مادر نرو...

مادر تو ای فرشته ی شیرین زبان من
ای خالق ترانه و هر داستان من

در دوردست چشم تو دیدم ستاره ای
چشمان من ستاره و تو آسمان من

با جان و قلب خویش تو را دوست دارمت
ای چشمه سار روشن این بوستان من

در تنگنای زندگی ام جان پناهمی
آغوش توست امن ترین آشیان من

گر حرفهای ناب تو دلگرمی ام نبود
هرگز نبود صبر و رضا در توان من

آری وجود پاک تو آرامش من است
قدر تو نیست در قلم و در بیان من

مادر ، قسم به هر چه عزیزست پیش تو
هرگز نرو ، نرو مادر ، تو را به جان من

زینت جلالی‌نژاد (زینا)

با احترام به ساحت بلند شعر و ادب ایران زمین
و با احترام به محضر همه‌ی مادران عزیز

"مَفعولُ فاعِلاتُ مَفاعیلُ فاعِلُن"
(بحر مضارع مثمن اخرب مکفوف محذوف)
و رکن آخر "فاعِلُن" را به مصداق این مصراع؛
"گر حرفهای ناب تو دلگرمی ام نبود"
و به رسم قدما "فاعِلات" میخوانیم تا حال و هوا و لحن و آهنگ این غزلِ عاشقانه را به احترام همه مادران گرامی کم نخوانیم.

ابتدا از وزن و آهنگ این غزل نوشتم تا عرض کنم که؛ با نظر بر آثار دیگرِ بانو "جلالی نژاد" گرامی پیداست این بانوی شاعر به خوبی با بحور و اوزان عروضی شعر آشنا هستند. و به زعم کمین انتخاب این بحر و این وزن برای این غزل قطعا آگاهانه صورت گرفته است چرا که حال و هوای این بحر به سبب فراز و فرودِ آهنگ این بحر با توجه به ارکان مختلفی که دارد؛ (مفعول. فاعلات. مفاعیل. فاعلن) مدام قابل تغییر است و گزینه‌ی مناسبی برای سرودن این غزل بوده است.
بعنوان مثال: بیت مطلع با یک حال و هوای خاصِ ستایش‌گونه؛ و یک راز و نیاز عاشقانه‌یِ درخورِ "مادر" آغاز می‌شود که "ای" حرف ندا، به زیبایی این حس و حال و هوا افزوده است؛
"مادر تو ای فرشته ی شیرین زبان من
ای خالق ترانه و هر داستان من"
قاعدتا در پایان هر بیت یک مکث کوتاه رواست.
بعد از مکث کوتاه؛ در بیت دوم اما حال و هوا تغییر می‌کند و این تغییر بخوبی مشهود و محسوس است.
ادامه‌ی راز و نیاز و ستایش، اما گویی لحنِ کلام آرام تر می‌گیرد؛
"در دوردست چشم تو دیدم ستاره ای
چشمان من ستاره و تو آسمان من"
و مدام شاهد تغییر حال و هوا و فراز و فرود کلام تا انتهای غزل هستیم.
مع‌الوصف این بحر یکی از بحورِ عروضیِ پر کاربرد و دارای غنای محسوسی است که غزل‌های زیادی از بزرگان شعر را می‌توان در این بحر یافت. و این مقدارِ کم در باب وزن و آهنگ غزلِ بانو "جلالی نژاد" قلمی شد برای دوستداران علم عروض.
و اما در باب محتوا و مفهوم غزل باید عرص کنم که بسیار غزل را دوست دارم و بر دلم نشست.
تنها مواردی به نطرم آمد که البته بیشتر جنبه‌ی پیشنهادی دارند؛
در بیت اول:
"مادر تو ای فرشته ی شیرین زبان من
ای خالق ترانه و هر داستان من"
پیشنهاد: "راوی" به جای "خالق"
از این جهت که صحبت از شیرین زبانیِ مادر است. لذا "راوی" به معنای (روایت‌ کننده)، که البته معانی مختلفی دارد، به زعم کمین مناسب‌تر است. ضمن آنکه تناسب و ارتباط بهتری بین واژه‌های (راوی. شیرین زبان. داستان و حتی ترانه) شکل می‌گیرد.
بلبل شیرین زبان بر جوزبن راوی شود
زندباف زندخوان بر بیدبن شاعر شود
منوچهری

راویانند گهرپاش مگر با لب خویش 
کف شاهنشه خورشیدفر آمیخته اند
خاقانی

در بیت دوم:
"در دوردست چشم تو دیدم ستاره ای
چشمان من ستاره و تو آسمان من"
بیت بسیار زیبایی‌است.
پیشنهاد بنده برای مصرع دوم:
(چشمانِ تو ستاره و هم آسمانِ من)

در بیت سوم:
"با جان و قلب خویش تو را دوست دارمت
ای چشمه سار روشن این بوستان من"
صمیرِ مستترِ "تو" در واژه‌ی "دارمت" به دلیل تکرا از زیبایی ظاهری و باطنی کلام کاسته است.
و در مصرع دوم به نظر می‌رسد مُراد از اشاره‌ی سراینده به "بوستان"
"این بوستان" همان "جان و قلبِ" سراینده است که به استعاره آمده است.
و در آخرین مصراع جابجایی در برخی هجاها صورت گرفته است که البته و به زعم کمین آهنگ کلام اصلا مخدوش نگشته و علائم (ویرگول‌ها) که سراینده‌ی گرامی لحاط کرده‌اند لازم و بجاست.
اطاله‌ی کلامم را ببخشایید بانوی ارجمند.


با احترام
ابراهیم هداوند
۱۴/ بهمن/ ۹۹