افترا در حوزه عمل اجتماعی و روان شناسي اجتماعی مورد تحليل و بررسی قرار مي گيرد.
روان شناسان اجتماعی و قانونگذاران هر يك به علل و عواملی
بدان پرداخته و آثار و تبعات آن را بررسي و قوانين
جزايي براي آن وضع كرده اند.
ناگفته نماند كه اين مساله در برخي از زمان ها و مكان ها از حساسيت بيشتري برخوردارست.
در واقع افترا ،زشت ترين كنش اجتماعي فرومايگان محسوب میشود.
افترا از ريشه فردي به معناي قطع كردن و بريدن است.
در كاربردهاي سياسي ، متهم ساختن نارواي فرد و يا گروه
يا نهادي خاص از روي بدخواهي، انگيزه هاي خودخواهانه،
حسادت، انتقام و مانند آن معنايي است كه براي افترا گفته اند.
افترا نوعي كذب و دروغ به ديگري است
شخصي كه افترا مي بندد مي كوشد تا وجهه ی دیگری را
در اجتماع مصدوم کند و مانع محبوبیت فرد شود.
افترا از نظر حقوقي جرم محسوب مي شود و به عنوان عمل شمرده و از دايره بيان و آزادي بيان بيرون مي رود.
در حقيقت افترا در حوزه عمل گفتاري نابهنجار قرار مي گيرد و نوعي رفتار نابهنجار شمرده مي شود.
از اين روست كه به عنوان عمل مجرمانه در صورت اثبات مجازات مي شود. (حقوق كيفري اختصاصي v1- p 331 و نيز ترمينولوژي حقوق p 66)
اين واژه بيش از 60 بار در قرآن مجید به كار رفته است و
اين افزون بر واژگاني ديگر است كه اين مفهوم را به شكلي ديگر منتقل مي كند.
در کتب مقدس،
افترا، از مذموم ترین ناهنجاری های رفتاریست که به شدت
ازان نهی شده است.
عوامل و زمينه هاي افترا:
افترا درحوزه هاي مختلف به كار مي رود كه مي تواند
حوزه هاي عقيدتي و اجتماعي را شامل شود.
يكي از مهم ترين علل و عوامل اصلي افترا را مي بايست در دشمني جست.
افراد به انگیزه های گوناگون
مي كوشند تا شخصيت اجتماعي شخص را در هم كوبند.
تحقير فرد مورد افترا مهم ترين هدف است.
از اين رو همواره مي كوشند تا به روش هاي مختلف،
چون تهمت و دروغ و افترا و بهتان و افك آنان را مصدوم کرده
و ازمحبوبيت اجتماعي ايشان بکاهند.
توجيه رفتار:
ديگر انگيزه اشخاص از دست زدن به افترا نسبت به ديگري
را مي بايست در توجيه گري او دانست.
اشخاصي براي اينکه اعمال نارواي اجتماعي خود را توجيه كنند
به ابزار افترا تمسك مي جويند.
كاركردها و نقش زيانبار افترا علاوه بر ایجاد ناراحتی ها
برای فرد مورد افترا
هنجار ها و ارزش های جامعه شناختی را شکسته و نارامی به بار می آورد.
اگر از نظر بهنجاری آماری نگاهی داشته باشیم ،
در مبتلایان به نابسامانی شخصیت پارانویید،
متهم کردن دیگران به بدی و دروغ و فساد، فراوان دیده می شود.
در مبتلایان به نابسامانی شخصیت ضداجتماعی، متهم کردن، افترا،
تهمت و مقصردانستن یا مقصر قلمدادکردن دیگران جزو ویژگی های ذاتی است.
تهمت و غیبت، به عنوان روش پرخاشگری انفعالی، در مبتلایان به نابسامانی شخصیت پرخاشگر انفعالی نیز فراوان دیده می شود.
این افراد چون نمی توانند خشم خود را مستقیم ابراز کنند، آن را غیرمستقیم در قالب بدگویی و تهمت ابراز می کنند... .