پست های وبلاگ

مانکن ها (داستانی - سورئال)

 

روزی روزگاری در یک  شهرمعمولی ، زندگیِ عادیِ  مردمان جاری بود . گرچه  در جای جای  شهر، اشتباهات و خطاهایی دیده میشد ولی بالاخره شهر آدمها بود و آدمها هم که مالامال از خطاهایند .

آدمهای آن شهر،کسی را که خود رامنزه ازبدی واشتباه میخواند، دیوانه اش میخواندند و واقعاًهم نظرشان هم درست بود . آنها می ‌گفتند : فقط  ۱۴ نفرند که معصوم  از گناهند و بقیه قطعاً خطا میکنند ، حتی اگر بعضی‌ها ، آن منزه دانسته را بر سر بگذارند و حلواحلوایش کنند .

آنها معتقد بودند : به گفته‌های هر آدمی باید اندیشید ، اگر با عقل حتی اندک منافاتی داشت باید حتی به آن شک کرد .

این اندیشه ها افکار اکابرشان بود و آن بزرگترها، اندیشه‌هایشان را از سرِ راه که نیاورده بودند، ثمره ی تجربه‌های سالیانِ زندگی شان بود . ثمره ی نگاهشان به تاریخی که زمانی رقم زده  شده بود و گروههای مردمان در آن محک زده شده بودند و هر گروه به نوعی آزمایش اش را پس داده بود . خوب یا بد ، ولی درهرحال پس داده بود .   

جاری شدنشان در تاریخ، جاریِ زندگیِ خودشان ، پدر ومادرشان و اجدادشان و تجاربی که سینه به سینه به آنها رسیده بود و آنها همه ی آن افکار و عقاید را ، در ذهنشان حک کرده بودند .

خوشیِ تکراری ای درشهرجاری بود. خوشی معناهای مختلفی دارد.آن بزرگترها خوشی را درداشتنِ هم، احترام گذاشتنِ به هم، رسم شیرین احترام بزرگتر کوچکتری و... که همه برپایه ی ادب و اعتقاداتِ قوی پایه گذاری شده بود، میدانستند ولی امان ازجوانهای خام و پیرهای با اندیشه های خام . انگار خوشی زیر دلشان زده بود. مدتی بود که عقاید آنها را نمی پسندیدند ، برایشان یه جورایی همه چیز تکراری شده بود.

 

آن شهر پُر بود ازمغازه های ریز و درشت . پر بود از مغازه های رنگارنگ . هرکس به وسع خود ، از مغازه‌های درحد وسعش خرید میکرد وشُکرخدا، نعمت زیاد بود وسختی، لغتی بود نامانوس و نامرسوم . نه اینکه سختی نبود مسلماً بود ، زیادهم بود ، خیلی زیاد . ولی  توقعات کم بود . بی نیازی ، خودش یک سلطنت است وبی نیاز، شاه . این حس کردن نیازست که فقیرها را میسازد .

خودم با چشم هایم دیدم که درخانه ای محقر، با نورچراغ  گردسوز، آنچنان مادر و پدر و فرزندانشان که همگی تنها یک اتاق داشتند درخوشی بسر میبردند طوری که وقتی کسی که همچون شاهزادگان میزیست در روزی که به اجبار، میهمانشان شده بود به زندگیشان  رشک برد ، چون  درخانه ی رؤیاییِ  خودشان هیچ دلی به هم وصل نبود . همه احساسِ قلبها و نظراتِ مغزهایشان، از هم جدا بودند . همدیگر را درک نمیکردند اکثراً، به هم فکر هم نمی کردند . درنظرش آمد که این مخروبه ، بهشتی ست و کاخ خودشان ، جهنم .

درهرحال ، درشهرقصه ی ما ، گرچه در جیب ها آنقدرها هم پول نبود ، ولی دلها خوش بود . صله رحم جاری بود . صله رحم امری مقدس بود . همه از غم یکدیگر غمگین میشدند و از شادی هم شاد . حسادت کم بود. چشم و هم چشمی یه جورایی اغلب مُرده بود . رشد و تعالی دیگری کسی را نمی آزرد که هیچ ، شادش هم میکرد . داشته هایشان برایشان محترم بود و حرص نداشته هایشان را نمیخوردند .

میهمان که می آمد ، هرچه که داشتند بامیل می آوردند و به میل، دورِهم میخوردند باچاشنیِ کلی خنده .

درسه کلمه : احساس نمرده بود .

قدر این احساس را ، وقتی که مُرد فهمیدند ، زمانی که خیلی دیرشده بود .

ولی یکباره بعد از یک طوفان و گردبادی که از دوردست ها آمد ، همه چیزعوض شد . همه چیز وارونه شد . جای کوچک و بزرگ عوض شد . طوفانِ عجیبی بود . شهر سرِ جایش ماند ولی افکار، طوفان زده شد . همان جوانهای خام ، همان پیرهای با اندیشه‌های خام ، طرفدار طوفان شدند .

آن گردباد با اندام درازش از راه رسید ودائم درشهر می‌چرخید و رعبِ وجودش تهدید کننده ی دلها بود .

تمام حکمرانانِ قبلیِ شهر ازطریق آن گردبادِ مست دیوانه ی جاری درکوچه وخیابان ها بلعیده شدند و در آسمان ها گم شدند .غارتگران به آن شهرافسارگسیخته و بی نظم ، چشم طمع دوختند . به مغازه ها هجوم آوردند وهمه راغارت کردند وجریانی، آنها رابه فکرپلیدِاحتکار کشید. همه شعارهای دلنشینی که حضور  آن تازه به دوران رسیده ها را درآن شهر، موجه میساخت 180درجه چرخید ، خیلی مسائل هم حل نشده برای همیشه باقی ماند، فقط توجیه شد . آش شله قلمکاری شد که نگو ونپرس . بعضی ازهمان طرفدارانِ  طوفان که برایش سینه چاک میکردند و رگ گردنشان ورقلمبیده میشد بعدها گفتند : چی میخواستیم و چی شد .

کار شهر به جایی رسید که به سهمیه‌بندیِ مایحتاج عمومی انجامید . هر ازچند گاهی اعلام کوپنِ خواربار دلهای گرسنه را شاد میکرد.

ولی آنهمه نعمت ، کجا رفته بود ؟

به سرکرده ی طوفانیان گفتند که حضرت اشرف ! :مردم با شما عرضی دارند . گفت بیایند وعرایضشان را به حضور این بی خطا (خودش را میگفت) برسانند . همه که از تلاطمِ روح و بی تعادلیِ رفتارش در خوف بودند بصورت یک گروه آدم بسویش آمدند. صحنه ی دوئلی را می ماند. یکطرف یک نفر وطرف دیگر تجمعی انبوه ، ازمردم . مردم آمده بودند تا خواسته هایشان را به اوبگویند . شاید میخواستند  بگویند که آنهمه قول و قرارها چه شد ؟ زمان پیشین که بهتر بود ، با همه کمبودهایش . مردم بسوی او رفتند . باهرقدم ، کسی ازگام برداشتن میمانْد . شاید شک ازاینکه به نفرینِ او(که شایعه شده بود که جادوگرست) تبدیل  به حشره شود و شاید هم ترس از بی رحمی هایی که از او دیده بودند ، ولی هرچه بود با هرقدم ، قدم هایی از رفتن باز می ‌ماند تا اینکه از آنهمه فقط یک تن به او رسید . فرمان دِه  با صدایی رعب آور به او گفت : از من چیزی می‌خواهی ؟ آن یکنفر هم جا زد و گفت : نه حضرت والا ، کاری  نداشتم و او هم عربده زد که ، هرچه زودتر بدنبال کار خود بروید !

بعد از آن رسوایی ، گروهِ  حکمران جدید شهر ، جری تر شدند  بگونه ای که : همه  آنچه بود و نبود  را نه اینکه بخورند ، می بلعیدند ، تا اینکه فقر، سایه ی منحوس اش را برشهر گستراند .

حاکمان جدید شهر، رَویه  و افکارشان را درقالب قوانین جدید ، در شهر باریدند . قوانینی که  فقط  شامل ژان وال ژان های شهر میشد ، نه خودشان . خودشان هرغلطی میخواستند بکنند مجاز بودند  و کسی هم اجازه ی اعتراض نداشت . کمتر کسی علناً اعتراض میکرد چون ، همه سرهایشان را دوست داشتند .

 

مغازه ها دوباره پر ازاجناس شد . شاید خیلی ازآن اجناس، همان احتکارشده ها بود که به برکتِ قبلی ها، سودش به گردباد و طوفانیان میرسید .

مغازه ها با  بزک و دوزک نو ، مالامال از اجناس شدند . همه شیک  و قشنگ ، که خریدنشان دل را به قیلی ویلی می انداخت ولی همه گران . گرانیِ ساعت به ساعت، حتی دقیقه به دقیقه ، حتی ثانیه به ثانیه . مردم هم توان خرید نداشتند . بعضی ها که به بوی کباب اکتفا کردند . شخصاً من  دو کودک را دیدم که یک بستنی قیفی را نوبتی لیس میزدند . باورکنید ، به خدا قسم

گروه حاکم شده، فروشگاههای بزرگ زنجیره ای باکلاسی درهمه ی محله ها احداث کردند، درکنار آنهمه مغازه های سنتی پیشین ، وبرای دزدیدن مشتری های کاسب کارهای قدیمی ، شیوه های تبلیغاتی نویی را اندیشیدند ، که شاید در وحله ی اول ایرادی نداشت ولی بوی بردگی میداد .

شغل پیشنهادی جدید این بود : مانکنی  

درقبالش چه  نصیب مانکن میشد : توانایی خرید ، آنهم درحدی که خود و خانواده اش نمیرند ( با چاشنی کلی منّت)، آنها خوب رگ خواب ملت بدبخت را دانسته بودند: خوشی ، طوفانی شان میکند . آنها دانستند که غم و احتیاج ، سیاست بدی نیست ، و چنین کردند .

مانکنها هم فقط اجازه داشتند درحد سپاسگزاری حرف بزنند. چون آنها دوست نداشتند تنها شغل رها کننده از بیکاری هایشان را ، ازدست بدهند . آنها درحینِ  انجامِ کارِ مسخره شان  به این فکرمیکردند که : زیرِ زمین شهرشان طلای سیاه ، روی آن طلای سبز، خوشه های طلاییِ گندم ، طلای بنفش گلهای زعفران ، بالاخره انواع رنگارنگ ازطلاهای گرانبها هست واگرهم به دلایلی نیست ، میتواند باشد ، پس اینهمه فقر چرا ؟

ولی این فکرشان را درجمع های اثربخش ، بروز نمی دادند تا مغضوب درگاه نشوند .

باهمه مخفی کاری هایشان بازهم به خود میگفتند : نکنه کسی فکر کردنمونو شنیده باشه !

میگفتند : خدا شانس بده والله ، اینا دلسپرده میخواستند ، یکعالمه سرسپرده نصیبشون شد درحالیکه در این مدت حتی سپرده ی بانکیِ اندک هم ، نصیب ما نشد که احتیاجِ زمانِ ازکارافتادگی ما رُو برآورَد .

 

مانکنی ، به این نحو بود که پس ازتعهدی کمرشکن ، شخص ، مانکن میشد و در ازای آن ، چند قلم  کالا بطور مستمر دریافت میکرد . مزدی که ، خود و خانواده اش از قحطیِ ناشی از هجوم آن بی انصافان به شهرِثروتمندشان ، نمیرند و صنار سی شی پول بخور نمیر، فقط همین .

ولی سیل داوطلبین ، خبر از عمق فاجعه درشهر را میداد .

 

فوج فوج مردم ، همان مردمی که با کلی سلام و صلوات راه را بر طوفان و گردباد باز نموده بودند تا به شهر بیایند وگاه ، خودشان آلوده به طوفان و به نوعی طوفانی می شدند ، همه به مانکنی تن دادند .

قانون این بود که ازصبح خروسخون تا بوق سگ باید در پشت ویترین مغازه ها مثل مجسمه می ایستادند و جُم نمیخورد و بخش های لباس فروشی و لباسهای مدِ فروشگاههای بزرگ ، تنشان لباسهای رنگارنگ و دلفریب می پوشاندند و بخشِ  گل فروشی ، گلهایی را  به عروس داماد نماها  و  ولنتاینی ها و ...

می آویختند واینهمه آذین، تبلیغات گلهای گرانقیمت شان بود وبخشِ میوه فروشی ازمانکنها بعنوان درخت و درختچه و حتی نمادی از هویج وشلغم و حتی بخش لبنیات، ازآنها بعنوان نمادِ ماست استفاده میکردند .

اما چرا مجسمه نه ، آدم ؟ چون آدمهای واقعی طبیعی تر جلوه  می کردند و بامزه تر بودند  و با حرکاتِ آفتاب پرستانه شان و جُم خوردن های غیرمحسوس شان که نمایانگر تغییر و تنوع بود ، سودِ بیشتری را از خریداران ، که اکثراً ازخارجیان و پولدارهای لاقید شهر بودند، نصیب جیب صاحبان آن فروشگاهها  میکردند . درآن زمان ، ایده ای ظاهراً نو بود .

صاحبان فروشگاههای بزرگ که بودند؟ معلومه، تخم و تَرَکه ی عوامل طوفان زا. غیر ازخودی هایشان را که بازی نمیدادند . شهر کلاً در قبضه ی آنها بود .

خلاصه هر کسبی ، مانکنِ مخصوص به خودش را داشت . آنهم در پشت آنهمه شیشه های رسوایی .

 

سالها به همین منوال گذشت و این رویه طوری جا  افتاد که بردگیِ درکنار آن کسب و کارها، درانحصار یک عده بی ریشه بود که ازآن شهر نبودند ، و از ناکجا آباد  به آنجا آمده بودند . بی ریشه هایی  همچون سرگردانان چهل ساله ی آن بیابانِ تقاص ، بجرم عصیان به دستورات خدا . مانند همان صهیونیست هایی که فقط از این دنیا پول، خدایشان بود و همه دستاوردشان : مالِ دنیایی و رو و بیرحمی ، همین .

همان قانونی که می گفت : سران قوای آن شهر باید حتماً از مردمانِ آن شهر باشند تمامی سران از ناکجا آباد آمده بودند . آنها خود اولین  پایمال کننده ی قانون اساسی خود بودند . از تحصیل رایگانی که تنها  با داشتنِ ثروت به نتیجه می رسید و همه حوائجی  که قرار بود رایگان ارائه شود ، با هزاران برابر زمانِ پیشین ارائه میشد . کسی هم صدایش در نمی آمد .

آنها میترسیدند که گردنشان در چهارسوی شهر، آنقدر بردار بمانَد که مغزشان طعمه ی کرکسان شود .

با خود می اندیشیدند : این شغل مانکنیِ مسخره ، از مرگ که بهترست . گرچه اشتباه میکردند . مگر زُل زدن به یک نقطه و بجای انسان بودن ، مجسمه بودن ، از مرگ بهترست ؟

 

همه مانکن هایی که ازجوانی پشت شیشه‌ها خشکشان زده بود کار دیگری نمیتوانستند بکنند . آنقدربدنشان خشک شده بود که دیگر حس و حالی برایشان نمانده بود .

طریقه ی رذلِ دیگرِ عوامل ناپیدای طوفان ، اشاعه ی مواد اعتیاد آورِ ارزان قیمت بود ومانکن ها را به بهانه ای به آن می آلودند تا پس ازآنهمه بی‌تحرکیِ وحشتناک ، از هرگونه  ایجادِ حتی گرد و خاکی عاجز باشند . آنها خود  فهمیده بودند که  نارضایتی  از این کار شاق که حتی از بردگی و کار بدنی سخت تر و روح فرساترست درحال فراگیر شدن است گرچه آتشی ست زیرخاکستر .

کار به جایی رسید که خود مانکن ها با میل خودشان معتاد میشدند تا دردِ وجدانشان که دائم به آنها نهیب میزد را آرام کنند . آنها چل چلی شان دیگر گذشته بود و به زمانی که کمال عقل است رسیده بودند  ولی چون کمالی را در عقلشان حس نمیکردند وجدانشان آنها را مچاله میکرد و برای تحمل آنهمه درد ، خود را مست و پاتیل میکردند و یا به دود و دم و افیون پناه می جستند .

 

ولی یکباره ، همچون هجوم آن طوفان که خودشان را در نفوذ آن به شهر مقصر میدانستند طوفان دیگری در مغزها غرید و چرخید. به یادِ اندیشه‌های اکابرشان افتادند که آنها را ازافتادن در دام طوفانی  بی رحم برحذر داشته بودند و اینها به هیچش انگاشته بودند .

یکباره پشت شیشه ها ، خالی از مانکن شد . آنها دیگر خسته شده بودند ، آخر اینهمه حقارت تا کِی ؟

قبل ازآنکه اندیشه ی یک طوفان دیگر، مخیله ها را هوایی کند، یکی ازآن مانکنها  به روی سکوی میدانِ مرکزی شهر رفت و بانگ زد : روبراه کردن این شهر، چاره اش طوفانِ دوباره نیست . همه ی خشمتان کاش به ، به الزام کشاندنِ آن طوفانیان ، به اصلاحِ خود بیانجامد. آنها فعلاً  قدرتشان اگرچه پُرازظلمست ولی امنیتِ حضورشان که نمی گذارند قلدری جزخودشان به شهرپای نهد ، آنقدرها هم بد نیست.

این شهر دیگر تاب طوفانی دیگر را ندارد .

شاید طوفان جدید ، طوفان ذهن ها نباشد ، شاید حضورش ،  تمامی شهر را تبدیل به شهر ویرانه کند .

پس اصلاح بهترازتغییری ناشناخته است . آنهم درمیان اینهمه تازه به دوران رسیده ، که اینهمه مدت فقط حریص ترشان  کرده ، بعدی که بیاید، حتماً روز از نو و روزی از نو. اندیشه های چپاول گرانه ی جدید و استعماری جدید . دلشان که برای مردم که نسوخته .

گرچه بانگ آزادی سرمیدهند ولی تنها دندان برای چپاول تیزکرده اند . آنها هم مطمئناً دروغ میگویند .

تجربه ها درهمه جای عالم ازاین مهم، خبرمیدهد که هرکه حاکم شدفقط به خود و ایل وتبارو دارودسته ی خویش می‌اندیشد و باقی کشک .

او ادامه داد : ما هم دهها سال پیش جوان بودیم و خام ، و آنچه نباید میشد شد  . دیگر اشتباه  قبلی مان را تکرار نکنیم چون ، قطعاً پشیمان تر از اینکه هستیم میشویم .

آنها که درمیدان شهر جمع شده بودند با نظر اصلاح ، که او مطرح کرد موافق بودند و هیاهوی توافقشان در پیرامون میدان شنیده شد .

 

بر اساس ایده ی اصلاح ، موضوع چند سال پیش بگونه ای دیگر تکرار شد .

به سرکرده ی طوفانیان گفتند که حضرت اشرف ! :مردم با شما عرضی دارند . گفت بیایند وعرایضشان را به حضور این بی خطا (خودش را میگفت) برسانند . 

اول آن سخنران به سوی او رفت ، باهرقدم ، نفری دیگر درکنار او به او ملحق میشد همه بصورت یک گروه عظیم که لحظه لحظه بیشتر میشدند بسویش  گام برداشتند . صحنه ی باشکوهی شده بود . جالب تر اینکه ، دیگر ترس مُرده بود .

یکطرف ، یک نفر وطرف دیگر تجمعی انبوه ، ازمردم .

مردم آمده بودند تا خواسته هایشان را به اوبگویند .

امیدی در گوشهایشان به آنها میگفت : حال که باهم  متحد شده اید ، حکمران هم  روی حرف شما حساب باز خواهد کرد .

این بارهمه چیز به نفع مردم تغییر یافت . لبخندِ حاکم ، ترس از شورشی یکپارچه را درخود محو میکرد

حاکم با لحنی ملایم و مؤدب به آنها گفت : حالا به من بگوئید که از من چه میخواهید ؟ چه خدمتی از من

ساخته ست ؟

 

بهمن بیدقی 99/9/5