بسم الله الرحمن الرحیم
حروف قافیه
حروف قافیه نه حرف است و عبارت است از :
رَوی ، تاسیس ، دخیل ، ردف ، قید ، وصل ، خروج ، مزید ، نایره .
چهار حرف از حروف قافیه پیش از روی و چهار حرف دیگر پس از آن می آید که در شعر زیر
همه ی حروف برای آسانی در یادگیری با هم
آمده اند
قافیه در اصل یک حرف است و هشت آن را تبع
چار پیش و چار پس این مرکز آنها دایره
حرف تاسیس و دخیل و ردف و قید آنگه روی
بعد از آن وصل و خروج است و مزید و نایره
✍️ نکته ی مهم
رَوی آخرین واک اصلی کلمه ی قافیه است.
مانند (ز) در کلمات آغاز و باز و
(ت) در کلمات بخت و رخت
اما در کلمات زیر رَوی عبارت است از
🔴 کتاب ها - تاب ها (ب)
🔴 دونده - رونده ( - ُو) OW
با توجه به بن مضارع
🔴 می خواندم - ماندم (د)
✍️ نکته :
در افعال ماضی آخرین واک بن ماضی
(سوم شخص مفرد) و در افعال مضارع
آخرین واک بن مضارع یعنی
(اول شخص مفرد فعل امر) رَوی است
🔴 میخوانم، می رانم (ن)
🔴 خندیدن، دیدن (د)
✍️ نکته :
براي تعيين رَوی بايد حروفی را كه زايد براصل كلمه است،كنارگذاشت که ان شاء الله در درس های آینده حروف الحاقی تدریس خواهد شد
✍️ نکته
هرگاه حرف ( روی ) ساکن باشد قافیه را
قافیه ی (( مقیّد )) خوانند و اگر
حرف (( روی )) به حرفی و یا به کلمه و یا عبارتی بپیوندد و متحرک گردد آن را
قافیه ی (( مطلق )) گویند.
🔰 یاد آوری
واک چیست؟
درست است که در دروس گذشته واک را معرفی کرده ام اما برای یاد آوری و یادگیری بهتر رَوی دوباره ذکر میکنم
و توصیه میکنم این دروس را چندین باره بخوانید تا کاملا بر بحث قافیه مسلط شوید.
کلمات فارسی، مانند دیگر زبان‌ها از مجموعه صوت‌ها تشکیل شده است. به کوچکترین شکل این اصوات در قدیم حرف می‌گفتند و امروزه آن را واج و یا واک می‌نامند. واج در کلمات، باعث تغییر معنا می‌شوند و کوچکترین واحد زبانی هستند. باید این موضوع را در نظر داشته باشیم که امروزه اصطلاح حرف را تنها برای شکل نوشتاری واج‌ها به کار می‌برند.
تبصره : خانلری واژهٔ «واک» را به‌جای «واج» به کار می‌بُرد، اما امروزه واژهٔ «واج» رایج‌تر است و واژه‌های «واکه» و «همخوان» برای اشاره به «واج مصوت» (vowel) و «واج صامت» (Consonant) به کار می‌رود.
انواع واج در زبان فارسی
واج مانند تکواژ یکی از اجزای زبان است. واج صدایی است که دیگر نمی‌توانیم آن را به جزئی کوچکتر تقسیم کنیم. در زبان فارسی بیست و نه واج داریم که به دو دسته ی مصوت و صامت تقسیم می‌شوند.
١ مصوت یا واکه
در زبان فارسی ۶ مصوت داریم. مصوت واجی است که هنگام اَدای آن، دهان باز است و به دو دسته‌ی کوتاه و بلند تقسیم می‌شود.
مصوت کوتاه
مصوت‌های کوتاه عبارتند از:
فتحه، ضمه، کسره
مصوت بلند
مصوت‌های بلند عبارت است از ا، و، ی.
نکته: کشش مصوت‌های بلند دو برابر مصوت‌های کوتاه است. هم‌چنین در شمارش مصوت‌های بلند باید دقت کنید که حرف و را با واو اشتباه نگیرید.
٢ صامت یا همخوان
(ء، ع)، ب، پ، (ت، ط)، (ث، س، ص)، ج، چ، (ح، ه)، خ، د، (ذ، ز، ض، ظ)، ر، ژ، ش، (غ و ق)، ف، ک، گ، ل، م، ن، و، ی
درباره ی صامت‌ها باید یک نکته را در نظر باشته باشید که در زبان فارسی حروفی که صدای مشابه دارند مانند ح و ه یک واج تلقی می‌شوند. زیرا نحوه‌ی تلفظ آنها هم متفاوت نیست. اما در زبان عربی دو واجِ متفاوت به شمار می‌روند، زیرا نحوه تلفظ آنها به کلی متفاوت است.
چند نکته درباره ی شمارش واج‌ها
١- های بيان حركت یا همان های غير ملفوظ در حكم يك مصوت كوتاه است.
خانه : خ + ا + ن + ـِ (۴ واج)
٢ - واو معدوله که در کلماتی مانند خواب، خواهر و خواستن به کار می‌رود، نوشته می‌شود ولی خوانده نمی‌شود، به همین دلیل در واج‌شماری هم محاسبه نمی‌شود.
خواب: خ + ا + ب ( ۳واج)
خواهر: خ + ا + ه + - َ + ر ( ۵ واج)
خواستن: خ + ا + س + ت + - َ + ن (۶ واج)
٣ - بعضی از کلمات به دو شکل تلفظ می‌شود مانند عِید و عید یا مهرْبان و مهرَبان. در شمارش واج‌ها باید یکی از شیوه‌ها را در نظر بگیرید.
مهرْبان: م + ـِ + ه + ر+ ب + ا + ن (٧ واج)
مهرَبان: م + ـِ + ه + ر+ ـَ + ب + ا + ن (٨ واج)
۴- واج‌های تشدید‌دار را باید دوبار در شمارش لحاظ کنید.
دقّت: د + ـِ + ق + ق + ـَ + ت (۶ واج)
تعهُّد؛ ت + َ + ع + َ + ه + ه + ـُ + د (٨ واج)
۵- کلماتی که مانند پاییز حروف تکراری دارند، دوبار محاسبه می‌شوند:
پاییز: پ + ا + ی + ی + ز (۵ واج)
تغییر: ت + ـَ + غ + ی + ی + ر (۶ واج)
۶- در شمارش صامت و مصوت‌های کلماتی مانند آب که به الف شروع می‌شوند باید به یاد داشته باشید که هیچ کلمه‌ای در فارسی با مصوت شروع نمی‌شود. بنابراین کلماتی مانند آب، آسمان و ... الگوی هجایی زیر را دارند:
آب: ء + آ + ب ( ٣ واج)
آسمان: ء + آ + س + ِ + م + ا + ن (۷ واج)
سید هادی محمدی
پی نوشت :
🔘 منابع در آخرین درس قافیه ارائه خواهد شد
🔘 ادامه دارد.............. ان شاء الله
ارسال پیام خصوصی اشتراک گذاری :
|
|
|
|
| 
سید هادی محمدی
علی نظری سرمازه
مهرداد مانا
محمد شریف صادقی
وحید سلیمی بنی
مسعود معادی 
لیلا گماری ( مأنوس شده با قلم) 
سید محمد علی سهیلی (سهیل) 
