقتصاد و تکنولوژی است که می گوید: شما طرح بدهید، چین اجرا می کند!
حتی اگه دقت کرده باشید انواع قرآن، و تکنولوژی قلمهای قرائت قرآن و... توسط صنعتگران چینی ساخته شده و به مسلمانها فروخته میشه.
امیدوارم روزی رو نبینم که شعر پارسی توسط نرم افزارها و سخت افزارهای بی احساس و ناانسان تولید بشه!

زنده باشید

با سلام و درود،
جناب م فریاد،
تشکر می کنم از پاسخ شما.
برداشتی که از حرف های من کرده اید، بطور طبیعی حق شماست، اما تا زمانی که خود بنده آن ها را تأیید نکنم، یک برداشت شخصی به حساب می آید و قابل تکیه نیست.
برای حصول به نتیجه باید چارچوب بحث را حفظ کنیم. ما وارد این موضوع نشدیم که تعریفی از هنر بدهیم یا در سطح مضمونی و معنا وارد بحث بشویم.
چارچوب سخن بنده در مورد استفاده از ابزار و روش های بهینه و به روز است برای حفظ آثار ارزشمند گذشته ( سنتی، کلاسیک یا کهن و . . . ) و خلق آثار بیشتر بر همان اساس و تمایلاتی که نسل های جدید هنری ازخودشان بروز خواهند داد.
این که مراحل سرودن یک شعر یا خلق یک اثر هنری چگونه است بحث جداگانه ایست که می شود به آن پرداخت. اما بنده هنوز وارد چنین مقوله ای نشده ام. من از کلمه فن و تکنیک استفاده کردم و می کنم در زمینه ابزار و روش های فعالیت هنری نه مضمون و رنگ و بوی آن.
در مقام مقایسه شاید بنده بیشتر از شما و خیلی های دیگر در عرصه هنری هواخواه رنگ و بوی سنتی و اصیل هنری باشم بنا به دلایلی که از زندگی من می جوشند. یعنی با آن جلوه ها بزرگ شده ام و عمرم را تا بدین جا رسانده ام.
چون هنرمند هستید و کما بیش دیده ام دیگران را در این زمینه راهنمایی می کنید، بد نیست عرض کنم صحبت های شما در مورد سطح مهارت و توانایی و قریحه شاعران مصداق دارد تا در نوع آن ها.
هیچ شاعر و هنرمندی بدون عبور از مراحل مقدماتی و کسب مهارت های اولیه قادر به خلق آثار نفیس و از لحاظ کمیت زیاد و از نظر سرعت بالا نمی باشد.
همۀ نوازندگان ماهر و حیرت برانگیز روزی از نواخت نت های ساده و گام های اولیه با سرعتی پائین شروع کرده اند. بیشتر آن ها تحت تربیت پدران و استادان سخت گیر منضبط و تابع قواعد و اصول بزرگ شده اند. یا در جوامعی بار آمده اند که حتی مردم عادی نیز از دانش اولیه تئوری موسیقی و تشخیص اصول و زیبایی های آن برخوردار بوده اند. من خودم از زبان یک نوازنده سرشناس آذری شنیدم که می گفت وقتی ما می رفتیم در روستاهای آذربایجان درمراسم جشن و عروسی مُقامات ( معادل دستگاه های موسیقی سنتی خودمان ) اجرا می کردیم مخاطبین ما و حاضرین در مجلس کوچکترین اشتباه ما را متوجه می شدند و گوشزد می کردند. یا حتما در فیلم سینمایی مربوط به پاگانینی دیده اید که کسانی که وارد تالار اجرا می شدند قلم و کاغذ بدست می گرفتند که در حین گوش دادن به اجرای او نت هایش را بنویسند. معلوم است که در چنان شرایطی چنان هنرمندانی به بار می آیند.
یا وقتی شاعران خودمان در داخل و اطراف دربار ها در یک رقابت تنگاتنگ با رقیبان قدرتمند و مطرح عصر و زمانه خودشان فعالیت می کردند و حتی امورات خودشان را می چرخاندند، معلوم بود که به شکوفایی برسند و انعام های قابل توجهی بگیرند یا شاعرانی مانند فردوسی و مولوی که انگیزه های ملی و معنوی بالاتری داشته اند.
این هنرمندان نمی گفتند که ما از آموختن فن و تکنیک عروض و قواعد آن بی نیازیم ، چون خیلی قوی هستیم. بر عکس در این زمینه بیشتر از سایر جاها تلاش می کردند که کارشان بی عیب باشد. لطفا دوباره به آمار اشعار شاعران مراجعه کنید. در برخی از وزن ها شاعران مانند سعدی و حافظ فقط یک یا چند بیت سروده اند. بنظر شما چرا؟ برای این که یا با وزن های جالبی برخورد کرده بودند که برایشان تازگی داشت یا داشتند آن را سبک سنگین می کردند و . . .
ما عادت کرده ایم مثل نقل و نبات همدیگر را استاد بنامیم.
در صورتی که اولین شرط یک استاد بودن اینست که کار بدون عیب تحویل بدهد.
شما بروید آثار استاد امیرخانی را در خط نستعلیق ببینید دشوار ترین حروفش را در یک اثر زیر ذره بین بگذارید و سعی کنید که تفاوت فاحش و اعوجاج در آن ها پیدا نمایید. موفق نمی شوید. اما خودش می دانست و به کسی نمی گفت. فقط یکبار به یکی از بهترین مشاهیر هنری کشورمان که جزو دوستانش نیز بود گفته بود وقتی برای نوشتن یک دستخط به سراغ من می آیید روزهای پنجشنبه بیایید. چون بعد یک هفته کار و تمرین کارم بهتر است. اما روزهای شنبه یک روز تعطیلی خورده است.
یا بتهوون گفته بود که اگر یک روز تمرین نکنم خودم می فهمم. اگر یک هفته تمرین نکنم متخصصین می فهمند و اگر یک ماه تمرین نکنم همه می فهمند. و روزانه شاید سیزده چهارده ساعت تمرین می کرد. یا آهنگ می ساخت. او شنوایی خودش را از دست داد. روی صحنه ارکستر را رهبری کرد.بهترین سمفونی خودش را اما خودش از نوای آن لذت نبرد. بخاطر مهارت بالایی که داشت. وقتی می گویم بالا یعنی خارج از دسترس آدم های دیگر. آن ها هم برای خودشان افاعیل و قواعد دست و پا گیر داشتند. زمانی موسیقی کلاسیک اوج گرفت که توانست دستی اصلاح گر و بهبود ساز در قواعد و قوانین خودش ببرد.
این است قاعده اول و نخست هنر:
یاد گیری مقدمات مرحله به مرحله
و تمرین مداوم با عشق و علاقه و ابزار و روش های صحیح.
از قدیم گفته اند که کار نیکو کردن از پر کردن است.
یک نوآموز گیتار در ابتدای کار تمام حواس خود را معطوف به انگشتان خود و نحوه اجرای یک اتود یک سطری می کند تا آن را بدرستی بنوازد و رضایت استادش را بدست بیاورد. اما از مرحله ای ببعد اگر به انگشت خودش توجه کند و به نحوه نواختن خودش درگیری ذهنی پیدا کند، اشتباه می کند. از مرحله ای ببعد انگشتان او هم چشم دارند، هم لمس میکنند هم می شنوند، هم لذت می برند و بدین طریق هنرنمایی می کنند.
این ها مباحثی است شورانگیز خیلی بالاتر و رفیع تر از سطح ابتدایی حرفی که بنده شروع کرده ام.
فراموش نفرمائید که وقتی ما از عروض و قافیه صحبت میکنیم و نام بزرگوارانی همچون دکتر شمیسا یا دیگران را بر زبان می آوریم. کل عروض و قافیه اگر هر یک از ما بخواهیم مسلط باشیم و یاد بگیریم خوراک یک ترم تحصیلی در کنار ده بیست واحد دیگر، در مقطع کارشناسی، در مدت سه چهار ماه است و خیلی کار شاقی نیست. یا تمام عرض و طول تعالیم و کار سخت و دشوار بهینه سازی مباحث عروض و قافیه از طرف استادان بنام نظیر دکتر سیروس شمیسا فقط بخش خیلی کوچکی از کار و فعالیت عظیم پژوهشی ، نقد ادبی و خلق آثار گرانبها و حتی سرایش اشعار می باشد. آنوقت در صد خیلی بالایی از اشعاری که در سایت می خوانیم بنوعی دچار ضعف وزنی و نمایانگر دانش ضعیف و معیوب در این زمینه است. آنوقت ما افتخار میکنیم بنشینیم و شاهد چنین نقطه ضعفی باشیم و کف دست هایمان را به هم بمالیم و با خوشحالی بیان کنیم که خدایا شکر که باز هم فرصتی شد که بروم سروقت شعری و ایراد وزنی و قافیه از یک نو آموز یا به قول شما شاعر تازه کار زورکی و بدون ذوق مثل بنده بگیرم و از این طریق ذکات علمم را بپردازم.
در صورتی که در روی پاشنۀ غلطی می چرخد. شاید صحیح تر بود که اعضای اینگونه انجمن ها قبل از ورود و آغاز فعالیت ابتدا آموزش فشرده ای می دیدند، امتحانی و آزمونی پس می دادند آنوقت مجبور نبودند از پول و عمر خویش بپردازند تا غلط های خودشان را تمرین کنند تا جایی که ادعا کنند من همین هستم که می بینید و مورد تشویق هم قرار بگیرند. بعد ما بنشینیم این کنار صحبت از سنت و اصالت شعر بکنیم.
کسانی که فکر کنند که نیازی به تئوری ندارند و در اثر الهامات و نبوغ ذاتی و غیره و ذلک می توانند هنرنمایی کنند یا لاف می زنند یا مقدمات را به شکل دیگری گذرانده اند که نیمه اکتسابی و نیمه وراثتی است.
مثال شما در مورد مولانا از این قاعده مستثنی نیست. او در خانواده ای متولد شده و دوران کودکی خودش را بنوعی گذرانده که آن مقدمات را زودتر از موقع مشاهده کرده یا آموخته است. بعد وقتی اقدام به سرایش مثنوی خودش نموده در یک بحر ساده و آهنگین اشعارش را شفاهی سروده و یارانش به ثبت رسانده و حتی ویرایش نموده اند. هنر اصلی مولوی در این نیست که قادر بوده وزن شعر را جزو مهارت ذهنی خودش بکند و با آهنگ آن زندگی کند. بلکه ناشی از عشق عمیق و شور انگیز و دانش و معلومات و اعتقادات راسخ خودش و اطرافیان و مستمعین و مشوقانی نامدار می باشد.
ما هنوز وارد این بحث ها نشده ایم. فعلا در مقدمات صحبت می کنیم. در مورد ابزار حفظ و نگهداری، طبقه بندی، و خلق آثار جدید سخن می گوییم که با زحمت کمتر و بازده بیشتر صورت بگیرد.
از حرف هایی که بنده زده ام که طالب هنر صنعتی هستم یا چیزهایی از این قبیل لطفا داخل گیومه بیاورید تا من خودم را اصلاح کنم یا برداشت شما واقعی تر.
گرچه این بحث ها به قول شما مطرح هستند و قابل تعمق اما هنوز ما وارد این بحث ها نشده ایم.
روزی ممکن است که هوش مصنوعی قادر به سرودن اشعار هم بشود. لازم نیست به چین برویم در همین کشور خودمان رشته های زبانشناسی رایانشی زیاد از این ره آورد ها دور نیستند. ولی این چیزها نباید شما را نگران کند. هوش مصنوعی یا کامپیوتر حتی اگر قادر به انجام چنین کاری بشود یقین بدانید که پشت سر آن مغز و ذهن خلاق انسان است که مدیریت اوضاع را در دست دارد. اگر نگرانی هم هست از جانب خود انسان است وگرنه همه آن ها ابزاری بیش نیستند.
زمانی که شروع کردند بازی شطرنج را یاد کامپیوتر بدهند یا به تعبیر درست تر برنامه ای بنویسند که قادر به تبدیل محاسبات کمی به موقعیت های کیفی بشود، شاید عده ای مثل کاسپاروف واکنش نشان دادند. اما بازی و هنر و ورزش شطرنج از بین نرفت بلکه عرصه هایی نوین و شاید روش های بهتری مورد استفاده قرار گرفت. این ها صحبت هایی است که می توان کرد اما موضوع پژوهش اینجانب نیست و چارچوب آن مشخص است. در آینده مطالب دقیق تر و واضح تری با استفاده از نقطه نظرات افراد فکوری مثل خودتان خواهد آمد. اما این که شما بپذیرید یا نه دست بنده نیست و این که این پژوهش راه درستی پیش می رود یا نه این را هم آینده نشان می دهد . . .
موفق باشید

عصرتون بخیر آقای سبکبار عزیز
باز هم سپاسگزارم بخاطر زحمتی که برای پاسخگویی میکشید
و این از یکطرف نشانه ی همت والای شماست، و از طرف دیگه نشانه ی لطف و احترام به مخاطبین و میهمانان صفحه تون
این ناچیز، همت و خلاقیت و زحمات صادقانه ی شنا دو تخسین میکنم و از صمیم قلب براتون آرزوی موفقیت میکنم
و اما بعد
دوست دارم با وضوح بیشتری تئوری خودتون رو بیان کنید
و سوالی رو که بی پاسخ گذاشتید، هم زحمت بکشید و پاسخ بدید البته در صورتی که خودتون به پاسخی رسیدید تا این لحظه، چون ممکنه به تئوری در ابتدای راه، هنوز برای خیلی از ابهام ها و پرسش ها پاسخی نداشته باشه.
سوال من ابن بود:
کاربرد این نظریه(البته پس از بیان روشن تر ِ خود ِ نظریه)، در سرایش شعر کلاسیک چیست؟
شعر، یک هنر کلامیه، و طبیعتاً و اصالتاً شنیداریست، پس مطالبی که شما فرمودید یعنی لحن و استرس های آوایی در ذات شعر هست و خواه ناخواه رعایت میشه، ولی چون دسترسی به این قواعد آوایی و شنیداری اگر غیرممکن‌نباشه، لااقل سخته، شاعران در طول زمان با استفاده از ابزاری که امروزه عروض نامیده میشه، به معیاری عملی ولی تسهیل شده و تنزیل شده متوسل شدن، مثل اینکه وقتی ما میگیم مثلاً آب ۶۰ درجه ی سانتیگراده، درواقع براساس یک محک و معیار، نوعی سنجش انجام دادیم که بتونیم درک عملی تری از یه واقعیت پنهان، یعنی مقدار انرژی گرمایی اون آب داشته باشیم، و جالب اینه که در اکثر موارد، همین سنجش قراردادی مفید و عملکردیه و نیاز ما رو برطرف میکنه.
حالا فرض کنید ما بیایم و ترمومتر رو حذف کنیم از ابزارهامون، و بخوایم واقعیت اصلی یعنی انرژی رو در امور روزمره مورد استفاده قرار بدیم، بدون شک حتی اگه موفق بشیم، نهایتاً به همون نتیجه ای میرسیم که با همون ترمومتر رسیده بودیم...

این ناچیز واقعاً آماده ام تا هر حرف حقی رو از هرکسی در هر سطحی بپذیرم و تسلیم باشم، بدون پیشداوری و بدون حب و بغض... بشرطی که واقعاً و قلباً درست بودن اون حرف رو حس کنم
باز هم سپاسگزارم ازتون

با سلام و پوزش از ایجاد وقفه در پاسخ ، توضیحی عرض می کنم که فقط مسئولیت کاری یا بیهوشی ناشی از خواب می تواند مرا از پاسخ فوری به سئوال میهمان ارجمندی باز دارد.
در مواجهه با هر مسئله ای طرح یک یا چند سئوال خوب معادل با حل بخش مهمی از آن است. یا به بیان دیگر درک و دریافت صورت مسئله شاهراهیست به سمت حلّ آن بوسیلۀ طرح سئوال یا سئوالات کلیدی.
بعضی وقت ها سئوال ها موازی هم هستند و به جنبه های مختلفی توجه می کنند و گاهی منشعب از یک سئوال اصلی .
سئوال شما مبنی بر کاربرد یا نقش مضمون اصلی این پژوهش در سرایش شعر کلاسیک چیست؟ سئوالات دیگری را مطرح می کند که جزو اجزای آن محسوب می شوند. بدون توجه به آنها پاسخ به سئوال اصلی به اصطلاح زحافاتی ابتر( حاصل از زحاف بَتر ، به معنی حذف همه هجاهای رکن مفاعیلن و نگهداشتن فقط هجای آخر ) و با بیان عامیانه ناقص و دُم بریده خواهد بود. به سئوالات زیر توجه کنید:
یک. به چند طریق شاعری متوسط که گرایش به شعر و وزن کلاسیک یا عروضی دارد، اقدام به سرایش می کند؟
دوم. اولین حالت یا نیاز درونی که حاصل می شود چیست؟
سه . در صورتی که یکی از الزامات کار سرایش او انتخاب وزن و قالب باشد، شاعر از انتخاب کدام گزینه ها برخوردار است؟
چهار. فرق روش پیشنهادی پژوهش حاضر با روش های قبلی چیست؟
پاسخ سئوال اول اینست که معمول ترین راه ها عبارتند از:
خواندن یا مواجهه با یک سروده و تمایل به تقلید از آن
احساس نیاز به برقراری نوعی ارتباط عاشقانه، مدح و ستایش، درخواست، انتقاد، کنایه، هجو، اعتراض و از این قبیل
پاسخ به عوالمات روحی ناشی از وقایع خوب و بد شخصی
پاسخ به احساس برانگیختگی به وقایع و حوادث خوب و بد بیرونی
پاسخ به مناسبت ها و مخصوصا عزاداری ها و غیره
پاسخ به تکالیف، رقابت ها، شرکت در فراخوانی ها، یا خالی نگذاشتن صفحه شخصی در یک سایت معین یا فضای مجازی
پاسخ به احساس نیاز به کسب مهارت و تمرین و دانش و هنر آموزی
تا این جا تقریبا همه با هم در یک سو و سمت حرکت می کنند و روش ها برای همه مشترک می باشد.
در پاسخ به سئوال دوم معروضم که شاعری که از طریق یکی از گونه های انگیزش به مرحله خلق اثر می رسد، با حالات و نیازهای درونی مواجه می شود.
احساس خودش که با توجه به پاسخ های سئوال یک یکی از احساسات و عواطف شناخته شدۀ بشری خواهد بود: مانند غم، شادی، رغبت و اشتیاق، و از این قبیل.
الزامات احساسی خودش در تناسب با وزن و قالبی که انتخاب می کند. از لحاظ تأثیر آن در مخاطب، موافق شأن احساس خود گوینده، و از لحاظ سرعت و ریتم و لحن و غیره. همیشه کلمات نیستند که احساسات را منتقل می کنند بلکه صوت و لحن و وزن حاوی پیام های هنری هستند. بعدها اگر عمری باشد این مفاهیم را خواهیم شکافت.
و بر اساس منطق بالا نیاز انتخاب قالب و وزن مشخص.
تا این جا همه چیز مشترک است و تفاوتی بین عروض جدید ( سنتی جدید ) با موضوع این پژوهش تقریبا وجود ندارد. اما یواش یواش عنصر جدیدی خودش را نشان می دهد. که این عنصر بیشتر با قالب های نیمایی و شعر نو مشترکاتی دارد اما با احتیاط خودش را نشان می دهد. آن هم اینست که از میان پاسخ های مربوط به سئوال یک در مورد انگیزش اولیه ممکن است و اغلب اینچنین است که مطلبی احساسی و متناسب شعر از مادر نثر متولد شده و در ذهن گوینده شعر طنین انداز است. بدون مراجعه به جایی و تطبیق آن با بحر و وزنی معین. این عنصر توسط عروضیان به محفل شعر راه داده نمی شود و جواز عبور به او نمی دهند. معیار ها و محک های ساختگی و بدون تعاریف علمی اولیه دارند نظیر این که این موزون نیست یا مطبوع نیست و یا مطابق با بحر و وزن عروضی خاصی نیست ، و راه شاعر را می بندند. او مجبور است یا عنوان های مبهم نظیر بداهه و آزاد و غیره روی شعر خودش بگذارد یا متمایل به شعر نو می شود با انواع و اقسام اسامی و عنوان هایی که دارد. این موضوع نیز بسیار حائز اهمیت است بحث آن را می گذاریم برای بعد.
بر می گردیم به اصل مطلب: شاعر از کدام گزینه ها برای انتخاب وزن برخوردار است:
1. برداشت نمونه و الگو از آثار دیگران و یا اغلب شاعران کلاسیک
2. رفتن سراغ رده ها و بحر ها و وزن های عروضی طبقه بندی شده
3. راهی که پژوهش در پی اثبات و بررسی صحت و ثقم آنست و هنوز نمی توان حکم قطعی صادر کرد. الگو قرار دادن همان کلام نخستین که از احساس اصیل و واقعی شاعر بدون توجه به وزن آن و سرودن مصرع های بعدی بر اساس قوانین عروض. مانند سروده جدول تقطیع و کبوتر خفته به عنوان نمونه.
با در دست داشتن این سه زیر سئوال ( subquestion ) می رویم به سراغ سئوال اصلی شما.
1. درس های استاد گرانقدر جناب دکتر شمیسا در درسنامۀ عروض و قافیه تقریبا روی این گزینه متمرکز شده و اصول اولیۀ عروض را بیان فرموده اند. نخست تعیین و تعریف واج ها یا واک ها، تقسیم بندی آن ها به مصوت و غیر مصوت، تعریف و تعیین انواع هجاها بصورت های کوتاه و بلند با استفاده از نشانه گذاری های لاتین، معرفی و شرح علائم آوایی پذیرفته شده از طرف جامعه علوم انسانی و زبانشناسی و دانشگاه ها و اکادمی یا فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای همه واج ها یا واک ها اعم از مصوت و غیر مصوت و آموزش املای آوایی واژه ها و هجاها، آموزش تقطیع با تکیه و استفاده از همین علائم آوائی و هجاهای کوتاه و بلند و در آوردن الگوی وزنی هر مصرع و سروده ای که مورد نظر و محل رجوع و تقلید دانشجو یا شاعر باشد. تا این جا مبتکر این پژوهش با روش استاد همراه و همسو بوده و قدم به قدم دنباله رو ایشان. اما استاد مرحلۀ بعدی را شروع می کنند که این پژوهش مایل به همراهی با آن نیست و پیشنهاداتی دارد.
استاد بعد از استخراج الگوی وزنی شعر و کدگذاری آن با استفاده از علائم خط تیره و نون بدون نقطه برای آن تازه اقدام به یافتن افاعیل مربوطه با همه زحافات و مباحث بغرنج آن می نمایند و امر و نهی هایی می کنند که مضمون اصلی این پژوهش با آن مشکل دارد. نخست علائم خط تیره و نون بدون نقطه برای هجاهای کوتاه و بلند که من علت وجودی آن ها را نمی دانم آنطوری که غیر مستقیم خوانده ام عروضیان سنتی از علائمی مشابه همین صفر و یک استفاده می کرده اند که عروضیان جدید آن را عوض کرده اند.
ایراد اصلی این علائم در آن است که برای تایپ کردن ، برای بخاطر سپردن، برای بازگو کردن و کدخواهی بسیار دشوار تر از همین صفر و یک پیشنهادی پژوهش است که شرح آن بطور اختصاصی خواهد آمد و فوایدی که چند سویه دارد.
تازه وقتی این الگوی وزنی استخراج شد پژوهش بر آن است که دیگر نیازی به تبدیل آن به چینش ارکان نیست و بر اساس همین الگوی وزنی و با استفاده از جدول پیشنهادی تقطیع که در بدو امر پیشنهاد شد و با تمسخر و پیش پا افتاده بودن آن مواجه شد فیلتریست که اصلا اجازه هیچگونه اشکال و ضعف وزنی را به شاعر نمی دهد. ناگفته نماند که یاد گرفتن قواعد، ضرورات و اختیارات شاعری در هر صورت لازم است.
پس تا این جا تفاوت کجا بود ؟ کدهای هجاهای کوتاه و بلند بشدت معیوب و قدیمی و من در آوردی است و قابل استفاده در بسیاری از مواردی که قبلا توضیح داده شد نیست. بعد مرحله تبدیل الگوی وزنی به آرایش ارکان به هیچوجه لازم نیست و نقشی در تعیین وزن و لحن و غیره ندارد و خیلی جاها در متن شعر دوگانگی آشکاری ایجاد می شود بین ریتم ارکان و لحن سخن. وزن کار خودش را بر اساس الگوی وزنی انجام می دهد اما افاعیل جز ایجاد درد سر فایده ای ندارد.
پاسخ به نگرانی شما. که می گویید آخر ما عادت کرده ایم اگر این ابزار نباشد پس چگونه این ضرب آهنگ را در ذهنمان نگه داریم. پاسخ مشخص است: از لحاظ بصری شما الگوی وزنی را در پیش چشم دارید . از لحاظ سمعی خود شعر. خیلی زود ذهن آزاد شده و براحتی مفاهیم و مطالب انباشته در مغز خود و جمع در نوک زبانش را در ظرف الگوی وزنی خواهد ریخت تا توری دروغینی که تمام وقت ایفای نقش نمی کنند و مثال هایش را بطور عملی قبلا مطرح ساختم. یک مثال می زنم:
الگوی وزنی « 101110111011101 » را جلوی چشمانمان داریم. آرایش و فرم آن را نیز مورد توجه قرار می دهیم. از چندین راه می توانیم آن را افراز کنیم. توضیح افراز را در پاسخ آقای هادی محمدی داده ام و در سروده « آه لرزان » به طور عملی نشان داده ام. در انتخاب این افراز ها مطالب انباشته در ذهن ما تعیین کننده است. لحن سخن ما آنجا متمرکز است. اگر شاعری خواست این لحن سخن را در تمامی مصاریع رعایت کند مانعی نیست. زمانی زیباتر است زمانی نیست. اگر خواست بیخیال باشد ما ایرادی بر او وارد نمی کنیم . چون قانون اصلی عروض را رعایت می کند. تناظر یک به یک تمامی هجاهای کوتاه و بلند با ملاحظات اختیارات و غیره که بحث آن ها بعدا خواهد آمد. شما نگران این هستید که ما این وزن را چگونه بخاطر بسپاریم . عرض کردم با زدن آن در تبدیل کننده پایه های اعداد از پایه دو به شانزده و در ماشین حساب ویندووز با استفاده از Programmer و تایپ آن در قسمت BIN و خواندن آن در قسمت HEX . تازه این فعالیت هم یکی دو روزی بیشتر طول نمی کشد تا شما خودتان بدون نیاز به این وسایل آنرا تبدیل کنید. 5DDD . تازه هیچ منعی برای استفاده از ابزارهای کمکی و مألوف و مأنوس ارکان وجود ندارد. می توانیم تا هر وقت که نیاز داشتیم از آن ها استفاده کنیم. ما هرگز لطافت و نقش متعالی آن ها را در دوران فانوس و کرسی و اسب و کجاوه که چرخ دنده های کارگاه عظیم شعر فارسی و وزن عروضی فراموش نخواهیم کرد. حیف است آن ها را مانند بازکنانی که سن آن ها گذشته است در میدان عریض و طویل فوتبال مدرن بدوانیم و از نفس بیاندازیم. وقت آن رسیده است که بازی تشریفاتی و گرامیداشت را برای آن ها برگزار کنیم. نباید به آن ها بگوییم دیگر کاری از شما ساخته نیست. باید با احترام بگوییم شما در طول سالیان و ده ها و سده ها وظیفی ای به این بزرگی را بر عهده داشتید که چند منظوره بود. هم کمّی بود، هم موسیقیایی بود، هم زیبا بود و ذوق و شوق انگیز. اما حالا وقت آن رسیده است که هر یک از خدمات خودتان را بر دوش مجریان مجزا بگذارید.
همۀ این تدابیر نوک سوزنی از جلوه ها و واقعیات و اثر بخشی و سرمشق بودن آثار شعرای پیشین کم نخواهد کرد اما همه این ها را بارزتر و درخشان تر در اختیار شاعران نسل جدید و آینده قرار خواهد داد.
قبلا نیز عرض شد که همه اشکال زحافات و صورت های سالم ارکان قبل از حذف آن هایی که کاربرد نداشته اند 31 تا بوده اند. اینهمه کار شاق برای مورد توجه قرار دادن 31 کلمه یا الگوی هجایی آن ها صلاح نیست. شاید شما از پرحرفی من خسته شوید و بگویید یادگیری این ها سخت است. در صورتی که پروژه حاضر به شما هشدار می دهد که سختی استفاده از ارکان و زحافات آن ها باعث پراکنده شدن مردم از دور عروض و یا ساختن شعرهایی که درصد بالایی از آن ها نمره قبولی قانون اصلی عروض را نمی گیرند. که همانا سرودن مصارع بعدی به تقلید از الگوی وزنی مصرع اول.
در مورد امر و نهی استاد تا یادم نرفته عرض کنم که ایشان و هم جناب نجفی و تقریبا همه عروضیان معتقدند که بحر ها یا متفق الارکان هستند و یا متناوب الارکان. دلیل اصلی که خود بنده اتخاذ کرده ام اینست که منظور از این کار خدمت به طبقه بندی بر اساس رکن های سالم و اولیه است. وگرنه همانطوری که قبلا و در متن سروده گفتم با در دست داشتن الگوی وزنی انواع رکن بندی را می توان انجام داد بدون این که وزن شعر به هم بخورد. ممکن است که عده ای بگویند که چقدر گستاخ است این آدم حرف استادش را نقض می کند. اما این من نیستم که این نافرمانی را می کنم بلکه شاعران نامدار و گمنام و همه آن ها که دستی به قلم شعر داشتند این بی نظمی را در رعایت ارکان انجام داده اند. آن ها فقط به الگوی وزنی وفادار بودند و بس. در یک غزل یا در طول یک مثنوی انواع الحان و ارکان را مورد استفاده قرار داده اند. مولوی شعر خود را با فاعلاتن فاعلاتن فاعلات یا فاعلن شروع می کند در چند بیت و مصرع آن را رعایت می کند اما بعد آن ها را کنار می زند و با ارابۀ الگوی وزنی راه خودش را می رود و به ضرب آهنگ آن سماع می نماید. روح فاعلاتن اینست : 1101 و روح فاعلن این:101 در الگوی وزنی 10111011101 شما آن را می بینید اما الزامی به تبعیت از آن ندارید. چرا که مثلا « فَعْ مفاعیلن مفاعیلن فا » را هم می بینید. « فاعلن مستفعلن مستفعلن » را هم می بیند.
بعد یک نکته مهم تر این که وقتی تغییری در رکنی ایجاد می کنیم دیگر با رکن جدیدی سر و کار داریم که هیچ سنخیتی با رکن اصلی ندارد. و اینجا آن اتفاق یا تناوب ارکان به هم می ریزد. در اغلب شکل های بحر ها و وزن ها ما اتفاقا مختلف ارکان می بینیم . این غمض عین ها را انجام می دهیم که فقط بتوانیم طبقه بندی کنیم. در عصر موتور جستجو گر گوگلی ما به کمک زحافات می خواهیم طبقه بندی کنیم و اسم هایی را روی آن ها بگذاریم که ایرادات فراوان داشته و کاملا نامأنوس می باشد. اگر بطور ناگهانی یک امتحان کتبی از همه ما که سنگ عروض را به سینه می زنیم بگیرند خدا می داند که چند نفر نمره قبولی می گیرد.
من تا اینجا توانستم فقط به یکی از زیر سئوال ها پاسخ بدهم. در فرصت های بعدی به دو تای دیگر هم جواب خواهم داد که شورانگیز تر و تازه تر است. اگر عمری باقی باشد .
من دیده ام خیلی جاها شما عنوان سقراط را به خیلی ها داده اید. خودتان کم از او ندارید. قادر هستید با طرح سئوالات جالب آب را از ته چاه خشک ترین صحرا ها بیرون بکشید. آفرین بر شما.
دیگر فرصت و توان ادیت و اصلاح نداشتم اگر دارای اشکال و ایراد تایپی باشد عذر می خواهم.
موفق باشید

سلام بانوی مهربان و گرامی،
سرکار خانم طوبی آهنگران،
از حضور و ابراز لطف شما،
متشکرم.
سالم و سلامت باشید.

سلام و درود،
ادیب ارجمند،
جوان و متدین و متعهد،
جناب حسین احسانی فر ( منتظر لنگرودی )،
از حضور پر از شور و لطف و مرحمت شما سپاسگزارم. اگر این تحقیق و تفحص تلمیذی بنده بتواند حتی کلمه ای را بخاطر شما و سایر عزیزان بیاورد که جای بسی خوشحالی و امید و انگیزه می باشد. به شما نوید می دهم که مطالب بیشتری در انتظار ارسال است که بتدریج تقدیم خواهد شد. امید است که بنده را از راهنمایی ها و ریزبینی ها و سئوال و جواب های علمی خودتان بی بهر نگذارید.
موفق و سلامت باشید.

سلام و درود،
شاعر و ادیب و اندیشمند پرشور،
سرکار خانم تکتم حسین زاده،
از حضور و ابراز لطف و مرحمت شما سپاسگزارم.
باید عرض کنم که نظرات شما را بیشتر دنبال کرده ام تا سروده هایتان که امیدوارم این نقیصه را بزودی برطرف سازم. خواهش بنده از شما این است که کمی بیشتر سخت گیر باشید و از لایه های سطحی مطالب و سروده ها عبور کنید. در مورد خود بنده هم این صادق است. شاید از مطالب بنده عطر و بوی کلاس و تحصیل و پژوهش بیاید اما اصل آن همانطوری که بارها گفته ام باب علم و هنری بوده که فاطمه عزیزم به روی من گشوده و رسالتی بوده با معصومیت و حسرت رفتنش به من واگذار کرده است.امیدوارم که ناقل صادقی برای این عالمان و هنرپروران باشم.
همواره برقرار و سرفراز باشید

سلام مجدد

بزرگوار در بطنِ سخن حقیر کلامِ جنابِ احسانی فر است، فقط نخواستم حرفِ تکراری بزنم چرا که جنابِ احسانی فر تامِ سخن را فرمودند، این زحمات بیدریغ و همّت‌عالی و پشتکار شما قدرشناسی می‌خواهد نه ایرادِ بنی اسرائیلی گرفتن، شما لطفاً ادامه دهید، دعایِ ما بدرقهٔ چه کشف و شهود شما، چه مطالبی که شنیدن و خواندنش پیش‌دادی‌ست امّا تکرارش آن‌چه یادم فراموش را به مرور و تأمل مجدد وا می‌دارد!

موفق باشید

درود بر شما،
لاهیجی عزیز و بزرگمنش،
شاید باور نکنید در تمامی لحظاتی که به این تلاش ها و تکافوها می پرداختم، از خودم سئوال می کردم که لاهیجی چه خواهد گفت. او چه قضاوتی خواهد کرد.
من کاری به درست و غلط بودن کارم ندارم، اما این که یکی مثل خودت به تلاش من ارزش قائل شود نیرویم را صد چندان می کند.
در پاسخ شما می گویم: چشم
بزودی مطالبی در بارۀ همین « چشم » از من خواهی خواند که می دانم برایت خوشایند خواهد بود. مسرور باش دوست من

سلام و درود،
عرض ارادت و ابراز علاقه و محبت همیشگی،
جناب لاهیجی عزیز،
به درستی اشاره فرموده اید که وقت و انرژی فراوان و عاشقانه ای چند سویه پای این مطالب و سروده ها صرف شده است. با عرض پوزش که موجب صرف وقت عزیزانی چون شما می شود، آرزومندم که بتوانم بدرستی درس هایی را که یک خط در میان از آثار بزرگان می گیرم و آن ها را به کمک این مغز کهنه و کم توانم پردازش می کنم، تحویل انسان های دانا و بینا و جویای علم و هنری چون شما و همه عزیزان دیگر بدهم.
امیدوارم لحظه ها و احوالتان همواره بهتر از قبل باشد.
و همواره برقرار و سرفراز باشید.

سلام و درود،
جناب سینا خواجه زاده،
این درود پر مهر شما جا دارد که از جانب همگی پاسخی شایسته بیابد.بنده به نوبۀ خودم به افتخار شما زنگ زورخانه را به صدا در می آورم و صلوات می فرستم.
برقرار باشید.

سلام و درود،
شاعر توانا و بانوی بزرگوار،
سرکار خانم سارا خوش روش،
امیدوارم که بار گرفتاری هایتان کمتر و کمتر شده باشند. این کار ناقابل قبلا تقدیم تان شده بود. مخصوصا قسمتی که جناب ابولحسن نجفی و آقای سمیعی برای الگوی وزن قرار دادن 388 پاره گفتار از گلستان سعدی مطلبی ارزشمند بود که می تواند مورد توجه شاعران مبتکر و هنرمندی مثل شما باشد.
این مقاله به همین نام که در متن آمده است در اینترنت موجود بوده و می توانید دانلود کنید.
آرزو می کنم سالم و سرفراز باشید در کنار خانواده خوب و محترم

سلام و درود،
دوست همیشگی و مهربان،
جناب فرهاد احمدیان،
با پوزش از ایجاد تأخیر در خوشامد گویی و ارائۀ پاسخ از حضور جنابعالی و ابراز لطف شما سپاسگزاری می کنم.
دوست عزیز شاید برای شما جالب باشد که همۀ این تلاش ها از آن جایی آغاز شد که بنده از بروز نقائص وزنی در سروده هایم منزجر شدم و تصمیم گرفتم برای همیشه این مشکل را برای خودم حل کنم. خیلی حیف است که آدم وارد یک سایت ادبی بشود و شعر بسراید و مدام اشکالات وزنی در سروده هایش و کمبود معلومات در این خصوص سر راهش قرار بگیرد. بعد دوست داشتم که حاصل تجربیاتم را در اختیار سایر عزیزان قرار بدهم.
همواره موفق و سرفراز باشید.

سلام و درود،
بانوی بزرگوار،
شریف و دردمند و شجاع،
سرکار خانم زلیخا رامیار، امید سحر،
با عرض پوزش از تأخیر در پاسخ و عرض ادب، از حضور و ابراز لطف و کرامت از جانب شما سپاسگزارم. از این که چند وقتی است که کلا درگیر کارهای مربوط به این پژوهش بوده و همچنین از تحمیل سنگینی حضور خودم در پست های شما و برادر ارجمندتان جناب فریبرز رامیار شرمنده ام و برای شما و خانواده عزیز و همسر مهربانتان آرزوی سلامت و بهروزی می
نمایم.

سلام و درود،
جناب شاهین زراعتی ( آرمان )،
از نفس حضور با ارزش خودتان و نظری که پر از لطف و بزرگواری ابراز فرموده اید سپاسگزارم. تأخیری داشتم در پاسخ و عرض ادب که پوزش می طلبم. خواندن درس هایی که از بزرگان گرفته ام با صدای بلند از بنده، و ادامه و تکمیل آن از انسان هایی فاضل و ادیب همچون خودتان. نظارت و مراقبت شما موجب لغزش های کمتر و اعتماد بنفس بیشتر بنده خواهد بود.
سالم و سرفراز باشید.

سلام و درود،
جناب قربانعلی فتحی ( تختی )،
انسانی که مهربانی اولین هنر اوست،
از حضور و همدردی شما متشکرم.
همواره سالم و سلامت باشید

سلام و درود،
شاعر جوان و پرشور،
جناب احسان فلاح رمضانی،
با سپاس از حضور پر از لطف و صفا و ابراز نظر انرژی بخش شما ، عذر می خواهم که چندیست از حضور در پای سروده های شما و اعلام نظر غافل مانده ام. چهره خوب شما را همواره دیده ام و گاهگاهی هم در جریان نظرات و سروده های شما قرار گرفته ام. همۀ این قصور را از گرفتاری بنده بدانید و عفوم کنید. در مورد این پرگویی ها نیز قبلا عرض کردم کتاب درس در دست گرفته آن را بلند بلند می خوانم. چه اشکالی دارد آدم در سنین بالا هم می تواند دانش آموزی و دانشجویی پیشه کند. ممنونم از حسن نظر شما.
امیدوارم همواره موفق و سلامت باشید.

سلام و درود،
دوست بسیار عزیز،
شاعر و سخن سرای پر احساس،
جناب احسان کریمیان علی آبادی،
اگر بدانم که کار مفیدی بلدم در حق انسان های شریف و دوست داشتنی مثل خودتان انجام بدهم از بذل هیچ کار و تلاشی دریغ نخواهم کرد. فعلا این قدر می توانم که مطالبی را که خودم می آموزم حتی قبل از آن که کاملا آن را آموخته باشم در اختیار شما نیز می گذارم. مثل یک همکلاسی چند ساله مردودی که شما را از مطالعات دیشب خودش مطلع کند.
دلم می خواهد همواره سالم و سرپا باشی و در جمع خانوادۀ خوبت خوش و خرامان زندگی کنی

زنده باشید
ممنون

سلام و درود،
جناب استکی محترم،
بنده از این که قدم به کلبۀ اینجانب نهاده اید و آن هم به قصد نظارت و شرکت در بحثی که آغاز شده است، خوشحالم. زمانی که موضوع صحبت یک مناظره و مباحثه فنی و تکنیکی ونظری در مورد یکی از اصول و مبانی تأسیس و فعالیت انجمنی مانند سایت شما باشد، همه حاشیه ها و مسائل غیر مرتبط رنگ کنار گذاشته می شود و رسیدن به نتیجه ای مستدل و منطقی در دستور کار قرار می گیرد.
پس به شما خوشامد می گویم و زیر پایتان فرشی را که خودم بافته ام پهن می کنم.
جا دارد که از احساس مسئولیت علمی و هنری جناب م فریاد تقدیر و تشکر شود، و حضور چنین اشخاصی در سایت احساسی از آرامش و اطمینان در دل اعضای آن از جمله خود بنده ایجاد می کند. از این که دیدم با این دقت از لابه لای مطالب طولانی و خسته کنندۀ بنده توانست از شما رفع نگرانی کند، خاری را نه از پاشنۀ پایم که از دل رنجور و مردمک چشمم در آورد و تسکین ام داد. از شما هم تشکر می کنم که با آن موشکافی و معلومات و دقت نظری که دارید با دستی پر تشریف آورده اید و بعد از این ، از شما دعوت می کنم که نه به عنوان مدیر و بالا نشین بلکه به عنوان یک ادیب و صاحب نظر حضور یابید و بدانید که حتی در موضع یک ایراد گیر و منتقد ناموافق حضورتان در این گفتگو و گپ علمی مغتنم می باشد.
این مطلب هم در داخل متن ها و گفته هایم بود ، بار دیگر اعلام می کنم که پرداختن به این موضوعات آنقدر حساس و مسئولیت زاست که بنده آرزو می کردم قبلا کسان دیگری این مسئولت را به عهده می گرفتند بنده الآن کاربر و استفاده کنندۀ آن بودم و لذت می بردم. کما این که تا کنون از آثار و حاصل رنج یک عمر تلاش بزرگانی که برای همیشه نامشان در لوح تاریخ ادبی و اجتماعی این مرز و بوم باقی و جاوید خواهد ماند، بهره برده و لذت برده ام.
در صورتی که من خواندم که جناب دکتر شمیسا جایی نوشته بود که دو سه روز هم که تعطیلات پیش می آید ما خوشحال می شویم که برای خودمان و تفریح و استراحت و مطالعۀ خودمان وقت می گذاریم یکی گوشی تلفن را بر می دارد و از ما گله می کند که دکتر چرا مثلا در فلان خصوص یک کتاب نمی نویسید که جایش خالی است و مورد نیاز است. . . عمرش طولانی و سلامتی اش برقرار باشد.
یکی از این اشخاص جناب دکتر سیروس شمیساست که یکی از بزرگترین آرزوهای بنده رسید به مقام شاگردی ایشان است در رشته های مربوطه در دانشگاه علامه طباطبائی که نمیدانم به این آرزویم خواهم رسید یا نه. از شما دعوت می کنم ذهن خودتان را روی پاسخ دادن به سئوالات اصلی یا ارائۀ سئوالات جدید در مسیر یا خلاف مسیر این پژوهش متمرکز کنید و ما را از نظریات و معلومات و تحقیقات خودتان بهره مند سازید.
در پیام بعدی یا در پاسخ به پیام بعدی شما می رویم سراغ اصل مطلب و بررسی سئوالات و پاسخ های مطرح شده .
سلامت و برقرار باشید.

سلام و درود ،
جناب م فریاد ( محمد رضا زارع )،
وسعت نظر و ثبات رأی شما شایستۀ قدردانی است. عذر خواهی می کنم که به خودم اجازه دادم که پاسخ مستقیمی به جناب استکی بدهم، زیرا که مخاطب ایشان من نبودم. اما بالاخره وظیفه یک سلام و علیک و خوشامدگویی و استقبال برای مشارکت ایشان را بر دوش خودم احساس کردم.
یادم هست که پاسخ دو تا سئوال ( زیر سئوال های مربوط به سئوال اصلی شما ) بدهکارتان هستم. از آنجا که جواب مبسوطی می خواهند و حاوی هستۀ اصلی این پژوهش می باشند خودم را آماده می کنم که طوری و زمانی به آن ها پاسخ بدهم که منجر به انباشتگی مطلب برای میهمانان دیگر و مایه خستگی برای شما نباشد.
خوب می دانید که یکی از رشته های جالب دانشگاهی متدولوژی به طور اعم و روش تحقیقات به طور اخص می باشد که به دانشجو یاد می دهد که از کجا و چگونه به تحقیق بپردازد و مقالۀ خودش را آماده و ارائه نماید. ممنونم که یاد آوری فرمودید و سعی می کنم گام به گام کارم را فشرده تر، گویا تر و روان تر سازم.
وقت آن رسیده که یک جمع بندی دوباره صورت بگیرد و حاصل این سئوال و جواب ها به آن ضمیمه شود و راه برای گام های بعدی روشن و هموار گردد.
متشکرم از حضور پربار و متین شما. شاید زمانی کلمه « رَس» را به تخلص خودتان اضافه کردید.
موفق و سرفراز باشید

سلام آقای سبکبار عزیز
ممنونم از لطفتون به این ناچیز
مشتاقانه تلاشهای تحسین برانگیز شما رو دنبال میکنم
با آرزوی موفقیت برای شما مرد دانا و خلاق و سختکوش

سلام و درود،
شاعر و ادیب مهربان و مشوق،
جناب محمد گلی ایوری،
قبلا از حضور و ابراز لطف جنابعالی سپاسگزاری می کنم. اما امروزه روز بزرگان دانش و ادب ادعایی بر دانایی و معرفت ندارند تا چه رسد به بنده که کارنامه بس اسفناکی در این آخر عمری برای خودم اندوخته ام. اما علاقه ام به دانش و دانستن تمام نشدنی است. به همین خاطر است که تا سئوالی به ذهنم می رسد برای یافتن جوابش وقت و انرژی صرف می کنم، و حاصل آن را با دوستانم به اشتراک می گذارم. مخصوصا از این بابت که به کارم ناظر باشند و راهنمایی ام کنند. اما در هر حال لذت می برم.
همواره سلامت و با نشاط باشید.

درودی مجدد استاد سبکبار فرهیخته
شکسته نفسی شما برایم ارزشمند و قابل ستایش است
خم بر آوردن شاخه نشان از بار زیاد است

لذت جستجو گری نیز گوارایتان
سلامت باشید و مستدام

سلام و درود،
جناب فریبرز رامیار،
که تشریف آوردید و با بیان و الفاظ زیبای خودتان، بنده را مورد لطف و مرحمت قرار دادید. تلاشی است که آغاز شده است، و کمترین نتیجه آن تمرین و ممارست، یاد گرفتن مطالب بیشتری است. سپاسگزارم که توجه فرمودید.
در ضمن عذر خواهی کردم که این روزها کمتر در پای شعر و سروده عزیزان حاضر می شوم و در مورد شما، دورادور ناظر بر فعالیت و هنرنمایی جنابعالی هستم و تحسین تان می کنم. روح رامیار بزرگ شاد، و زندگی اولاد برومندش پررونق باشد.

سلام و درود، جناب عارف افشاری ( جاوید الف )، با عذر خواهی از تأخیر طولانی جهت عرض ادب و قدردانی از حضور پرمهر شما، در سروده های بعدی سعی می کنم که آن ظرافت ها و لطافت های مورد نظر شما را به کار به بندم.
امیدوارم همواره شاد و سرفراز باشید.

سلام و درود، جناب محمد آقا خسرو بیگی، باید اذعان کنم که از این همه ابراز لطف و تشویق شما عرق شرمی بر پیشانی ام می نشیند، که با این بضاعت کم در جمع هنرمندان حاضر شده ام. لازم است که بیش از این تلاش کنم و ره آورد مفید تری خدمت دوستان تقدیم سازم.
پرسشگری عاملی است که انسان را برای یافتن پاسخ های قانع کننده به تلاش وامی دارد. رسیدن به نتایج مقبول از پی آزمون و خطاها ممکن و میسر می شود.
حمایت و پشتگرمی انسان های نیکخواه مانند شما نیز جزو شرایط رسیدن به موفقیت می باشد.
ممنون و سپاسگزارم از تشویق های سخاوتمندانه جنابعالی

لذت فراوان بردم از این حسن انتخاب شما. حافظ را در اصل کسانی در می یابند که در حال و هوایی مناسب باشند، چرا که خود او نیز این کلمات و عبارت ها را در چنین احوالاتی سروده است. آفرین بر شما.

سلام و درود فراوان،
سرکار خانم پروین رئیسی نژاد،
از حضور پرمهر و ابراز لطف شما سپاسگزارم.
کامروا باشید.