در سایه‌سار عشق

سلام

و

آفریدن زیباترین و خیال انگیزترین تصاویر از ساده ترین واژه ها ؛
اگر چه شعر دارای تعاریف بسیاری ست و شروط بسیاری هم وجود دارد تا نوشته ای به شعر بدل کردند اما از نطر من سطر نخستین ، اساسی ترین مفهومی ست که در هر شعری اتفاق می افتاد و چنان چه تمام دیکر تعاریف و شروط شعر رعایت شود و همین یکی در میان نباشد اتفاق شعر روی نمی دهد .

شاهد این ادعا را می توان به روشنی در غالب ابیات این شعر رعنا دید و ادراک کرد ؛ غزلی که در آن شاعر از واژه های بسیار آشنا برای مخاطب استفاده کرده است و بواسطه ی آن ها تصاویری آفریده است که علاوه بر داشتن تناسبات و قرینه های مورد نیاز ، همگی قابل تصور و تجسم هستند و از آن روی که مبنای توصیفات و آرایه ها بر تشبیه بنا شده است لاجرم عینیت شعر بسیار بیشتر شده است و همین امر در همراهی مخاطب با شاعر و شعر اثری صدچندان داشته است چرا که اصولاً در تعریف تشبیه بنا بر توصیف امری ذهنی ، خیالی یا حتی وهمی ست با عناصر عینی و واقعی به گونه ای که آن امر نیز قابل تصور گردد ؛ مثلا در بیت سوم مفهومی به نام استعمار که مجرد و ذهنی ست با تشبیهاتی عینی ، قابل مشاهده و ادراک می گردد .
کشور مستعمره شبیه شاعر است ( منظور از شاعر نقش اول غزل است که عاشق شده است ، در برابر معشوق بی اراده است ، تسلیم محض معشوق است ، تحت تاثیر زیبایی های او قرار گرفته است و در غم و شادی به او پناه می برد و ...) و استعمارگر نیز معشوق است که با نگاه خویش به عنوان فرمانروا بر عاشق حکومت می کند ، زیبایی این بیت وقتی با بیت پیش و پس از خود و بیت آخر همراه می شود مضاعف می گردد و تصویری بسیار واقعی برای هر خواننده ای به خصوص از نوع ایرانی می آفریند و همین امر نشانگر آن است که علاوه بر وجود محور عرضی در شعر که هر بیت بر اساس آن به جدایی شکل گرفته است ، محور طولی شعر نیز به زنجیروار وجود دارد ، البته در اشعار عاشقانه محور طولی حتی اگر تا این حد هم بارز نباشد ، از آن روی که شعر بر اساس مفهومی به نام عشق استوار شده است که در طول شعر به کرات و هر بار از زاویه ای جدید عیان می شود ، نخی نامرئی وجود دارد که محور طولی را شکل می دهد .
با توجه به آن چه که در تعریف تشبیه گفتیم یکی دو بیت از شعر مثلاً ابیات پنجم و هشتم ، کارکردی بر خلاف این تعریف یافته اند و به همین دلیل از نظر قدرت تصویرپردازی به اندازه ی سایر ابیات قوی و قابل نیستند ؛
در بیت شماره ی پنج : رنگ مو ی حنایی خود مفهومی عینی و واقعی ست ولی آن چه که این مفهموم واقعی را سبب شده است مفهومی خیالی ست بدان معنا که هر دو مفهوم به صورت جداگانه عینی هستند ( برق و چشم ) ولی ترکیب این دو مفهومی خیالی را به دست می دهد ، پس شاعر برای روشن شدن و قابل تصور شدن مفهومی عینی مانند رنگ موی حنایی از مفهومی خیالی مانند برق چشم استفاده کرده است و به همین دلیل از نظر من تصویر ارائه شده قابل تصور نیست و کمکی به مخاطب در ادراک زیبایی آن نمی کند و یا در بیت هشتم نیز چنین اتفاقی به گونه ای دیگر رخ می دهد ولی تنها حسن و امتیاز تصویر این بیت در آن است که رنگ کهربایی به واسطه ی استعمال زیاد در اشعار و به خصوص در ترانه های بسیار مشهور برای مخاطب کاملاً آشناست و این آشنایی در ادراک آن سهیم می شود .

اما گذشته از این دو مورد که شاید از دید بسیاری از مخاطبان ایرادی هم بر آن ها وارد نباشد ، این شعر دارای عناصر و آرایه های لفظی و معنوی بسیار و البته به جا و به هنگامی ست که در ادراک زیبایی به مخاطب کمکی شایان می کند و حتی برای مخاطب عام نیز قابل ادراک است و این جمله ی آخرین ، همان « آن » ی ست که یک شعر باید داشته باشد همان کیفیتی که شعر را در چشم همگان زیبا جلوه می دهد و هر کسی به اندازه ی وسع خویش از خواندن آن لذت می برد و این امتیاز منحصر به فرد بی گمان در یک سو به واسطه ی به کار بردن واژه های ساده و مطابق با زبان معیار روز در حالی که دارای قابلیت های شعری نیز هستند ایجاد شده است و از سوی دیگر مبتنی است بر؛ برقراری ارتباط صحیح و قابل ادراک در بین مفاهیم و مصادیق ارائه شده برای باز تعریف آن ها به گونه ای ادبی و خیال انگیز که قابلیت فراهم آوردن اسباب زیبایی شناسی را فی نفسه داشته اند و شاعر با کشف آن ها و ترکیب درست شان این استعداد را به فعل در آورده است ...