درد

سلام
بااجازه جناب فکری و مدیر ویرستاری
تیک نقد و فعال میکنم
که دوستان کلاسیک سرا و همچنین دیگر عزیزان به این شعر خوب ورود کنند...

سلام .... پیش از آن بگویم هرچند پژمان در تنبلی سرآمد تمام جامدات است چنانکه اگر تا یخچال هم بخواهد برود یحتمل پس از کارشناسی مسیر ، تعیین مینی و ماکسیمم انرژی لازم ، تعیین ساعت و ثانیه ی سعد و ... انجام خواهد داد . اما در دادن خوراک به مانا چه با قلم خودش و‌ چه با نشان دادن آدرس های دیگر ، یدی طولا و توانا دارد . بنابر اعتراف شاعر ، ردیف " من درد می کند " از مرحوم نجمه زارع جوان مرگ‌ است . که زبان سهل و تصاویر جسورانه و منطق ادبی اش از یادها نخواهد رفت . شعرهایی هستند که می توانند ادامه پیدا کنند یا توسط خود شاعر یا توسط دیگران . این کار با کپی اثر متفاوت است و باید در چنین مواقعی در داوری عجله نکرد . چنانچه پیش از این نیز معمول بوده . اما این ادامه ی کار رسوماتی هم دارد و معمول آن است که نام شاعر اولی را در شعر می آورند ، یا مصرعی از او را تضمین می کنند . یا در پی نوشت ( که البته پی نوشت محل مطمئنی نیست ) به سابقه ی اثر اشاره می کنند . که البته مریم خانم هم در حد وسع این کار را انجام داده اند . برای آن که تفاوت کپی و ادامه ی طریق را دریابیم شاید بهتر باشد یک نمونه از این کار را که در ادبیات ما مشهور است ، بیاوریم‌:

حافظ می فرماید :

خوشتر از فکر می و جام چه خواهد بودن
تا ببینم که سرانجام چه خواهد بودن

غم دل چند توان خورد که ایام نماند
گو نه دل باش و نه ایام چه خواهد بودن

مرغ کم حوصله را گو غم خود خور که بر او
رحم آن کس که نهد دام چه خواهد بودن

باده خور غم مخور و پند مقلد منیوش
اعتبار سخن عام چه خواهد بودن ؟


شش قرن بعد زنده یاد شهریار چنین کار را ادامه داد :

آسمان گو ندهد کام چه خواهد بودن
یا حریفی نشود رام چه خواهد بودن

حاصل از کشمکش زندگی ای دل نامی است
گو نماند ز من این نام چه خواهد بودن

آفتابی بود این عمر ولی بر لب بام
آفتابی به لب بام چه خواهد بودن

نابهنگام زند نوبت صبح شب وصل
من گرفتم که بهنگام چه خواهد بودن؟

مشاهده می کنید که هر دو اثر در یک مسیرند و در طول هم قرار دارند و یکی تکرار دیگری نیست ( البته من هیچ کدام را کامل ننوشتم چون حفظ نبودم و یادمه که شهریار نام خواجه را در شعرش آورده بود )

اما برسیم به غزل زنده یاد نجمه زارع :


قلبت که می‌زند، سرِ من درد می‌کند
این روزها سراسرِ من درد می‌کند

قلبت که... نیمه‌ی چپ من تیر می‌کشد
تب کرده، نیم دیگر من درد می‌کند

تحریک می‌کند عصبِ چشم‌هام را
چشمی که در برابر من درد می‌کند

شاید تو وصله‌ی تن من نیستی، چقدر
جای تو روی پیکر من درد می‌کند

هی سعی می‌کنم که تو را کیمیا کنم
هی دست‌های مسگر من درد می‌کند
...
دیر است پس چرا متولّد نمی‌شوی؟
شعر تو روی دفتر من درد می‌کند


شعر ماریا هم دقیقا ادامه ی ان است و اگر بگویم در بدایع و لطایف کمی بیشتر از اصل خود بر دل می نشیند ، شاید دوستان تابوساز بر این دیوانه خرده بگیرند . به عنوان مثال درد کردن خطوط دفتر / تن نحيف باور /و یا این بیت که بسیار پررنگ و شاعرانه است :

انقدر صبر کرده ام در بر بگیرمت
دندان روی جگر من‌درد می کند


که همگی با دندان و جگر و صبر آشنا هستیم و به ملاحت کلام واقف .

اما ضعف این‌شعر بی وزنی آن است . گاهی اگر یکی دو بار شاعری از وزن خارج شود و از چارچوب اختیارات بیرون باشد ، قابل اغماض است . اما در این شعر همه ی مصاریع دچار کوتاهی و بلندی هستند و به اصطلاح سروده در وزنی مشخص جا نیفتاده :

دي گر غ ري ( مستفعلن )
ب اي ب را ( مفاعلن )
ي وا ژ ها ( مفاعلن )
ي شعر ( فاعلن )

حالا یک مصرع دیگر :

از بس ت ن ( مستفعل )
ن حي ف با ( مفاعلن )
و ر من در ( فعلاتن )
+د مي ك ند ( مفاعلن )
اگر هرکدام از مصاریع دیگر را نیز دنبال کنیم متوجه می شویم که خروج های بسیاری اتفاق افتاده که البته این شعر می توانست در وزن " مفاعلن فاعلاتن مفاعلن فعلن " که وزنی رایج و آشناست سروده شود و به نظرم با کمی وسواس این کار شدنی ست