کَموتَر

درود بر شما جناب هداوند عزیز
شعر لری زیبا
بر وزن مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن
که غزلی شیرین و عاشقانه بود ،و بار عاطفیش بالا بود و احساسی بود.و ساختار معنا کامل بود.وتعقید نداشت برایم لذتبخش بود
برایتان آرزوی موفقیت دارم

سلام بر این سروده و آفریننده‌اش
شعری بسیار زیباست بدونِ هیچ شک و هیچ اغراق؛ و خوانشِ شاعر، زیباییِ مضاعف نصیبِ ما کرده است.
سپاس که این آفریدۀ هنری را از ما دریغ نکرده‌اید.
از نظرِ من یکی از وظایف و مسئولیت‌هایِ هنرمندان، با هر قومیّت و ملیّت، این است که در زمینۀ فرهنگ و زبانِ بومیِ خود منفعل نباشند و کاری، هرچند کوچک هم که باشد، انجام دهند تا دست‌کم در زنده نگاه داشتن و حفظ آنها گامی برداشته باشند زیرا از اغیار چنین کار برنمی‌آید حتی اگر بخواهند؛ که نمی‌خواهند.
برخی ظرافت‌ها و زیبایی‌هایِ بیانی در میانِ مردمی خاص، یا منطقه‌ای (جغرافیایی) ویژه است، و چون ویژۀ همان فرهنگ و منطقه و مردم و طبیعت است، عینِ آنها در جاهای دیگر پیدا نمی‌شود و اگر هم پیدا شود در حکم کیمیاست.
این کارِ جناب هداوند از این نظر هم ارزشمند است و سزاوار آفرین‌ها.
وزنِ شعر چنانکه خودِ شاعر گفته‌اند، مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن [^ـ^ـ / ^^ـ ـ / ^ـ^ـ / ^^ـ] است بی هیچ لغزشی در وزن.
من به زبانِ شعر اشراف ندارم هرچند که گاه‌گاه اشعارِ بومیِ بانو میترا کیانیِ خوش‌کلک (و بانوی ارجمند دیگری که الان نامشان در خاطرم نیست) را در همین سایت، و اشعارِ بومیِ دوستِ شاعرم شادان شهرویِ بختیاری را در فضاهایِ دیگر می‌خوانم و علاوه بر اینکه از خوانِ اشعارشان لذت می‌برم، واژه‌هایِ تازه‌ای هم از بختیاری و لری می‌آموزم، و این عزیزان می‌دانند که به‌ویژه سروده‌هایِ بومیِ ایشان را خیلی دوست دارم.
در اینجا شاعر، با خوانش و نیز ترجمۀ خود، در دریافتِ بهتر موثر بوده است.

دو نکته را اینجا در پرانتز می‌آورم:
• دربارۀ "استخوان"، بدونِ در نظر گرفتن تلفظِّ امروزیِ آن در زبانِ شما یا هر زبانِ دیگر، در زبانهایِ باستانیِ ایران و هند، با اَ a آغاز می‌شود نه با اُ o : سانسکریت asthi، اوستایی asta و astu و ast-، پهلوی astaxvân = astaxân. اما در لاتینی و فرانسوی os به همین معناست و نیز so در لاتینی و osten, ostéon در یونانی...
"هسته" در زبانِ فارسی (در پهلوی astak = hastak) از همین بنیاد است. استودان astudân که در فارسی ostudân هم می‌گویند، در اساس به‌معنیِ "استخوان‌دان" است یعنی جایِ استخوان؛ جایی که استخوانهایِ مردگان را در آن می‌گذاشتند.
• "حونمون" را از روی قاعده باید با "هـ" نوشت، نه با "ح" (که عربی است). در زبانهای ایرانی "هـ" و "خ" به‌هم تبدیل می‌شوند: هسته = خسته؛ هوژیر = هوچیهر = هوژیر = هُژیر = خوجیر = خجیر... هردو بخشِ این واژۀ مرکّب ایرانی است.

پرانتز را می‌بندم و به شعر بازمی‌گردم:
لطافتِ پُراحساس و مهرِ شیرینِ جاری در سروده، با سوزی آتشناک درآمیخته است و این‌همه با بیانی شاعرانه، و با آفرینشِ تصاویرِ ناب همراه شده و آفریده را ممتاز کرده است چنان‌که نمی‌توان فقط خواند و رفت؛ بلکه دستانِ نامرئیِ شعر، گریبانِ نگاه و اندیشۀ خواننده را می‌گیرد و او را به درنگ وامی‌دارد و می‌گوید: کجا می‌روی؟ زیباتر از من کجا سراغ داری؟ نگاه کن...
از همان بیتِ اوّل، درمی‌یابیم که با شعر روبرو هستیم. در اینکه بهار همراه با پاییز، آمدن همراهِ رفتن و ستاره همراه با آسمان در یک بیت آمده است، بر هیچ خوانندۀ باذوق یا هیچ ذهنِ ذوق‌پرورده‌ای پوشیده نیست که شاعر عروسِ شعر را ـ خواه‌ناخواه ـ آراسته است. و اگر دربارۀ همین بیتِ اول بگوییم که شاعر "مجمعِ اضداد کرد این بیت را"، هیچ اغراق نکرده‌ایم.
اما فقط همین نیست؛ در اینکه محبوب، به بیانِ شاعر ـ یقیناً ـ "بهار بود که آمد" ولی به‌گمانِ شاعر "پاییز بود که رفت"، زیباییِ مضاعف و ویژه‌ای هم نهفته است زیرا حضورِ محبوب بهاری و بهارآفرین است و رفتنش و هجرانش با خزان و زمستان نسبت می‌تواند داشت.
به بیانِ دیگر، این مفهوم هم از این بیت برمی‌آید که: وقتی که آمدی (بی‌گمان، زندگی برایِ من همچون) بهار بود (ولی) وقتی که چنان... رفتی، به‌گمانم (زندگی برایِ من مانندِ) پاییز بود (و این گمانِ پاییز بودن، رویِ دیگرش زمستان بودن است به گمانم). این تعدّدِ احتمالیِ معانی و مفاهیم، یا کثرتِ منطقیِ برداشت‌ها، نشانۀ توانمندیِ شاعر در بیان است.
باز در همین بیت، تشبیه و تصویرِ زیبایی از رفتنِ محبوب ارائه شده که آن رفتن و ناپدید شدنش را به ناپدید شدنِ ستاره (و شهاب) از آسمانِ زندگیِ خود مانند کرده است که بسیار زیباست.
شاعری که در یک بیت این‌همه زیبایی گنجانیده، واقعاً سزاوارِ آفرین‌هاست.
همین‌طور می‌توان در هر بیتِ این شعر درنگ کرد و زیبایی‌هایش را بازنمایی کرد در حالی که باز چیزی نادیده و ناگفته می‌ماند. اما در آن صورت این یادداشت بسیار درازدنباله خواهد شد.
از این رو، تنها برخی تجلیاتِ شاعرانگی را بازنویسی می‌کنم:
"کموترِ خیس" (این خیسی یا تریِ کبوتر از باران نیست بلکه از بسیاری پرواز و جستجوست؛ خیسِ عرق است)؛
"سوزِسیلِ امید" (رنگین‌کمانِ امید، که خیلی قشنگ است)؛
"چدارِ خیال" (سقفِ خیال) + چکه کردنِ سقفِ خیالِ دلبر به جانِ دلداده (زیبا نیست؟)؛
در همین بیت تناسبِ آوایی دو کلمۀ "تُکَه میکَه" هم خیلی زیباست؛
و این سوگند خوردن به "اورِ پَریز" (= ابرِ کوهِ "پریز") و به "برفِ اُشتِرُکو" (= برفِ کوه یا قلۀ "اشتران‌کوه") چیزی فراتر از زیبایی‌های معمول و مرسوم و متداول است که در این معنویتی شاید هزاران‌ساله نهفته است و هنرِ شاعر در اینجا زنده کردن یا احیایی زیباست که بسیار ارزشمند است؛
"بتو" (بتاب) خطاب است به دلبر: شاعر هم دلبر را ـ ناگفته ـ به خورشید مانند کرده است که از او خواهش می‌کند بتاب! و گرمی ببخش... و هم از او خواسته است که: بیا! پیشِ چشمم ظاهر شو...
زیرا بی‌حضورِ آن آفتاب است که این "چُم" (که ما آن را "زنش = زنیش zanǝ(i)š" می‌گوییم) یا سرمای سوزان به استخوان رسیده است یا تا مغزِ استخوانِ عاشق نفوذ کرده است؛
و در برابرِ آن سرمای سوزان، گرمسیرِ آغوش دلدار را (در بیت پایانی) آورده است با بیانی زیباتر در ادامه، که در عین حالی که "گرمسیرِ آغوشِ" محبوب از عاشق دریغ شده است، امّا همان دریغ‌شده "دیار و دین و زندگیِ" عاشق را به آتش کشیده است.

و از همۀ خوانندگان پوزش می‌خواهم که نتوانستم این یادداشت را کوتاه‌تر بنویسم.
از سویی، لذتی که آدمی از خواندنِ چنین سروده‌ها بهره‌اش می‌شود، هرگز به‌تمامی قابلِ وصفِ درخور نیست؛ یعنی ممکن نمی‌شود، و از سوی دیگر، زبان هم در بیانِ سپاسگزاری جز جداگویی (لکنت) چاره ندارد و قلم هم جز عجز. با این‌همه شاعر باید بداند که نغمه‌اش جان‌نشینِ دلنواز است برایِ چون من کسان. سپاسِ بسیار.
تندرست و شاد باشید و چنین زیبا و زیباتر بسرایید.
با مهر