همراهی با جناب (سعدی) (بیا که در غمِ عشقت مشوّشم بی تو)

با سپاس ازدوست ادیب و نکته سنجم جناب یونسی ارجمند و توجه و یاد آوری ایشان؛
از استادان ارجمندم تقاضا دارم در صورت امکان، ما را از نظرات صائبشان بهره مند بفرمایند تا چنانچه برداشت بنده از آنچه خوانده ام اشتباه بوده، آن را اصلاح کنم🙏🙏
🙏⚘🌿⚘🙏
در بحث قافیه از کتاب "عروض فارسی" تالیف "دکتر عباس ماهیار" آمده:
(حرکت "دخیل" ،،،،توجیه،،،،در قوافی موصوله می تواند مختلف باشد)
و چند بیت از این غزل مولانا را به عنوان مثال آورده اند که برای طولانی نشدن بحث، بنده هم به چند بیت از آن بسنده می کنم.
👇👇👇👇

هر طربی که در جهان گشت ندیم کهتری
می‌برمد از او دلم چون دل تو ز مقذری

هر هنری و هر رهی کان برسد به ابلهی
نیست به پیش همتم زو طربی و مفخری

گر شکر است عسکری چون برسد به هر دهن
زو نخورد شکرلبی فر ندهد به مخبِری

مجلس خاص بایدم گر چه بود سوی عدم
شربت عام کم خورم گر چه بود ز کوثری

لاف مسیح می‌زنی بول خران چه بو کنی
با حدثی چه خو کنی همچو روان کافری

گر نبدی متاع زر اصل وجود بول خر
جان خران به بوی آن برنزدی چرا خُوری

ور بجهید بر زبر قیمت او است بیشتر
بیش کنش نثار زر هست عزیز گوهری

نیست سزای مهتری نیست هوای سروری
همت شاه و سنجری قبله گه پیمبری

روز خنوسشان ببین شام کنوسشان ببین
سیر نفوسشان ببین گرد سرای مهتری

غارب و شارقان حق طالب و عاشقان حق
در تک و پوی و در سبق بی‌قدمی و بی‌پری

در تو نهان چهارجو هیچ نبینیش که کو
همچو صفات و ذات هو هست نهان و ظاهِری

جوشش شوق از کجا جنبش ذوق از کجا
لذت عمر در کمین رحم به زیر چادُری

خلق شده شکار او فرجه کنان کار او
در پی اختیار او هر یک بسته زیوَری

شاه بگفته نکته ای خفیه به گوش هر کسی
گفته به جان هر یکی غیر پیام دیگری

گوید گل که بزم به گوید ابر گریه به
هیچ یکی ز یک دگر پند نکرده باوَری

گفته به عقل طیره شو گفته به عشق خیره شو
گفته به صبر خون گری در غم هجر دلبری

گفته به موج شور کن کف ز زلال دور کن
گفته به دل عبور کن بر رخ هر مصوری

بر سر من نبشت حق در دل من چه کشت حق
صبر مرا بکشت حق صبر نماند و صابِری

این همه آب و روغن است آنچ در این دل من است
آه چه جای گفتن است آه ز عشق پروَری

از تبریز شمس دین یک سحری طلوع کرد
ساخت شعاع نور او از دل بنده مظهری

#مولانا
که در آن "ی" (حرفِ وصل) است.
🙏🌺🌿🌸🌿🌺🙏
در غزل جناب سعدی که بنده سرمشق تمرین خود قرار داده ام، "م" حرفِ وصل است و خودِ شیخ اجلّ هم احتمالا با در نظر گرفتن قاعدهء در نظر گرفته شده برای قوافی موصوله، غزلشان را به این صورت سروده اند:
👇👇👇

بیا که در غمِ عشقت مشوَشّم بی تو
بیا ببین که در این غم چه ناخُوشم بی تو

شب از فراقِ تو می‌نالم ای پری رخسار
چو روز گردد گویی در آتشَم بی تو

دمی تو شربتِ وصلم نداده‌ای جانا
همیشه زهرِ فراقت همی چِشَم بی تو

اگر تو با منِ مسکین، چنین کنی جانا
دو پایم از دو جهان نیز در کِشَم بی تو

پیام دادم و گفتم بیا خوشم می‌دار
جواب دادی و گفتی که من خُوشم بی تو

#سعدی
🌹🌿🌹🌿🌹🌿🌹
سپاس گزار محضر استادان ارجمندم هستم🙏🙏🙏

سلام

همواره در هر علمی، اختلاف نظر و تشتت آرا و غیره هست و خواهد بود

اشعار حافظ و مولانا و سعدی و غیره، پُر است از این ممزوجات و اختلافات و رد القوافی و ذوقوافی و مقرون و قوافی درونی و واک ها و واج ها و روّی ها و شناسه های فعل و الحاقات و قافیه یِ موصوله و اختیارات شاعری و قوافیِ تصنعی و عیوب قافیه( مرگ با ترک یا باغ با اتاق!) و لذاتِ شنیداری و ایطا و قوافی معموله و اعنات و قوافی خطی ( باغ و اتاق و اجاق) و قوافی صوتی و التذاذِ دیداری و هکذا، که گاهی بر رویه یِ واضح و مستترشان میتوان از چگونگی سرایشِ شعر و تقلیدِ کورکورانه تا منعطف از آنان بهره جست و منبعی برایِ توجیه سُرایشات باشند.

بنابراین اولا به نظر بنده:

ما هیچ وقت نباید شعر آن بزرگوارانِ پیشرو و کلاسیک را وحی منزل بدانیم و از سویی نباید مجزا از آنان،خودسرانه به سمتِ کارکرد و استفاده های جدیدی از ادبیات برویم که بدون علم باشد و نهایتا باری بر روی دوشِ شعر بگذاریم.
در هر روی همانگونه که پیشتر واگویه گردید در این صُور همیشه اختلاف ایده بوده و خواهد بود که تنها میتوان مفاهیم مستحکم را وقع نهاد یعنی آنانکه از رویه یِ علم عروض و قافیه چندان دور نشده و شعر را یکسره به تباهی نکشانیده اند میتوان به آنان اعتماد نمود. فرقی نمیکند کلاسیک سراهای مقدم بوده باشند و یا مؤخر.
در خصوص بحث تخصصی این پُست با مطالعاتی که بنده داشته ام به نظرم می آید که تفاوتِ بین فتحه و کسره و ضمه یِ روّی نمیتواند یکسره شعر را متزلزل و مردود نماید. اگر اشعار قدمایِ قابل اعتنا را ملاک بدانیم میتوان این موضوع را تایید نمود.

دوما_ دایره یِ زمانیِ زیستنِ قُدمایِ صاحب سبک و ممتاز بیشتر از رسم الخطِ عربی و دامنه یِ واژگانِ وسیع عربی تأثیر پذیرفته است و نمیتوان بطور کامل با واژگان و خوانش و اصوات و اصول زبان فارسی آن را مقایسه نمود، فلذا پُر واضح است که اشعار معاصر بتوانند از راه کارهایِ نو و محدوثی متمتع گردند. چرا که میتوان در زبان کنونی اتاق را با باغ همطراز یافت. خوانشش به اصطلاح جا افتاده و عمومیت دارد و نمونه هایی از این دست. و یا کِشت و کُشت.

بامهر_ عیسی نصراللهی

بنام یزدان پاک

اگر این دو سه موردِ تبادل نظر را تجمیع نماییم
ماحصل آن به قرار زیر است:



سؤال:
آیا بین آتَش و بالِش یا سیاوش و خوش، که در فتحه و کسره اختلاف دارند و ایراد از نوع اقوا در آن هست و در اشعار پیشینیان همچون مولوی و حافظ و سعدی و غیره مورد استفاده قرار گرفته، میتوان بصورتِ هم قافیه آورد؟ مثلا این شعر مولوی که در آن قوافی بصورت فوق چیده شده و در آن ایراد اقوا بارز است


گر شکر است عسکری چون برسد به هر دهن
زو نخورد شکرلبی فر ندهد به مخبِری

لاف مسیح می‌زنی بول خران چه بو کنی
با حدثی چه خو کنی همچو روان کافَری

گر نبدی متاع زر اصل وجود بول خر
جان خران به بوی آن برنزدی چرا خُوری

روز خنوسشان ببین شام کنوسشان ببین
سیر نفوسشان ببین گرد سرای مِهتَری

جوشش شوق از کجا جنبش ذوق از کجا
لذت عمر در کمین رحم به زیر چادُری

گوید گل که بزم به گوید ابر گریه به
هیچ یکی ز یک دگر پند نکرده باوَری

بر سر من نبشت حق در دل من چه کشت حق
صبر مرا بکشت حق صبر نماند و صابِری

این همه آب و روغن است آنچ در این دل من است
آه چه جای گفتن است آه ز عشق پَروَری


پاسخ:👇


همواره در هر علمی، اختلاف نظر و تشتت آرا و غیره هست و خواهد بود

اشعار حافظ و مولانا و سعدی و غیره، پُر است از این ممزوجات و اختلافات و رد القوافی و ذوقوافی و مقرون و قوافی درونی و واک ها و واج ها و روّی ها و شناسه های فعل و الحاقات و قافیه یِ موصوله و اختیارات شاعری و قوافیِ تصنعی و عیوب قافیه( مرگ با ترک یا باغ با اتاق!) و لذاتِ شنیداری و ایطا و قوافی معموله و اعنات و قوافی خطی ( باغ و اتاق و اجاق) و قوافی صوتی و التذاذِ دیداری و هکذا، که گاهی بر رویه یِ واضح و مستترشان میتوان از چگونگی سرایشِ شعر و تقلیدِ کورکورانه تا منعطف از آنان بهره جست و منبعی برایِ توجیه سُرایشات باشند.

بنابراین اولا به نظر بنده:

ما هیچ وقت نباید شعر آن بزرگوارانِ پیشرو و کلاسیک را وحی منزل بدانیم و از سویی نباید مجزا از آنان،خودسرانه به سمتِ کارکرد و استفاده های جدیدی از ادبیات برویم که بدون علم باشد و نهایتا باری بر روی دوشِ شعر بگذاریم.
در هر روی همانگونه که پیشتر واگویه گردید در این صُور همیشه اختلاف ایده بوده و خواهد بود که تنها میتوان مفاهیم مستحکم را وقع نهاد یعنی آنانکه از رویه یِ علم عروض و قافیه چندان دور نشده و شعر را یکسره به تباهی نکشانیده اند میتوان به آنان اعتماد نمود. فرقی نمیکند کلاسیک سراهای مقدم بوده باشند و یا مؤخر.
در خصوص بحث تخصصی این پُست با مطالعاتی که بنده داشته ام به نظرم می آید که تفاوتِ بین فتحه و کسره و ضمه یِ روّی نمیتواند یکسره شعر را متزلزل و مردود نماید. اگر اشعار قدمایِ قابل اعتنا را ملاک بدانیم میتوان این موضوع را تایید نمود.

دوما_ دایره یِ زمانیِ زیستنِ قُدمایِ صاحب سبک و ممتاز به این برمیگردد که بیشتر از رسم الخطِ عربی و دامنه یِ واژگانِ وسیع عربی تأثیر پذیرفته است و نمیتوان بطور کامل با واژگان و خوانش و اصوات و اصول زبان فارسی آن را مقایسه نمود، فلذا پُر واضح است که اشعار معاصر بتوانند از راه کارهایِ نو و محدوثی متمتع گردند.چنانچه در زبان پارسی کنونی اتاق را با باغ همطراز یافت نباید متعجب شد.چرا که خوانشش به اصطلاح جا افتاده و عمومیت دارد و نمونه هایی از این دست. و یا کِشت و کُشت، یا پَرور و مُصَوری که مولانا از آنان بهره جسته است.


بامهر_ عیسی نصراللهی