پست های وبلاگ

                   بسم الله الرحمن الرحیم                         هست کلید در گنج حکیم

 

 

جلسه  سو م :  هجاها ی زبان فارسی از نظر امتداد

 

از نظر امتداد به 3 دسته تقسیم می شوند :

 

1- هجای کوتاه :   صامت   +   مصوت کوتاه

 

 

 مثال : چو ( چ ُ)          که ( ک ِ )          سه ( س ِ )   دو ( د ُ )

 

 

هجای کوتاه دو واج دارد .

 

 

 

هجای کوتاه را با علامت u  نشان میدهند

 

 

 

 

 

 

به ( ب ِ )   صامت  ب    /  مصوت کوتاه کسره     u

 

 

تو (  ت ُ  )  صامت   ت /   مصوت کوتاه ُ           u

 

 

2 -  هجای بلند : دو نوع است

 

 

الف )  صامت + مصوت  کوتاه + صامت

 

مثال :  گُل (  گ صامت )   ( ُ  مصوت کوتاه )  (  ل صامت )  

 

 

سَر ( س صامت )  ( َ مصوت کوتاه )  (ر  صامت  )

 

 

ب)   صامت + مصوت بلند

 

مثال :  پا  ( پ صامت )   (  ا ا مصوت بلند ) 

 

سو ( س صامت )  (  و و مصوت بلند ) 

 

 

هجای بلند  3 واج دارد

 

هجای بلند را با علامت - نشان میدهند

 

 

خش ( خ َ ش ) 3 واج دارد -

 

رو ( ر و و )  3 واج دارد -

 

 

3 -  هجای کشیده : دو نوع است

 

 

الف )   صامت + مصوت کوتاه + دو صامت یا بیش تر

 

مثال :  رفت  (  صامت  ر )  ( مصوت کوتاه  َ)  ( صامت ف ) صامت ( ت )

 

 

لَعل ( ل صامت )  (  َ  مصوت کوتاه ) (  ع صامت ) ( ل صامت )

 

 

ب)  صامت + مصوت بلند + یک یا چند صامت

 

 

مثال :   سیب  ( س صامت ) ( ی ی مصوت بلند ) ( ب صامت )

 

 

زار  ( ز صامت ) ( ا ا مصوت بلند )  (  ر صامت )  

 

 

 

هجای کشیده را با علامت  -u  نشان می دهند .

 

 

 

  تمرین   :

 

کوتاه  , بلند و کشیده بودن کلمه های زیر را بنویسید

 

 

شَر   /    مُرد   /   میخ   /   با  /   مو   /    کو  /     خار    /    چه    /   کی  /   راز

 

 

 

 

 

 

            *****************************************************

 

 

 

 

توجه : 

 

 هر هجا را همانطور که می خوانیم می نویسیم  تا در شمارش  واجها  دچار اشکال  نشویم   .

 

 

مثال  : تو   (   ت ُ  )     خواهر   (  خاهر  )         خواب  ( خاب )           که  (  ک ِ ) 

 

 

   ************************************************************

 

 

توجه  : 

 اگر در کلمه ای  ( ن )  نون ساکن  بعد از مصوت بلند  قرار گرفت  آن را حذف  کنید  . مثال :  دین  ( دی )    

 

 

خون ( خو )  ران ( را )   .

 

اگر  ( ن )  به هجای بعد منتقل گردید   درین هجای جدید چون بعد از مصوت بلند قرار نمی گیرد به حساب  می آید و حذف نمی شود مثال : (دوان  آمد ) را اگر به صورت  ( دوانامد ) تلفظ کنیم  به سبب اینکه ( ن )  در هجای جدید ( نا )  از مصوت بلند  قبل از خود فاصله گرفته به حساب می آید .

 

 

    *******************************************************

 

 

 مثال  : 

 هجا های مصرع زیر را مشخص و با علامت خا ص خود نشان میدهم

 

توانا   بُود هر که دانا بود

 

تَ  ( صامت + مصوت کوتاه  )        u         

 

وا  ( صامت +  مصوت  بلند )        -

 نا (  صامت + مصوت بلند )         -

ب ُ ( صامت + مصوت کوتاه )        u

 

وَد ( صامت + مصوت کوتاه + صامت )    -

هر ( صامت + مصوت + صامت )          -

 کِ( صامت + مصوت )                     u

دا ( صامت + مصوت بلند )                 -

نا ( صامت + مصوت بلند )                  -

ب ( صامت + ضمه )                        u

ود ( صامت + مصوت + صامت )           -

 

 

        وزن حماسی و رزمی  فعولن فعولن فعولن فعل  در آمده است  .

 

فَ  (  u  )    عو   (  -   )   لن ( -)

 

فَعل     فَ  (u  )   عل  ( - )

 

 

  ******************************************************************** 

 

 

 

تمرین 

 

 

هجا های کلمه های زیر را بنویسید  و با علامت  خاص خود بنویسید .

 

 

 

دیوانه                             شیب                         من                           نام           

 

مجنون                             لیلا                           شعر                           دل

 

 

 

 

********************************************************************8

 

 

زیبا  2 بخش است                           زی            با

                                                   -              -

 

 

بیتا  2 بخش است                          بی             تا

                                                 -                -

 

            این دو کلمه هم وزن هستند چون  هر دو دارای دو هجای بلند هستند

 

                   ****************************************************

 

حقیقت 3 بخش است                 ح َ              قی                قت  

                                            u                -                  -

 

 

شقایق  3 بخش است               شَ               قا                 یق

                                             u                -                  -

 

            این دو کلمه هم وزن هستند چون هر دو   سه هجا دارند و هجاهایشان هم خوانی دارد

 

 

 

  ***********************************************************  

 توجه دیگر مخفف صامت و مصوت را  می نویسم  صامت ( ص )  مصوت ( م )

 

مثال :  هجاهای   مصراع زیر را  مشخص میکنم و با علامت خاص خود نشان میدهم .

 

 

من از بیگانگان  هرگز ننالم

 

م َ     ص / م کوتاه                      u

 

نز      ص / م کوتاه / ص               -

 

بی     ص / م بلند                      -

 

 

گا      ص / م  بلند                     -

 

نِ       ص / م کوتاه                   u

 

گا       ص / م بلند                     -

 

هر       ص / م کوتاه / ص           -

 

کز         ص / م کوتاه / ص         -

 

نَ          ص / م کوتاه               u

 

نا          ص / م بلند                -

 

لم          ص / م کوتاه /  ص        -

 

 

          وزن مفاعیلن مفاعیلن فعولن در آمده است .

 

مَ ( u  )   فا ( - )    عی (-  )   لن ( - )

 

فَ  ( u  )  عو (  -   )لن  ( - )

 

                                                                                                  خدا قوت

 

                                                                                           در پناه خداوند  باشید .